Kutbüddîn Şîrâzî’nin Dürretü’t-Tâc’ında Devir ve Cem‘İ-Kâmiller

Safiyyüddîn Urmevî’den sonra Dürretü’t-Tâc adlı eserinin bir bölümünü müzik teorisine ayıran Kutbüddîn Mahmud Şîrâzî olmuştur. Bu makalemizde Şîrâzî’nin adı geçen eserinde yer alan devir ve cem‘i-kâmil adlı dizileri incelenmiştir. Onun, günümüzde kullanılan artık ikili (A2) aralığının karşılığı olan “h” aralığını ilk kullanan kişi olması; günümüze farklı isimlerle gelen yeni makamların tertibini ortaya koyması; bir sekizli dizilerin tiz taraflarında hem simetrik genişleme yaparak hem de yine tiz tarafta bir sekizli diziye farklı bir dörtlü ilave ederek yeni makamlar oluşturma çabası dikkat çekici unsurlar olmuştur. Bu anlamda, Şîrâzî bu yaklaşım ve buluşlarıyla müziğin gelişimine katkılar sağlayan bir isim olarak anılabilir

Anahtar Kelimeler:

h aralığı, devirler, cem‘i‐zü’l‐küll, cem‘i‐kâmil, simetrik genişleme

Dawr And Jam‐I Kamil in Durra Al‐Taj By Qutbuddin Shirazi

Qutbuddin Shirazi discusses some topics of music in one section of his workDurra al‐Taj, following the sytle of Safiyuddin Urmawi before him. In this paper,we try to analyze the scales named dawr and jam‐i kamil in the bookabove mentioned. What is interesting in his work can be put as follows: He isthe first person who used so called “h” distance which is the same with A2(artık ikili); he seemed to have synthesized new modes (maqams) thoughthey handed down to us with different names; moreover he attempted togenerate different maqams by adding symmetrical notes and four notesscales above to basic eight notes scales. From this perspective, Shirazi can beaccepted as a man of music who made new contributions to the music of hisage

Keywords:

-,

PDF

___

Arel, H. Sadeddin, Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri (nşr. Onur Akdoğu), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
Hacı Büke, Alişah b., Mukaddimetü’l‐Usûl, İstanbul Ün. Eski Eserler Kütüphanesi, Farsça Yazmalar, No: 1097.
el‐Lâzikî, Muhammed b. Abdülhamid, er‐Risâletü’l‐Fethiyye, (şerh ve thk. el‐Hac Haşim Muhammed er‐Receb), Kuveyt 1987.
el‐ Merâğî, Abdülkadir b. Ğaybî Hafız, Şerh‐i Edvâr (thk. Takî Bîniş), Tahran 1991.
el‐ Merâğî, Abdülkadir b. Ğaybî Hafız, Câmi‘u’l‐Elhân (thk. Takî Bîniş), Tahran 1987.
el‐ Merâğî, Abdülkadir b. Ğaybî Hafız, Makâsidü’l‐Elhân (thk. Takî Bîniş), Tahran 1977.
Özkan, İsmail Hakkı, Türk Mûsikîsi Nazariyâtı ve Usûlleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1984.
Şerbetli, Azmi, “Kutbüddîn‐i Şîrâzî”, DİA, Diyanet Vakfı Yayınları, C. 26, Ankara 2002, ss. 487‐489.
Şîrâzî, Kutbüddîn, Dürretü’t‐Tâc li Ğurreti’d‐Dibâc, Köprülü Kütüphanesi Yazmaları, No: 867.
el‐Urmevî, Safiyyüddin Abdü’l‐Mü’min b. Yusuf b. Fahir, er‐Risaletü’ş‐Şerefiyye fî Nisbeti’t‐Te’lifiyye (şerh ve thk. el‐Bahis el‐Hac Haşim Muhammed erReceb), Dâru’r‐Reşîd, Bağdat 1982.
Uygun, Mehmet Nuri, Safiyyüddin Abdulmu’min Urmevî ve “Kitâbu’l‐Edvâr”ı (Marmara Ün. Sos. Bil. Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1996.