Geleneksel Harf Sembolizminin Bir Yorumu Olarak Nûn Harfi

Nun harfi Arap alfabesinin 14. Harfidir. Bu harfin Arap dil geleneğinde pek çok anlamı vardır. Nun, aynı zamanda Kur’an’da bazı surelerin başında bulunan mukattaa harflerinden biridir. Mukattaa harfi olarak nun sadece 68. Sure olan Kalem suresinin başında terkibe girmemiş bir halde tek olarak bulunur. İslam âlimlerinin her biri hurûfu mukataanın Kur’an-ı Kerîm’de farklı anlamlara geldiğini söylemektedirler. Hurûfu mukattaa hakkında çok değişik fikirler serdedilmiş olsa da bu görüşlerin, çoğu defa bir varsayımın ötesine geçmediği görülmektedir. Hatta bazı müfessirlere göre zaten hurûfu mukataa, sözel mantık ile tartışılamayacak mistik sembollerdir. Bu makale nun harfi ile ilgili görüşleri bir araya getirmeye çalışmakta ve gelenekte ileri sürülmüş olan görüşlerin, aslında çok sağlam nassî referansları olmadığını ve bunların daha çok âlimlerin sübjektif değerlendirmelerinden ibaret olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Nun harfi, Hurûfu Mukattaa, mistik semboller, dil geleneği

As The Interpretation of Traditional Letter Symbolism: The Letter Nun

The nun is the 14th letter of Arabic alphabet. It is a fact that there are some letters which have different meaning as in Arabic tradition. Also the letter nun is from Abbreviated Letters, Muqatta’at in The Holly Qur’an. The particular letters are found prefixed to surahs. This particular abbreviated letter nun occurs only at the beginning of surah 68 as single letter. Islamic scholars agree that Abbreviated Letters have different means in The Holly Qur’an. Much has been written about the meaning of these letters, but most of it is pure conjecture. Some commentators are content to recognize them as some mystic symbols of which it is unprofitable to discuss the meaning by more verbal logic. This article gathers different interpretations about the letter nun in the tradition and says tahat these interpretations haven’nt relied on strong religious foundations but these are subjective comments.

Keywords:

The letter nun, Abbreviated Letters, mystic symbols, language tradition,

PDF

___

Abdülhamîd Salih Hamdân, ‘İlmu’l-hurûf ve aktâbuhu, Kahire 1410/1990. (Mektebetu Medbûlî), s. 16, 17, 20, 21, 22.
Abdülvehhâb Hammûde ‚Re’yun fî evâ’ili fevâtihi’s-süver‛, Risâletü’l-İslâm, XII/1, Kahire 1960, s. 74-78.
Âişe ‘Abdurrahmân bintu’ş-Şâti’ el-İ‘câzu’l-beyânî li’l-Kur’ân ve mesâ’ilü İbni’l-Ezrak dirâsetün Kur’âniyye lügaviyye ve beyâniyye, Kahire ty. (Dârü’l-Maârif) s. 141, 116, 118.
Ali Akpınar, Kur’ân’da Hece Harfleri (Hurûf-i Mukattaa) ve Kuşeyrî’nin Hece Harfleri Yorumu, Tasavvuf, sy: 11, Ankara, 2003, s. 55-73.
Allan Jones, The Mystical of The Qur’ân, St.I, XVI, (1962), s. 5-11.
Alûsî (Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn), Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kurâni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’lmesânî, (Beyrut), XXIX, 23.
Ammâr et-Tâlibî, Âsâr İbn Bâdîs, (Dârü’l-Garbi’l-İslâmî), Beyrut, 1983, I, 52-53.
Arthur Jeffery, The Mistic Letters of The Koran, MW 14, (1924), s. 247-260.
Cerrahoğlu, İsmail, ‚Bazı Surelerin Başlangıç Harfleri I, II, III‛, Diyanet Dergisi, c. 10, sayı: 104-105, 106-107, 108-109.
D. E. Kouloughli, ‚Sur Le Statut Linguistique Du Tanwīn Contribution à L’étude du Système Déterminatif de L’arabe, Arabica, XLVIII/1, Leiden 2001, s. 50.
Dârimî (Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl), Sünenü'd-Dârimî ( nşr. Fevvaz Ahmed Zümerli-Halid es-Sebi’ Alemi), Beyrut 1987, II, 521.
Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani Şevkani, Fethü'l-kadîr: el-câmi' beyne fenneyi’r-rivâye ve'd-dirâye, (Mustafa el-Babi el-Halebî), Kahire 1964, I, 32.
Ebû Bekr Abdürrezzak b. Hemmam es-San'ani, el-Musannef, (nşr. Habiburrahman A'zami), Beyrut 1983, XI, 26
Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali el-Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ , (Dairetü'lMaarifi'l-Osmaniyye), Haydarabad, 1354, VIII, 139.
Ebû Hayyân el-Endelüsî, el-Bahrü’l-muhît, Riyad, ty., VIII, 309.
Ebû-Suûd (Muhammed b. Muhammed el-‘Amâdî), İrşâdü’l-‘akli’s-selîm ilâ mezâyâ’l-Kur’âni’l-kerîm, (Dârü’l-Mushaf), Kahire, ty., I, 36; IX, 11.
Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, (Feza), İstanbul ty., VIII, 257-258.
Eltâf ‘Alî Kureyşî, ‚Kur’ân-ı Mecîd key hurûf-ı mukattaât‛, Fikr u Nazar, XXII/1, İslâmâbâd 1984, s. 91-105.
Emîl Bedî‘ Ya‘kûb, Mevsû‘âtü’l-hurûf fî’l-lugati’l-‘Arabiyye, (Dâru’l-Cîl), Beyrut 1408/1988, s. 473-481.
Fehd b. ‘Abdurrahmân b. Süleymân er-Rûmî, ‚Vucûhu’t-tehaddî fî’l-ahrufi’lmukatta‘a fî evâ’ili’s-süver‛, Mecelletu’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, sayı: 50, Zulkade-Zulhicce 1417, s. 147, 148, 149, 155, 156, 158, 161, 165, 166, 168.
G., Ayoub, ‚La Nominalite Du Nom ou La question du tanwīn‛, Arabica Revue D’études Arabes, Paris, s. 151-213.
Hakîm, el-Müstedrek, II, 498.
Hasen Abbâs, Hasâ’isu’l-hurûfi’l-‘Arabiyye ve Me‘ânîhâ, (Menşûrâtu İttihâdi’lKuttâbi’l-Arab), Dimeşk 1998, s. 160.
