Türk Vergi Yargısında Re’sen Araştırma İlkesinin Sınırları

Yargı organlarınca, yargılamanın sağlıklı biçimde yürütülüp sonuçlandırılabilmesi için davaya konu uyuşmazlığa ait ispat araçlarının, davanın taraflarınca yargılama makamına sunulması gerekmektedir. Bu süreçte hâkim gerekli gördüğü hallerde tarafların sunduğu davaya ait bilgi ve belgeler yanında yargılamanın ve kurulacak hükmün isabetli olabilmesi için re’sen araştırma ilkesinden yararlanabilmektedir. Hukuk sistemimizdeki bu ilke ile hâkimlere, baktığı davaya ilişkin doğru, özgür, sağlıklı kararlar vermesini sağlayacak geniş yetki ve görevler verilse de bu yetkiler sınırsız değildir. Özellikle hukuka uygunluk, yerindelik denetimi yapılamaması, ispat, devletin güvenliği veya yüksek menfaatlerine ilişkin sınırlar, mükellef hakları, vergi mahremiyeti vb. konular hâkimin yargılama sırasında doğrudan olduğu kadar dolaylı sınırlarının varlığını da ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Vergi Yargısı, Re’sen araştırma ilkesi, Vergi Davası, Yargılama İlkeleri

The Limits of the Principle of Ex Officio Examination in the Turkish Tax Judiciary

By the judicial organs, the means of proof of the dispute subject to the case must be submitted to the judicial authority by the parties of the case so that the trial can be conducted and concluded in a healthy manner. In this process, when the judge deems necessary, besides the information and documents of the case presented by the parties, the judge can make use of the principle of ex officio examination in order to make the judgment and the verdict to be established. With this principle in our legal system, the judges, regarding the case they deal with; broad powers and duties are given to enable it to make correct, free and healthy decisions, but these powers are not unlimited. Especially, the issues such as compliance with the law, lack of appropriateness control, proof, limits on the security or best interests of the state, taxpayer rights, tax privacy, etc. reveal the existence of direct as well as indirect limits during the trial of the judge.

Keywords:

Tax Judgment, Principle of Ex Officio Examination, Tax Case, Principles of Judgment,

