PSİKOLOJİK DESTEK PROGRAMININ ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ANNELERİNİN UMUTSUZLUK VE İYİMSERLİK DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Bu araştırmanın amacı, araştırmacı tarafından hazırlanmış olan “Psikolojik Destek Programı”nın, zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin umutsuzluk ve iyimserlik düzeylerine etkisini incelemektir. Araştırma, deney ve kontrol gruplu ön-test, son-test ve izleme testi modeline dayalı deneysel bir çalışmadır. Bu araştırmada yer alan zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin umutsuzluk ve iyimserlik düzeylerini belirlemek amacıyla “Beck Umutsuzluk Ölçeği” ve “Yaşam Yönelimi Testi”, 41 zihinsel yetersizliği olan çocuk annesine uygulanmıştır. Araştırmaya katılmakta gönüllü olan 12 anne deney grubuna alınmış, kontrol grubu içinse 12 kişi rastgele örnekleme yoluyla seçilmiştir. Grupların denkliği Kruskal –Wallis H Testi ile ölçülmüş ve birbirine denk olduğu belirlenmiştir. Deney grubuna, araştırmacı tarafından geliştirilen 15 oturumluk “Psikolojik Destek Programı” uygulanmış, kontrol grubuyla herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Son test, deney grubunun uygulaması bittikten hemen sonra deney ve kontrol gruplarına, izleme testi ise uygulamadan bir ay sonra sadece deney grubuna verilmiştir. Uygulanan deneysel işlemin sonunda elde edilen veriler “Wilcoxon Eşleştirilmiş Çiftler İşaretlenmiş Sıra Sayıları Testi” ve “Kruskal–Wallis H Testi” ile incelenmiştir. Deneysel işlem sonrasında, deney grubunun umutsuzluk ve iyimserlik öntest ve sontest puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı düzeyde fark bulunmuştur. Uygulanan psikolojik destek programının, deney grubundaki annelerin umutsuzluk düzeylerini düşürmede ve iyimserlik düzeylerini artırmada etkili olduğu ve bu etkinin bir ay sonraya kadar devam ettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Psikolojik Destek Programı, Umutsuzluk, İyimserlik, Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Anneleri.

THE EFFECTS OF A PSYCHOLOGICAL SUPPORT PROGRAM ON LEVELS OF HOPELESSNESS AND OPTIMISM OF MOTHERS WITH MENTALLY DISABLED CHILDREN

Purpose: The purpose of this study is to investigate the effects of a on levels of hopelessness and optimism of mothers of children with mental disability. Psychological support program is not only a kind of counseling group that gives a chance to share their feelings, experiences and opinions but also a kind of training group that gives some information to participants. Method: The experiment was designed according to pre-test, post-test and follows up test procedure with experiment and control groups. The participants of this study were mothers of children with mental disability. Mothers were randomly selected among the mothers of the students in Bursa Mitat Enç Primary School. Beck Hopelessness Scale which was developed by Beck, Lester and Trexler (1974), were used to measure the level of hopelessness. Life Orientation Test which was developed by Scheir and Carver (1987), were applied in order to measure the levels of optimism. These scales administered to mothers of 41 mentally disabled children in the school year of 2008-2009. The aspect of volunteering has been taken into account in covering samples that are formed from 24 mothers, 12 of which are for the experimental and 12 for the control group. Equivalence of the groups was measured the Kruskal-Wallis H Test and as a result of it, the groups were determined to be equivalent to each other. In experimental group, a 15 session psychological support program, developed by the researcher, was employed. Members of experimental group joined the seances once a week for 2,5- 3 hours. Within this period, mothers were given information about development of their children, information and activities about effective communication and problem solving skills. They expressing themselves in front of the group members, have released that they were not the only ones who were having these problems and they felt that they were not alone. As they had an interaction with the other family members, they experienced the ways of effective communication with their children and families around them. They were given a chance to share their feelings, experiences and opinions which gave them the opportunity to relieve. During this period, in the control group no experiment was implemented. So mothers in the control group did not receive group counselling. The post-tests were collected from experimental and control groups after the experimental study on experiment group. Follows up measures for two scales were taken one month later from the end of the experimental sessions. At the end of the research, the data were analyzed by applying in Wilcoxon Signed Ranks Test and Kruskal–Wallis H Test in order to determine whether there was a meaningful difference between the test points in the pre-test and post-test and post-test and follow up assessments. Findings: The results of this study indicated that there was a significant difference between pre-test and post-test scores of the experimental group gained from hopelessness and optimism (p