Hashim Amir Ali, ‚The Mysterious Letters of the Qur’ān a Plausible Solution to a Thirteen Hundred Years Old Problem‛, Islamic Culture, XXXVI/1 (1962), s. iii-iv.
Hidâyet Reşîdî, Tenâsüb-i mezâmîn-i sûre hâ bâ-i hurûf-ı mukattaa der Kur’ân-ı Kerîm, Vakf-ı Miras-ı Cavidân, VI/1, Tahran 1377/1998, s. 8-11.
Iyâde b. Eyyûb el-Kubeysî, ‚İm‘ânu’n-nazar fî fevâtihi’s-süver‛, ed-Dirâsâtu’lİslâmiyye, Mecma‘u’l-buhûsi’l-İslâmiyye, XXV/2, İslâmâbâd 1410-1990, s. 7, 29, 31,
İbn Bâbeveyh el-Kummî (Ebû Cafer Muhammed b. Alî b. el-Huseyn), Me‘ânî’lahbâr, (nşr. Alî Ekber el-Gıfârî), Beyrut 1410/1990, s. 22-28.
İbn Kesîr (Ebü’l-Fidâ’ İsmâ‘îl), Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm, (Mektebetü Dâri’t-Türâs), Kahire ty., IV, 400-401.
İbn Kuteybe (Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim), Tefsîru garîbi'l-Kur'ân , (nşr. es-Seyyid Ahmed Abbas Sakr) Beyrut, 1398/1978, s. 477.
İbn Sînâ, (Ebû ‘Alî el-Hüseyn b. Abdillâh), er-Risâletü’n-nîrûziyye, (Resâ’il fî’lhikmeti ve’t-tabî’iyyât içinde), (Cevâib Matbaası), İstanbul 1298, s.96.
İbnü'l-Müneyyir (Ebü'l-Abbas Nâsırüddîn Ahmed b. Muhammed), el-İntisaf fima tedammenehü’l-Keşşaf mine’l-i’tizal *el-İntisaf mine’l-Keşşaf] (el-Keşşâf içinde) (Beyrut), IV, 140
İsmail Hakkı Bursevî, Tefsîru rûhi’l-beyân, (Eser), İstanbul 1389, IV, 428; X, 100-101.
İsmail, Cerrahoğlu, ‚Bazı Sûrelerin Başlangıç Harfleri‛, Diyanet Dergisi, X/104105, Ankara 1971; X/106-107 (1971), s. 76-81; X/108-109 (1971), s. 165-168.
J.-P. Guillaume, Tanwīn, The Encylopaedia of Islam (New Edition), X/165-166, Leiden 1998, s. 193.
Kurtubî (Ebû ‘Abdüllâh Muhammed b. Ahmed), el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân, (Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî), Kahire, 1378/1967, VI, 233; XVIII, 223-224.
L. Massignon Tāhā, The Encyclopaedia of Islam (New Edition), Leiden 1998, X/163-164, 1.
M. Zeki Duman-Mustafa Altundağ, Hurûf-ı Mukattaa, DİA, XVIII, 401.
Massey Keith, Mysterious Letters, Encylopaedia of the Qur’an, Leiden 2003, III, 471-477.
Merâgî (Ahmed Mustafâ), Tefsîrü’l-Merâgî, (Mustafa el-Bâbî el-Halebî), Kahire 1385/1966, XXIX, 28.
Muhammed Abdullâh Cebr, en-Nûn beyne ‘ilmi’t-tecvîd ve ‘ilmi’t-teşkîli’s-savtî (el-fûnûlûciyâ), Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb, XXXVIII/1, Kahire 1990, s. 9-10.
Muhammed Ahmed İbrâhîm Ebû Ferrâh, Hurûfu’l-mu‘cem fî fevâtihi’s-süver ve reddu’t-te’vîlâti’l-bâtıle, (Şeriketu Mektebeti’l-Buhârî), Kuveyt 1413/1992, s. 39, 41, 42, 52, 55, 58, 103, 124, 190, 192, 193, 194, 195, 201, 211, 214, 223.
Muhammed Bakır b. Muhammed Taki b. Maksud Ali el-Meclisî, Bihârü'l-envari’lcâmi‘a li-düreri ahbâri’l- eimmeti'l-ethâr: el-kitab ve’l-müellif (Müessesetü'lVefa), Beyrut 1403/1983, XIII (Mûsâ’nın Münâcâtı).
Muhammed Mehdî Ca‘ferî, Havâmîm, Dâiretü’l-Ma‘ârif-i Teşeyyu‘, Tahran, 1376, VI/ 527.
