21977

Türkiye’de Mali Demokrasi: 2010-2019 Dönemi İçin Bir İnceleme

Zorunlu kamu harcamalarını karşıladıktan sonra geriye kalan vergi gelirlerinin toplam vergi gelirlerine yüzdesini ölçen mali demokrasi indeksi, zorunlu harcamalar karşısında bütçe üzerindeki kontrolü, mali alanı ve hareket kabiliyetini yansıtmaktadır. Mali demokrasi indeksindeki artış kamunun mali manevra kabiliyetini arttırırken, konjonktüre göre daha hızlı ayarlama yapabileceğini göstermektedir. Ayrıca, mali demokrasi indeksindeki artış, vatandaşların kamu harcamaları konusunda daha çok söz sahibi ve bütçenin katılığının sınırlı olduğunu vurgulamaktadır. Geçmiş politika yapıcıların mali kararları zamanla vergi gelirlerini ve kamu harcamalarının katılığını etkilemiş ve birtakım harcamalar zorunlu hale gelmiştir. Benzer şekilde Türkiye’de de vergi gelirleri geçmiş dönem politikalarından etkilenirken bazı harcamaların yapılması zorunlu (katı) hale gelmiştir. Zorunlu harcamalardaki artış ise mali alanı daraltmakta ve bütçenin esnekliğini düşürmektedir. Bununla beraber, çalışmanın sonuçlarına göre Türkiye’de mali demokrasi indeksi pozitiftir. Yani, iradi harcamalar (mali alan) son yıllarda artmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mali Demokrasi, Zorunlu Kamu Harcamaları, Bütçe Esnekliği

Fiscal Democracy in Turkey: A Research for 2010-2019 Period

Fiscal democracy index, which measures the percentage of tax revenues remaining from compulsory public expenditures to total tax revenues, reflects the control over the budget, fiscal space and mobility in the face of mandatory expenditure. While increase in fiscal democracy index increases the public's fiscal maneuverability, it shows that it can make the fiscal adjustment according to conjuncture faster. Past policymakers' fiscal decisions have influenced tax revenues and the rigidity of public spending, and some expenditures have become compulsory. Similarly, in Turkey, while tax revenues are influenced by previous period policies, some expenditures have become compulsory. The increase in mandatory expenditures narrows the fiscal space and reduces the flexibility of the budget. In addition, according to the results of the study, the fiscal democracy index is positive in Turkey. That is, voluntary spending (fiscal space) has been increasing in recent years.

Keywords:

Fiscal Democracy, Mandatory Public Expenditures, Flexibility of Budget,

PDF

___

Austin, D. A. & Levit, M. R. (2012). Mandatory spending since 1962. Crs report for congress. [Çevrimiçi: https://fas.org/sgp/crs/misc/RL33074.pdf], Erişim tarihi: 10.04.2020.
Ayyıldız Sayın, E. (2005a). Konsolide bütçeden kamu iktisadi teşebbüslerine yapılan transferler (1995-2004). Sayıştay Dergisi, 59, 89-118.
Ayyıldız Sayın, E. (2005b). Konsolide bütçe transferleri içinde kit transferlerinin yeri (1995-2004). [Çevrimiçi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423911647.pdf], Erişim tarihi: 02.03.2020.
BÜMKO (2020). Bütçe büyüklükleri ve bütçe gerçekleşmeleri. [Çevrimiçi: http://www.bumko.gov.tr/TR,157/butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri.html], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Canbay, T. ve Demir, M. (2013). Türkiye’de sosyal güvenlik açıkları ve sosyal güvenlik ahlakı. Yönetim ve Ekonomi, 20(2), 303-315.
Çebi, C. (2015). Bütçe harcama katılığı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ekonomi Notları, Sayı: 2015-23.
Genschel, P. & Schwarz, P. (2012). Tax competition and fiscal democracy, TranState Working Papers, No. 161.
Gelir İdaresi Başkanlığı (2020). Bütçe gelirleri (1923 - 2019). [Çevrimiçi: http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü (2017). Gelir politikaları ve vergi düzenlemelerimiz. [Çevrimiçi: http: //www.gep.gov.tr/Pro/Dyn.aspx?prmts=31], Erişim tarihi: 20.09.2018.
Grechyna, D. (2017). Mandatory spending, political polarization, and macroeconomic volatility. MPRA Paper, No. 83452.
Gümüş, E. (2010). Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi: Mevcut durum, sorunlar ve öneriler. Seta Analiz Araştırma Notu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı (2017). Kamu işletmeleri raporu 2016. [Çevrimiçi https://www.hmb.gov.tr/kamu-sermayeli-kurulus-ve-isletmeler-raporlari], Erişim tarihi: 16.08.2019.
Hazine ve Maliye Bakanlığı (2020a). Merkezi Yönetim bütçe istatistikleri- sosyal güvenlik kurumları. [Çevrimiçi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/Sosyal-G%C3%BCvenlik-Kurumlar%C4%B1.xls], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Hazine ve Maliye Bakanlığı (2020b). Kamu sermayeli kuruluş ve işletmeler istatistikleri. [Çevrimiçi: https://www.hmb.gov.tr/kamu-sermayeli-kurulus-ve-isletmeler-istatistikleri], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Hazine ve Maliye Bakanlığı (2020c). Bütçe gider-gelir gerçekleşmeleri (1924-2019). [Çevrimiçi: https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Ippolito, D. S. (2003). Why budgets matter: Budget policy and American politics. USA: The Pennsylvania State University Press.
IMF (2013). Turkey selected issues paper, country report no. 13/364. [Çevrimiçi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2013/cr13364.pdf], Erişim tarihi: 18.09.2018.
Mutluer, M. K. ve Öner, E. (2009). Teoride ve uygulamada mahalli idareler maliyesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
OECD (2013). Fiscal policy for development in the Dominican Republic. [Çevrimiçi: https://www.oecd.org/countries/dominicanrepublic/Fiscal%20policy%20for%20development%20in%20the%20Dominican%20Republic.E-Book.pdf], Erişim tarihi: 22.09.2018.
Öztürk, N. (2018). Kamu maliyesi. Bursa: Ekin Kitabevi.
Sawhill, I. & Anrig, G. (2010). Attention: deficit. Democracy A Journal of Ideas. [Çevrimiçi: https://democracyjournal.org/author/isawhillganrig/], Erişim tarihi: 01.09.2018.
Steuerle, C. E. (2012). Fiscal democracy or why sound fiscal policy, budget consolidation and inclusive growth require fewer, not more, attempts to control the future. In , L. Mello & M. A. Dutz, (Eds), Promoting inclusive growth: challenges and policies.), (pp.147-177), Paris: OECD Publishing.
Steuerle, C. E. (2014). Dead men ruling how to restore fiscal freedom and rescue our future. [Çevrimiçi: http://jay.law.ou.edu/faculty/jforman/ABA/ABAMay2015SteuerlePowerPoint.pdf], Erişim tarihi: 28.09.2018.
Steuerle, E. (2016). Restoring fiscal democracy. The Milken Institute Review, [Çevrimiçi: https://www.urban.org/sites/default/files/publication/80326/2000781-Restoring-Fiscal-Democracy.pdf], Erişim tarihi: 27.09.2018.
Streeck, W. & Mertens, D. (2010). An index of fiscal democracy. MPIfG Working Paper, No. 10/3.
Streeck, W.& Mertens, D. (2013). Public finance and the decline of state capacity in democratic capitalism. In A.Schäfer & W. Streeck (Eds.), Politics in the age of austerity, (pp. 26-58), UK: Polity Press.
Şahin, H. (2016). Türkiye ekonomisi tarihsel gelişimi bugünkü durumu. Bursa: Ezgi Kitabevi.
TÜİK (2020). Sağlık harcamaları istatistikleri. [Çevrimiçi: http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084], Erişim tarihi: 14.07.2020.
Ulusoy, A.ve Akdemir, T. (2017). Mahalli idareler teori uygulama maliye. Ankara: Seçkin Basım Yayın.
Ulusoy, A. ve Demir, M. A. (2018). İdarelerarası transferlerin rasyonel tasarımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 263-277.