Metin Tenkidi Açısından İlel Eserleri: İbn Ebî Hâtim’in İlel Adlı Eseri Özelinde

İlel eserleri üzerinde yapılan değerlendirmelerde klasik dönem ilel kitaplarında, metinde bulunan illetlere hemen hemen hiç yer verilmediği ve sadece isnadla ilgili değerlendirmelerde bulunulduğu gibi bir eleştiri karşımıza çıkmaktadır. Biz bu çalışmamızda söz konusu iddianın gerçeklerle ne derece örtüştüğünü tespit etmeye gayret ettik. Bu bağlamda İbn Ebî Hâtim’in İlel adlı eseri özelinde yapmış olduğumuz araştırma iddia edilenin aksine İlel eserlerinde gerek sarih gerekse örtülü bir şekilde metin tenkidine önemli ölçüde yer verildiğini ortaya çıkarmıştır

Anahtar Kelimeler:

İllet, Metin Tenkidi, İbn Ebî Hatim, İlel Eserleri

The Hidden Defect Works from point of text critique in the Context of Ibn Ebi Hatim’s İlâl

It is generally argued that any place was not given for the hidden defect found in the texts in the hidden defect works in classical period of books and just some evaluations were made in terms of isnâd in those books. This study examines whether this claim is true or not. In this context; our study indicated that ilel works in general and the text of Ibn Ebi Hatim in particular either clear or osbcure way, they all gave great important place for the critique of text

Keywords:

Hidden Defect, Text Critique, İbn Ebî Hatim, Hidden Defect Works,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, el-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl, Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut, 1408/1988.
Asım Efendi, Kâmus Tercemesi, İstanbul, 1305.
el-Askerî, Ebû Ahmed Hasan b. Abdullah b. Said, Ahbârü’l-Musahhafîn, thk: Subhi el-Bedi’, Alemü’l-Kütüb, Beyrut, 1402.
Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş Yayınları, İstanbul, 1987.
el-Beyhakî, Ahmed ibn Huseyin ibn Ali ibn Musa Ebû Bekir, es-Sünenü’l-Kübrâ, Mektebetü Dari’l-Bâz, Mekke, 1414/1994.
Boz, Halit, İbn Ebî Hatim ve İlelü’l-Hadîs Adlı Eseri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜSBE, Erzurum, 1997.
el-Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, es-Sahih, Çağrı Yay., İst., 1992.
el-Cezâirî, Tahir İbn Salih İbn Ahmed, Tevcîhu’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut, trz.
Dayhan, Ahmet Tahir, Hadislerde Tashîf ve Tahrîf, DEÜSBE Yayımlanmamış Dok- tora Tezi, İzmir, 2005.
ed-Dumeynî, Müsfir Gurmullah, Mekâyîsü Nakdi Mütûni's-Sünne, Dersaadet, İstanbul, 1996.
Düzenli, Muhittin, ‚Klasik Literatürdeki İllet Tanımı Ve Kapsamı Üzerine Bazı Mülahazalar‛, Dinbilimleri Akedemik Araştırma Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, ss.97- 121. (http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/428629578_09020333.pdf).
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş'ab es-Sicistânî, es-Sünen, Çağrı Yay., İst., 1992.
Ebu Muaz Tarık b. İvazillah b. Muhammed, Şerhu Lugati’l-Muhaddis Manzume fi İlmi Mustalahi’l-Hadis, Mektebetu İbn Teymiyye, Cize, 2002.
Ebû Ya’lâ, Ahmed ibn Ali ibn el-Musenî, Müsnedü Ebî Ya'lâ, Darü'l-Me'mûn li't- Turâs, Dimaşk, 1404/1984.
el-Hakim en-Neysâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Müstedrek ale's-Sahîhayn, Dârü’l,Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990.
el-Hatib el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali Ebû Bekir, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
Itr, Nureddin, Menhecu’n-Nakd fî Ulûmi’l-Hadîs, Dârü’l-Fikr, Dımaşk, 1981
İbn Dakiku'l-İyd, Ebû'l-Feth Muhammed İbn Ali, el-İktirâh fî Beyâni'l-Istılâh ve mâ Udîfe ilâ zalike mine'l-Ehâdîsi'l-Ma’dûdeti fi's-Sıhâh, Matbaatü’l-İrşâd, Bağ- dat, 1402/1982.
İbn Ebî Hatim er-Râzî, İlelu İbn Ebî Hâtim, Dârü’l-Marife, Beyrut, 1405.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali Ebû'l-Fadl el-Askalânî, Nüzhetu’n-Nazar fî Tavdîhi Nuhbe- ti’l-Fiker. thk. Nurettin Itr. Dimaşk, 1993.
İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk, Sahîh, nşr. M. Mustafa el-A‘zamî, Beyrut 1390/1970.
İbn Mace, Ebû Abdirrahman Muhammed ibn Yezid, es-Sünen, Çağrı Yay., İst., 1992.
İbn Manzur, Ebû’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, I- XV. Kahire, trz, Dâru Sadır.
İbn Salâh, Ebû Ömer Osman b. Abdurrahman eş-Şehruzûrî, Mukaddime, thk. Nu- reddin Itr, Dârü’l Fikr, Beyrut, 1995. , Ulûmu’l-Hadis, thk. Nureddin Itr, Dâru’l Fikr, Beyrut, 1986
İbnu’l-Cevzî, İlelü ’l-Mütenâhiye, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1403/1983. , Kitâbu’l-Mevdûât, (I-II). Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995.
İdlibî, Selahaddin b. Ahmed, Menhecu Nakdi’l-Metn inde Ulemâi’l-Hadisi’n- Nebevî, Beyrut, 1983.
Karacabey, Salih, Hadis Tenkidi, Sır Yayıncılık, İstanbul, 2001.
Kasımî, Muhammed Cemalu'd-Dîn, Kavâidu't-Tahdîs min Funûni Mustalahi'l- Hadîs, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, trz.
Munâvî, Abdurraûf. Feyzu’l-Kadîr. I-VI. Mektebetu’t-Ticâriyye, Mısır, 1356.
Müslim, Ebû’l-Hüseyn İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî. Temyîz, Mektebetü’l-Kevser, 1990. (Azâmî’nin Menhecu’n-Nakd Adlı Eserinin Sonunda).
es-San’ânî, Muammed, Tavdîhu’l-Efkâr li-Meâni Tenkihi’l-Enzâr, Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1997.
es-Sehâvî, Şemsuddin Ebû’l-Hayr Muhammed b.Abdurrahman, Fethu’l-Muğîs Şerhu Elfiyeti’l-Hadîs, thk. Muhammed Salâh, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Bey- rut, 1996.
es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebû Sehl, Mebsût, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 1978.
es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir, el-Leâli’l-Masnû’a fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdûa, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995 , Tedribu’r-Râvi fî Şerhi Takribi’n-Nevevî, thk. Ahmed Ömer Haşim, Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1985. eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris, er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Dârü’t- Turâs, Kahire, 1993.
Tekineş, Ayhan, Geleneğin Altın Zinciri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2006. , İlelü’l-Hadis İlmi, MÜİFSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstan- bul, 1991.
Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yay., Ankara, 1992.
Yıldırım, Enbiya, Hadiste Metin Tenkidi, (Doktora Tezi), UÜSBE, Bursa, 1996.
ez-Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühû, Dârü’l-Fikr, Dimaşk, 1989. ııı