Keywords:

Psychological Support Programme, Hopelessness, Optimism, Mother With Mentally Disabled Child.,

PDF

___

ABRAMSON L.Y., METALSKY G. I. And ALLOY L. B. (1989). “Hopelessness Depression: A Theory – Based Subtype Of Depression”, Psychological Review, S:96(2), s.358 - 372.
AINBINDER J.G., BLANCHARD L.W. & SİNGER, G.H. (1998). "A Qualitative Study of Parent to Parent Support for Parents of Children with Special Needs. Consortium to Evaluate Parent to Parent”, Journal of Pediatric Psychology, S: 23(2), s.99-109.
AKINCI-AYDOĞAN Aynur (1999). Özürlü Çocuğa Sahip Anne Babaların Umutsuzluk Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
AKKÖK Füsun (1989). “Aile Rehberliğinde Yeni Bir Yaklaşım: Yardımcı Aile Sistemi”, İnsan Bilimleri Dergisi, S:VII(2), s.1-6.
AKKÖK Füsun (1994). “Özürlü Bir Çocuğa Sahip Anne Babaların Benlik Kavramlarına İlişkin Bir Ön Çalışma”, Özel Eğitim Dergisi, S:1(4), s.10-22.
AKKÖK Füsun (1997). Farklı Özelliği Olan Çocuk Anne Babalarının Yaşadıkları, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yay.
ANDERSON Egil (1993). “Depression and Anxiety in Families with a Mentally Rehabilitation Research, S:16, s.165-169. Child”, International Journey of
AYDIN G. ve TEZER Esin (1991). “İyimserlik, Sağlık Sorunları Ve Akademik Başarı İlişkisi”, Psikoloji Dergisi, S:7(26), s. 2-9.
BEBKO James M., KONSTANTAREAS Marianthi M. and SPRINGER J. (1987). “Parent And Professional Evaluations Of Family Stress Associated With Characteristics Of Autism”, Journal Of Autism And Developmental Disorders, S:17, s.565–576.
BECK Aaron T., WEISSMAN A., LESTER David & TREXLER L. (1974). “The Assessment Of Pessimism. The Hopelessness Scale”, Journal Of Consulting And Clinical Psychology, S:42, s.861 – 865.
BENETT Tess, DEBORAH De Luca. & ROBİN W. Allen (1996). “Families of Chidren with Disabilities: Positive Adaptation Across The Life Cycle”, Social Work in Education, S:18(1), s.14-31.
BÖCÜ Şengül Demirsoy (1992). Bilgi Verici Danışmanlığın Beyin Felçli (Serebral Palsili) Çocuğu Olan Annelerin Kaygı Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
BÜYÜKÖZTÜRK Şenel (2007). Deneysel Desenler: Öntest-Sontest Kontrol Gruplu Desen Ve SPSS Uygulamalı Veri Analizi( 2. Baskı), Ankara: Pegem-A yay.
CARVER Charles S., REYNOLDS Sakina L. & SCHEİER Michael F. (1994). “The Possible Selves Of Optimists And Pessimisits”, Journal Of Research in Personality, S:28, s.133-141.
CEYLAN Remziye (2004). Entegre Eğitime Katılan Ve Katılmayan Engelli Çocukların Annelerinin Depresyon Ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
COTTRELL David J. and SUMMERS K. (1989). “Communicating an Evolutionary Diagnosis of Disability to Parents”, Child: Care, Health and Development, S:4(1), s.211-219.
DOĞAN Murat (2001). İşitme Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Çeşitli Psikolojik Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ünivesitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Açısından Değerlendirilmesi.
DÖNMEZ Necate Baykoç ve İSMİHAN Artan (2000). “Engelli Çocuğa Sahip Annelerin Beklentileri Ve Endişe Duydukları Konuların İncelenmesi”, Sosyal Hizmetler Dergisi, S:1(11), s.16-24.