PDF

___

Adalet Bakanlığı, https://sozluk.adalet.gov.tr/Harf/R Erişim Tarihi:12.01.2021.
Alangoya, H.Y. (1979). Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanması, İstanbul, aktaran Ş.ÖZKAN, a.g.t, 2015.
Alangoya, H.Y., Yıldırım M.K. & Yıldırım N.D. (2009). Medeni Usul Hukuku Esasları, Beta Basım, 7.Baskı, İstanbul.
Akkaya M. (2002). Vergi Hukukunda Ekonomik Yaklaşım, Turhan Kitabevi, Ankara.
Akman İ.S. (2012). Vergi Mahremiyetini İhlal, Doktora Tezi, Ankara Üniv.Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Aslan Z. (2001). Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi, İstanbul Üniv.Siyasal Bilgiler Fak.Dergisi, No:23-24, İstanbul.
Bayraklı H.H. (1999). Türk ve Alman Vergi Hukukunda Vergi Gizliliğine Uymama Suçu, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yay.
Bayraklı H.H. (2000). Vergi Yargılama Hukuku, Celepler Mat.,7.Baskı, Trabzon.
Berger M. (2007). Self-Incrimination and the European Court of Human Rights: Procedural Issues in the Enforcement of The Right to Silence, European Human Rights Law Review, Issue 5, aktaran M.Kağıtçıoğlu (2018). Kurgudan Gerçekliğe Uzanan Bir Tartışma Alanı: Susma Hakkının İdare Hukukunda Yeri Var Mıdır?, TBB Dergisi, Sayı:134.
Biyan, Ö. (2012). Türk Vergi Hukukunda İspat-Delil, Adalet Yayınevi, Ankara.
Candan, T. (2011). İdari Yargılama Usulü Kanunu, Adalet Yay., 4.Baskı, Ankara.
Çağlayan, R. (2004). İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, Asil Yay., 3.Baskı, Ankara.
Çağlayan, R. (2011). İdari Yargılama Hukuku, 1.Baskı, Ankara.
Doğrusöz, B. (2016). Savunma Hakkı Açısından Vergi Yargısı ve Yargılama Usulünün Değerlendirilmesi, I.Ulusal Vergi Yargısı Paneli 28.02.2016, Vergi Müfettişleri Derneği, Epamat Basım, Ankara.
Duran, L. (1972). Danıştay’ın İçtihatları Birleştirme Uygulaması, Ankara Ünv.Siyasal Bilgiler Fak.Dergisi, Ankara, C.27, S.3, s.439 aktaran Serkan Kızılyel, Danıştay İçtihatları Birleştirme Usulünün Formel İşleyişi Üzerine, TBB Dergisi, S.119, 2015.
Egeli, H. & Dağ, M. (2012). Türk Vergi Hukuku Açısından Mükellef Haklarının Değerlendirilmesi, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, S.163, Ankara.
Ergün, Ç.E. (2006). Vergi Yargılamasında Re’sen Araştırma İlkesi, Ankara Üniv.Hukuk Fak.Dergisi, Cilt:55, Sayı:2, Ankara.
Gölcüklü, F. (1994). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Adil Yargılama, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, C.49, S.1–2, Ankara.
Görkem, N.A. (2008). Türk Vergi Yargı Sisteminde Delil, Gazi Üniv.Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye ABD Yük.Lis.Tezi, Ankara.
Gözübüyük, A.Ş. (2006). Yönetsel Yargı, Turhan Kitabevi, 24.Baskı, Ankara.
Gözübüyük, A. Ş. & Dinçer G. (1999). İdari Yargılama Usulü, Turhan Kitabevi, 2.Baskı, Ankara.
Güneş, T.K. (2017). Türk Vergi Usul Hukuku’nda Re’sen Araştırma İlkesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
İbiş, R. (2013). Vergi Yargılamasında Re’sen Araştırma, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara.
Kalabalık, H. (2013). İdari Yargılama Usulü Hukuku, Sayram Yay., 5.Baskı, Konya.
Kaya C. (2011). İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, On İki Levha Yay., 10.Baskı, İstanbul.
Karakoç, Y. (2019). Vergi Yargılaması Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yay.No:2951, Eskişehir.
Karavelioğlu, C. (1999). İdari Yargılama Usulü Kanunu Şerhi, 4.Baskı, Trabzon, aktaran Şenyüz, Yüce, Gerçek, (2016). Vergi Hukuku, Ekin Basım, 7.Baskı, Bursa.
Kumrulu, A. (1989). Vergi Yargılama Hukukunun Kuramsal Temelleri, Ankara.
Kuru, B. (2016). Medeni Usul Hukuku, Legal Yayınevi, 3.Baskı, İstanbul.
Kuru, B., Arslan, R. & Yılmaz, M.A.E. (2011). Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayıncılık, 22.Baskı, Ankara.
Kızılot, Ş. & Kızılot, Z. (2010).Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları, 18.Baskı, Ankara.
Oğurlu, Y. (1998). Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usulünde Re’sen Araştırma İlkesi, Erzincan Hukuk Fak.Dergisi, C.2, S.1.
Odyakmaz, Z., Kaymak, Ü. & Ercan İ. (2012). İdari Yargı, Oniki Levha Yayıncılık, 8.Baskı, İstanbul.
Oktar S.A. (2010). Vergi Hukuku, Türkmen Kitabevi, 5.Baskı, İstanbul.
Öncel, M., Kumrulu, A. & Çağan, N. (2008). Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, 18.Baskı, Ankara.
Özelçi A. (2018). İdari Yargıda Re’sen Araştırma ve İstemle Bağlılık İlkeleri Çerçevesinde Danıştay’ın İmar Hukuku İle İlgili Bir Kararının Tahlili, Fasikül Hukuk Dergisi, C:10, S:100, Ankara.
Özkan, Ş. (2005). Vergi Yargılama Hukukunda Re’sen Araştırma İlkesi, Ankara Üniv.Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku ABD, Yük.Lis.Tezi, Ankara.
Özmumcu, S. (2014). Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi, SDÜ Hukuk Fak.Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı XII. 18-19 Ekim 2014, C:4, S:2, Isparta.
Pekcanıtez, H., Atalay O. & Özekes M. (2007). Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayın, 6.Baskı, Ankara.
Pekcanıtez, H. Hukuki Dinlenilme Hakkı, Microsoft Word-Pekcanitez.doc (deu.edu.tr) Erişim Tarihi:11.02.2021.
Simil, C. (2015). Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları, Dokuz Eylül Üniv.Hukuk Fak.Dergisi, Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, C.16, Özel Sayı.
Sunay, S.Ş. (1997). İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler Karşısında İspat ve Delil Hususları, Kazancı Yayınevi, İstanbul.
Şenyüz, D. (2013). Vergi Ceza Hukuku, Ekin Yayınları, 7.Baskı, Bursa.
Şenyüz D., Yüce M. & Gerçek A. (2016). Vergi Hukuku, Ekin Basım, 7.Baskı, Bursa.
Tekbaş, A. & Hayrullahoğlu, B. (2018). Vergi Uyuşmazlıkları Bakımından Makul Sürede Yargılanma Hakkı, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık, Sayı:175, Ankara.
Üstün T.K. (2019). İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler, Seçkin Yay., Haziran, Ankara.
Yasin M. (2015). İdari Yargılama Usulünde İspat, Oniki Levha Yay.,1.Bas.İstanbul.
Yavaşlar, F.B. (2012). Vergisel Düzenin ve Vergi Adaletinin Sağlanmasında Donanımlı Anayasa Dışında Gerekenler, Anayasadan Mali ve Vergisel Beklentiler Sempozyumu, Oniki Levha Yayın.,1.Baskı, İstanbul.
Yavaşlar, F.B. (2013). Vergi Ödevi İlişkisinin Tarafları Üzerinden Alman Vergilendirme Usulü, Seçkin Yayınları.
Yavaşlar, F.B. (2016). Vergilendirme Usulündeki Vergi Ödevleri ve Ödevlerin Yerine Getirilmemesinin Re’sen Araştırma İlkesi Karşısında Anlamı, Prof.Dr.İlhan Ulusan’a Armağan, İstanbul Kültür Üniv.Hukuk Fak.Dergisi, III.Cilt, Seçkin Yay., Ankara.
Zabunoğlu, Y. (1982). İdari Yargılama Usulü: Genel İlkeler Pozitif Düzenlemeler, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu, Ankara.