İmam Mâtürîdî'de Hidayetin Yöntem ve Çeşitleri

Müslüman kelâmının başat karakterlerinden olan İmam Mâtürîdî’nin günümüz açısıdan sürdürülebilir bir din anlayışın kurgulanmasında önemli bir kişilik olduğu herkesin kabul ettiği bir gerçektir. Bu kabul onun Sünnî düşünceye katkılarının yanı sıra kelâmî konularda sergilediği akıl-vahiy birlikteliğinden kaynaklanmaktadır. Küreselleşen dünyamızın sorunlarına çözüm üretmede onun akıl-vahiy arasında kurduğu dengeli çözüm önerileri, Mâtürîdî’ye rağbeti artırmıştır. Her toplumda olduğu gibi Müslüman dünyasında da hakikat veya hidayetin bir süreç değil, kendilerinde tamamlanmış bir değer olarak görülmesi, önemli sıkıntılara neden olmaktadır. Bu sıkıntıların giderilmesi için Müslüman hidayet anlayışının bilimsel ve sosyal gerçekler ışığında sağlıklı bir şekilde kurgulanması gerekir. Bu bağlamda Mâtürîdî’nin konuya ilişkin özgün ve kuşatıcı yorumlarını tespit edebilmek, insanlığın ortak geleceği açısından barışcıl bir din algısının teşekkülünde yararlı olacaktır. Mâtürîdî’nin hidayet anlayışına ilişkin değerlendirmelerin merkezinde, onun yöntem ve çeşit açısından hidayete nasıl yaklaştığı durmaktadır. Çalışmada hem bu yöntem ve çeşitlerin neler olduğuna değinilmiş, hem de bunlar arasındaki karşılıklı etkileşimin nasıl sağlandığına ilişkin Mâtürîdî’nin yaklaşımları analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, LütufKelâm, Mâtürîdî, Hidayet, Beyân, Lütuf

Methods and Varieties of Guidance According to Imām Māturīdī

Māturīdī, one of the prominent Kalām scholar, is mostly considered to have played a significant role in the construction of a sustainable religious approach today. This recognition originates from his joint reference to intellect and divine inspiration with regard to issues in Kalām in addition to his contributions to the Sunni way of thinking. His balanced use of the intellect and divine inspiration in his solutions for issues of Hidāyat increased his popularity. In the Muslim world, just as in any other community, perception of reality or guidance not as a process but as outright values of their community causes such problems as religious fanaticism and advocacy for sole truth. To solve such problems, a sound understanding of guidance in Muslim communities should be constructed in the light of scientific and social realities. In this respect, determining unique and comprehensive interpretations of Māturīdī of the issue will be of great help for establishing a peaceful religious understanding for the common future of humanity. In the center of Māturīdī’s interpretations of guidance lies his approach to guidance with respect to its methods and varieties. Besides presenting the definitions of these methods and varieties, the current study analyzes Māturīdī’s interpretations of how these methods and varieties interact.

Keywords:

Kalām, Māturīdī, Hidāyat, Bayān, Luṭf,

PDF

___

Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres li’l elfâzı’l-Kur’âni’l Kerîm, Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısrıyye, 1364.
Alper, Hülya, İmam Mâturîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
Aslan, Abdülgaffar. “Kelam’da Aklın Epistemolojik Fonksiyonu”. Dini Araştırmalar 4 (2001), 95-112.
Cürcânî, Alî ibn Muhammed eş-Şerîf. Kitâbu’t-Ta’rîfât. Beyrût: Mektebetu Lübnân, 1985.
Cüveynî, Abdulmelik, Kitâbu’l-İrşâd. thk. Muhammed Yusuf Mûsa, Alî Abdulmunîm Abdulhamîd. Bağdat: el-Mektebu’l-Hancî, 1950.
Çağlayan, Harun. Etik Açıdan Mâturîdî’nin Hidayet Anlayışı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
Düzgün, Şaban Ali, “Semerkant İlmi Havzası ve Mâtürîdî”. Mâtürîdî’nin Düşünce Dünyası. ed. Şaban Ali Düzgün. 13-29. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011.
Eşarî, Ebu’l-Hasan Alî b. İsmâil, Makâlâtu’l-İslamiyyîn ve ihtılâfû’l-musallîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetü’l-Nehdati’l-Mısrıyye, 1950.
İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyyâ, Mu’cemu mekâyîsu’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1979/1399.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasebullah, Haşim Muhammed Şâzelî, Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
İsfehânî, Ebû’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. el-Fadl er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, ts.
Kutlu, Sönmez. “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturîdî”. İmam Mâturîdî ve Maturidilik. ed. Sönmez Kutlu. 23-64. Ankara: Otto Yayınları, 2011.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbu’t-Tevhid. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: TDV İsam Yayınları, 2003.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu Ehl-i Sunne. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyru: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1426/2005.
Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-kelâm fî ilmi’t-tevhîd. thk. Veliyyüddîn Muhammed Sâlih el-Farfûr. Dımeşk: Mektebetu Daru’l-Farfûr, 1421/2000.
Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. al-Tamhîd fî usûl’id-dîn. ed. Abdulhay Kâbîl. Kahire: Dâr’ul-Sagâfa, 1987.
Özcan, Hanifi. Mâtürîdî’de Bilgi Problemi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1993.
Özcan, Hanifi. Epistemolojik Açıdan İman, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1992.
Özdemir, Metin. İslâm Düşüncesinde Kötülük Problemi. İstanbul: Kaknüs Yayınevi, 2014.
Taftazânî, Mesud b. Ömer Sa’duddîn. Şerhu’l-Makâsıd. thk. Sâlih Mûsâ Şerif. Beyrut: Âlemu’l-Kutûb, 1419/1988.
Yazır, Muhammed Hamdi Elmalılı. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.