ELLIS Jon B. & HIRSCH Jameson K. (2000). “Reasons For Living in Parents Of Developmentally Delayed Children”, Research in Developmental Disabilities, S:21(4), s.323-327.
ERGÜNER-TEKİNALP Bengü ve AKKOK Füsun (2004). “The Effects Of A Coping Skills Training Program On The Coping Skills, Hopelessness M
ERSOY Özlem (1997). İşitme Ve Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Annelerin Kaygı Düzeyleri Ve Çocuklarını Kabullenme Durumlarına "Destekleyici Eğitim Programlarının" Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
FIRAT A. (1999). Psikolojik Danışma Uygulamasının Zihinsel Özürlü Çocuğu Olan Anne-Babaların Yalnızlık Düzeylerine Etkisi, V.Ulusal PDR Kongresi. Basılmamış Bildiri, Ankara.
HEİMAN Tali (2002). “Parents Of Children With Disabilities: Resilience, Coping And Future Expectations”, Journal Of Developmental And Physical Disabilities, S:14(2), s.159-170.
HİSLİ-ŞAHİN Nesrin (1989). “Beck Depresyon Envanterinin Üniversite Öğrencileri İçin Geçerliliği, Güvenirliği”, Psikoloji Dergisi, S:7, s.3- 13.
HORNEY Karen (1993). Nevrozlar Ve İnsan Gelişimi Özgerçekleştirme Kavgası. (Çev. Selçuk Budak). Ankara.
HUBER Charles H. (1979). “Parents of The Handicapped Child: Facilitating Acceptance Through Group Counselling”, Personel And Guidance Journal, S:January, s.267-269.
HUNFELD Joke A., TEMPELS Angelique & PASSCHİER Jan (1999). “Brief Report: Parental Burden and Grief one Year After the Birth of a Child with Congenital Anomaly”, Journal of Pediatric Psychiatry, S:24,
İNCEER Benal ve ÖZBEY Ferdagül (1990). “Zihinsel Engelli Bireylerin Aileleri İle Bir Grup Uygulaması (II)”, V.Ulusal Psikoloji Kongresi, Psikoloji-Seminer Dergisi Özel Sayı, S:8, s.159-65.
JAYASHANKARAPPA B.S. & PURİ R.K. (1980). “Parental Counselling of The Mentally Retarded Children”, Child Psychiarty Quarterly, S:November, s.109-112. Z Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs
KÜÇÜKER Sevgi (1997). Bilgi Verici Psikolojik Danışma Programının Zihinsel Özürlü Çocukların Kardeşlerinin Özürle İlgili Bilgi Düzeylerine Ve Özürlü Kardeşlerine Yönelik Tutumların Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
MACFARLENE Malcolm M. (1999). “Treating Brain-Injured Clients and Their Families”, Family Therapy, S:26(1), s.13-29.
MCCLURE Sarah W. & LİNDSEY Jimmy D. (1984). “A Road to Somewhere for Parents of Severely Handicapped Children”, The Pointer, S:29(1),
METALSKY Gerald I., ABRAMSON Lyn Y., SELİGMAN Martin, SEMMEL Amy & PETERSON Christopher (1982). “Attributional Styles And Life Events in The Classroom: Vulnerability And Invulnerability To Depressive Mood Reactions”, Journal Of Personality And Social Psychology, S:43(3), s.612-617.
MOBARAK Reaz, NAILA Z. Khan & SHİRİN Munir (2000). “Predictors of Stress in Mothers of Children With Cerebral Palsy in Bangladesh”, Journey of Pediatric Psychology, S.25(6), s.427-433.
NAIDOO R.M. (1984). “Counselling Parents with Handicapped Children”, Projective Psychology, S:29(1), s.13-17.