Muhammed Muhammed Ebû Ferrâh, el-Hurûfu’l-mukatta‘a fî evâ’ili’s-süver dirâsetün nakdiye li’t-te’vîlâti’l-‘adediyye ve’t-tefsîrâti’l-işâriyye, (Dâru’l-Menhel), Cidde, ty. , s. 42, 44, 56, 57, 60, 61, 64, 65, 229.
Muhammed Reşîd Rızâ, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-hakîm, Beyrut, ty, (Dâru’l-Ma‘rife), I,122.
Nuruddîn Ebü’l-Bakâ’ Alî b. ‘Osmân b. Muhammed el-‘Uzrî İbnü’l-Kâsıh, ‚Nüzhetü’l-müştegilîn fî ahkâmi’n-nûni’s-sâkine ve’t-tenvîn‛, (thk. Sâlih Mehdî ‘Abbâs el-Hudayrî), Mecelletü Külliyeti’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-‘Arabiyye, Bağdat Şevval-1423/Disember-2002, s. 259-285.
Orhan Kuntman, Elmalılı ve Diğer Müfessirlerin Işığında, Kur’ân-ı Kerîm’in Özet Açıklaması ve Hurûf-i Mukattaa ile Bazı Ayetlerin Bilimsel Yorumu, Ankara 1997, s. 662-692.
Ra‘ûf Cemâlüddîn, el-Menhel fî beyâni kavâ‘idi ‘ilmi’l-hurûf, Kum 1405, s. 33, 36, 37, 44, 57, 76.
René Guénon, ‚The Mysteries of the Letter Nūn‛, Studies In Comparative Religion, England 1980, XIV/1-2, s. 97-100; a.mlf., ‚Esrâru Harfi’n-Nûn‛, (trc. Fâtıma ‘Isâm Sabrî) et-Turâsu’l-‘Arabî, sy: 44, Dimeşk Muharrem1412/Temmuz-1991, s. 58-62; a.mlf., ‚Nûn Harfinin Esrarı‛, (trc. Sadık Kılıç), (Kılıç, Benliğin İnşası, İnsan Yay., İstanbul, 2000) s. 237-250; a.mlf. ‚Esrâru harfi’n-nûn‛ (trc. Fatıma Isâm Sabrî), Etudes Traditionnels, 1938, s.58-63.
Rıdvân Sa‘îd Fakîh, el-Küşûf fî’l-i‘câzi’l-Kur’ânî ve ‘ilmi’l-hurûf, (Darü’l-Mahacceti’lBeydâ-Dârü’r-Resûli’l-Ekrem), Beyrut 1422/2002, s. 20, 28, 58, 59, 67, 69, 70, 72, 80, 82, 84, 85, 369.
Salah Kenawy, ‚A Linguistic Reading In the Disjointed Letters‛, The Islamic Quarterly, XLII/4, London 1419/1998, s. 243-256.
Seyyid Muhammed Bâkır Huccetî, ‚Kâvişî der mefâd âye-i âl-i hâ mîm‛, Makalât ve Berresiha, Tahran 1371-1372/1413/1992-1993, s. 25-56.
Seyyid Muhammed Bâkır Huccetî, ‚Tahkîk der bâre-i fevâtih-i süver ve hurûf-ı mukattaa-i Kur’ân‛, Makalât ve Berresiha, sy: 28-29, Tahran 1397/1977, s. 47-84.
Subhî Abdülhamîd Muhammed Abdülkerîm, en-Nûn ve ahvâluhâ fî lügati’l-‘Arab, (Matbaatü’l-Emâne), Kahire 1406/1986, s. 7-10.
Süyûtî (Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr), el-İtkan fî ‘ulûmi'lKur'ân, (nşr. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrahim) Kahire 1985 II, 14.
Şerefüddîn el-Hüseynî, Te’vîlü’l-Âyâti’z-Zâhire, (Müessesetü’l-İslâmî), Kum ty., s. 685.
Şevkî el-Maarrî, Mu‘cemu mesâ’ili’n-nahv ve’s-sarf fî tâci’l-‘arûs, (Mektebetü Lübnân), Beyrut 1996, s.197.
Tabâtabâî (Muhammed Hüseyin), el-Mîzân fî tefsiri'l-Kur'ân, (Müessesetü'l-A'lemi Li'l-Matbu), Beyrut 1973, XVIII, 6-7.
Taberî (Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr), Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (Mustafa el-Bâbî el-Halebî), Kahire,1388/1968, I, 208; XXIX, 14, 16.
Yakup Kansızoğlu, Şifreci Yanılgı: Hurufilik Tasavvuru/Harf Gizemciliği ve Kuran Yorumuna Olan Etkileri, (Rağbet Yay.), İstanbul 2003, s. 139-158.
Zemahşerî, el-Keşşâf, (Beyrut) IV, 140.