Kulluk Bilinci İnşasında Dua Değerinin Rolü

Bu makalede dua etmenin kulluk bilincine etkisi incelenecektir. Keli-me anlamı olarak isteme ve talep etme manalarına gelen dua, esasın-da kulluk bilincini inşa edebilen Mü’min için bir irade beyanıdır. Kulluk bilincini oluşturamayan kul için dua, normal koşullar dışında beşer ol-manın sınırlarına katıldığı her ciddi sorunda, fıtratına uygun olarak ya-ratıcıyı hatırlama ve çözüm odaklı anımsamadır. Sürecin kendi aleyhine işlemesi sebebiyle çözüm odaklı yapılan bu dua çeşidi, bilinç sağlama-da hiçbir etkiye sahip olmayıp sorunun çözülmesiyle sona ermektedir. Oysa irade beyanı seviyesinde yapılan dua, insanın içinde bulunduğu hal ile Allah’ın istediği hal arasındaki mesafenin bilincinde gerçekleş-mekte ve hedef olarak Allah’ın iradesine erişme çabasını içermektedir. Dolayısıyla dua, salt bir talepte bulunmanın aksine zihnî ve amelî ma-nada değişim için sergilenen gayrettir. Bu sebeple Kur’ân-ı Kerîm’in nü-zulü döneminde de bir taraftan zihinsel bağlamda Allah inancı inşa edi-lirken aynı anda dua anlayışı da şekillendirilmekteydi. Nihayetinde amaç, Kur’ân-ı Kerîm’de ifade edildiği gibi insanı değerli kılan bilinçli ubûdiyet ve duaya ulaşılmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Dua, Bilinç, Tefsir, Kulluk, Kulluk, Değer

The Role of Prayer Value in Building Consciousness of Worshipping

In this paper, the effect of praying on consciousness of being the slave of Allah will be investigated. Prayer, literally means asking and clai-ming, in fact is a declaration of intention for the Believer (Mü'min) who can build consciousness of being the slave of Allah. For the "worship-per" who can not build such a consciousness, prayer is a remembrance of the Creator and a solution oriented recalling of Him in every serious problem that comes through the border of being human under non-standard circumstances, which is concordant to his / her nature. This type of solution oriented prayer has no effect on building consciousness and it ends when the problem is solved because of the process opera-ting against it. However, prayer that is made on the level of declaration of intention occurs within the awareness of the distance between the current situation of the person and the situation that is the will of Al-lah, and this prayer includes the struggle for reaching the intention of Allah as the target. Thus, on the contrary of being a sole demand, pra-yer is an effort exhibited for a change in the mental and the functional sense. For this reason, also in revelation period of the Glorious Qur'an, on one hand, belief in Allah in the mental context was being built whi-le on the other hand, sense of prayer was being shaped. Ultimately, aim is to reach conscious worshipping and prayer that dignifies humans as mentioned in the Glorious Qur'an.

Keywords:

Tafseer, Worshipping, Prayer, Consciousness, Value.,

PDF

___

Abdülbâkî, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1996.
Akbulut, Fahrettin. İlim Gözüyle İslamiyet. İzmir: Karınca Matbaası, 1981.
Aktaş, Mehmet Nurullah. “Kur’ânî Dualarda Model İnsanın Nitelikleri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/3 (2018): 563-584.
Armaner, Neda. “Şahsiyet Terbiyesinde Dinî Kültürün Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (1976).
Baş, Selma. “Manevi Danışmanlıkta Duanın Bir Destekleme Metodu Olarak Kullanımı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52 (2017): 161-198.
Beydâvî, Nâsuriddîn Ebû Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.
Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 2001.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmaîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. Beyrût: Dâru’l-Erkâm, ts.
Carrel, Alexis - Şeriati, Ali. Dua. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1983.
Cassidy, Shelia. “Dar Zamanda Dua”. (Çev. Rıfat Atay). Harran Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/23 (2010).
Cilacı, Osman. “Dua”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
Dilek, Mehmet. “Sevgi İnsanı Hz. Muhammed’in Dualarında Sevgi Talepleri”. I Kutlu Doğum Sempozyumu “Hz. Peygamber ve İnsan Sevgisi”. Şanlıurfa: y.y. 2007, ss. 279-287.
Doğan, Mebrure. Duanın Psikolojik ve Psikoterapik Etkileri. Yüksek Lisans Tezi: Uludağ Üniversitesi, 1997.
Doğan, Şahin. Duanın Birey Eğitimindeki Rolü. Yüksek Lisans Tezi: Selçuk Üniversitesi, 2003.
Dündar, Mahmut. “Farklı Yaş Gruplarında Dua ve Din Eğitimi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/20 (2018/2): 455-480.
Düzenli, Yaşar. Üslub ve Semantik Açıdan Kur’ân ve Şefaat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2006.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas b. İshâk. es-Sünen. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1971.
Ertuğrul, Resul. “Kur’ân’da Fiilî Dua”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 4/4 (2015).
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitabu’l-‘ayn. Beyrût: Müesseseü’l-alemî li’l-matbûat, 1988.
Gashi, Feim. “Dua ve Hayat Memnuniyeti Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2016/2): 1-29.
Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-hidâye ve ihyâ. Kâhire: Mektebetü’t-tevfikiyye, 2004.
Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (2013): 97-130. Güney, Derya. Mümin Şahsiyetin İnşası Bağlamında Kur’ân’da Dua. Yüksek Lisans Tezi: İstanbul Üniversitesi, 2018.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm. Şeʾni’d-duʿâʾ. Kahire: y.y., 1992.
Hayta, Akif. “İlahiyat Öğrencilerinde İbadet ve Ruh Sağlığı”. U. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000): 487-505.
İbn Allan, Muhammed b. Alî b. Muhammed. el-Fütuhâtü’r-Rabbâniye. y.y.: Mektebetu’l-İslâmiyye, t.y.
İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Mu‘cemu mekâyisi’l-luga . y.y.: Matbaatu Mustafâ el-bâbî el- Halebî, 1979.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 1987.
İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsned. Beyrût: ‘Alemu’l-kutub, 1998.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. Kitâbu ‘uyûni’l-ahbâr. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, t.y.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrût: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, t.y.
İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâil. el-Muhassas. Beyrût: Mektebetü’t-ticârî, t.y.
İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. Nüzhetu’l-a‘yûn. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 1987.
İbnu’l-Cevzî. Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Beyrût: Mektebu’l-İslâmî, 1987.
Jelsild, Arthur T. Çocuk Psiskolojisi. (Çev. Gülseren Günçe). Ankara: A. Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları, 1979.
Kara, Mustafa. “Kur’ân-ı Kerîm’in Tesettüre Bakışı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/23 (2019).
Karacoşkun, M. Doğan. “Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Dua”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2005): 101-124.
Kayıklık, Hasan. “Kur’ândaki Dualar Üzerine Psikolojik Bir Değerlendirme”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2001): 135-160.
Kayıklık, Hayati. Ortayaş ve Yaşlılıkta Dinsel Eğilimler. Adana: Baki Kitabevi, 2003.
Koç, Mustafa. “Ergenlik Döneminde Dua ve İbadet Psikolojisi Üzerine Teorik Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2003): 373-397.
Konuk, Yurdagül. Okul Öncesi Çocuklarda Dini Duygunun Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Zeynulislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. er-Risâle. İstanbul: Dergah Yayınları, 1981.
Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Zeynulislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifu’l-işârât. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2000.
Küçük, Emine. Ergenlerin Duasına Psikolojik Yaklaşım (Edirne/ Keşan Örneği). Yüksek Lisans Tezi: Erciyes Üniversitesi, 2010.
Makdisî, Ebû Abdillâh Şemseddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed. Âdâbu’ş-şer’iyye. Kâhire: Müessesetu Kurtuba, t.y.
Malakçı, Fatih. Dua Eğitimi ve Öğretimi. Yüksek Lisans Tezi: Marmara Üniversitesi, 2006.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtu ehli’s-sunne. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 2004.
Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. (Çev. Komisyon). İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Murray, Levine. “Prayer as Coping: A Psychological Analysis”. Journal of Health Care Chaplaincy 15/2 (2008).
Müslim, Ebul-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrût: Dârul-kutubi’l-ilmiyye, 1992.
Nisâbûrî, Ebû Abdillah Hâkim. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. Halep: Mektebe matbaatü’l-İslâmiyye, t.y.
Oral, Murat. “Kur’ân’a Göre Dua ve Duanın Âdâbı: Fâtiha Sûresi Örneği”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/38 (2017): 161-186.
Özcan, Elif. Sosyal Bütünleşme ve Dua. Yüksek Lisans Tezi: Marmara Üniversitesi, 2019.
Öztürk, Mahmut. “Hz. İbrâhim’in (a.s.) Dualarının İnsanın Temel İhtiyaçları Bağlamında Değerlendirilmesi”. Uluslararası Hz. İbrahim (a.s.) ve Nübüvvet Sempozyumu Tebliğler Kitabı. İstanbul: Nida Akademi, 2019, ss. 65-78.
Parladır, Selahattin. “Dua”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Râgıb el-İsfehânî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal. Müfredâtü elfâzi’l- Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 2011.
Sâbûnî, Muhammed Alî. Safvetü’t-tefâsîr. Beyrût: Dâru’l-fikr, 2001.
Sedat, Kula - Çakar, Bekir. “Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Bağlamında Toplumda Bireylerin Güvenlik Algısı ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki”. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 6/12 (2015).
Selçuk, Mualla. Çocuğun Eğitiminde Dini Motifler. Ankara: TDV Yayınları, 1990.
Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Dua Tutumu ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2013): 157-183.
Soylu, Ali. “Kur’ân’da Hz. İbrâhîm’in Dualarındaki Evrensel Prensipler”. Uluslararası Hz. İbrâhîm (a.s.) ve Nübüvvet Sempozyumu. İstanbul: Nida Akademi, 2019.
Soysaldı, H. Mehmet. Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Dua. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1996.
Süleyman, Muhammed Süheyb. Âyetlerde Dua Üslubu. Yüksek Lisans Tezi: Atatürk Üniversitesi, 2017.
Şahinler, Necmettin. Kur’ân’da Peygamber Duaları. İstanbul: Beyan Yayınları, t.y.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru’l-fikr, 1999.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi‘u’s-sahîh. y.y.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, t.y.
Tokpınar, Mirza. “Buhârî’nin Sahîh’inde Kavram Olarak Dua ve İman İlişkisi Üzerine”. Hadis Tetkikleri Dergisi 11/1 (2013): 7-25.
Turan, Esra. Kur’ân-ı Kerîm’de Peygamber Dualarının İçeriği ve Boyutları. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2020. Turgut, Ayşegül. İlk Yetişkinlerde Dua Tutumları-Psikolojik İyi Olma İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2017.
Ünal, Nurten. Dini İnanç, İbadet ve Duanın Umutsuzlukla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi: Uludağ Üniversitesi, 1997.
Yavuz, Kerim. Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. Ankara: DİB Yayınları, 1983.
Yılmaz, Ali. “Kur’ân’daki Peygamber Dualarının Psiko-sosyal Analizi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2011): 51-80.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki ğivâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vî.l Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.