NURSEY Ann D., ROHDE J.R. & FARMER R.D.T (1990). “A Study of Doktors’ and Parents’ Attitudes to People with Mental Handicaps”, Journal of Mental Deficiency Research, S:34, s.143-155.
ÖZHAN Gürcan (2001). Gestalt Yaklaşımına Dayalı Olarak Yapılan Bireysel Psikolojik Danışmanın Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Annelerin Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kaygı ve Uyum Düzeylerine Etkisi.
ÖZTÜRK Orhan (2002). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları (7. Baskı), Ankara: Nobel Yay.
PAIN H. (1999). “Coping with a Child with Disabilities From the Parents Perspective: The Function of Information”, Child: Care, Health and Development, S:25(4), s.299-312.
PELCHAT Diane, JOCELYN Bisson, NİCOLE Ricard & PERREAULT Michel (1999). “Longitudinal Effect of an Early Family Intervention Programme on The Adaptation of Parents of Children with a Disability “, International Journal of Nursing Studies, S:36(6), s.465- 477.
RYDE-BRANDT Brita (1990). “Anxiety and Defence Strategies in Mothers of Children with Diffrent Disabilities”, British Journal of Medical Psychology, S:63, s.183-192.
SCHEIER Michael E. and CARVER Charles S. (1987). “Dispositional Optimism And Physical Well-Being: The Influence Of Generalized Expectancies On Health”, Journal Of Personality, S:55, s.169-210.
SCHİLLİNG Robert F., KİRKHAM Maura A., SNOW William H. & SCHİNKE Steven Paul (1986). “Single Mother With Handicapped Children: Different From Their Married Counterparts?”, Family Relations, S:35, s.67-69.
SEBER Gülten (1991). Beck Umutsuzluk Ölçeğinin Geçerlik Ve Güvenirliği Üzerine Bir Çalışma, Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
SELTZER Marsha M., GREENBERG Jan S., FLOYD Frank J., PETTEE Yvette and HONG Jinkuk (2001). “Life Course Impacts Of Parenting a Child With a Disability”, American Journal Of Mental Retardation, S:106, s.256-286.
SEYBOLD Judy, FRİTZ Janet & MACPHEE David (1980). “Relation of Social Support to the Self-Perceptions of Mothers with Delayed Children”, Journal of Community Psychology, S:19(1), s.29-36.
SHERMAN Barry R. & COCOZZA Joseph J. (1984). “Stress in Families of The Developmentally Disabled: A Literature Review of Factors Affection the Decision to Seek Out-of Home Placements”, Family Relations, S:33, s.95-103.
STALLARD P. & DİCKİNSON F. (1994). “Groups for Parents of Pre-School Children with Severe Disabilities”, Child: Care, Health and Development, S:20, s.197-207.
STAUB Debbie & HUNT P. (1993). “The Effects Of Social Interaction Training On High School Peer Tutors Of Schoolmates With Severe Disabilities”, Exceptional Children, S:60(1), s.41-57.
SUCUOĞLU Bülbin (1995). “Özürlü Çocuğu Olan Anne-Babaların Gereksinimlerinin Belirlenmesi”, Çocuk Ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, S:2(1), s.10-18.
TEZEL Dilber (2003). Bir Psikolojik Destek Programının Engelli Bebek Annelerinin Duygu Durumlarına Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
TÜRKÜM Sibel (1999). Stresle Başa Çıkma ve İyimserlik. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay. UĞUZ Şükrü, TOROS Fevziye, YAZGAN-İNANÇ Banu, ÇOLAKKADIOĞLU Oğuzhan (2004). “Zihinsel Ve/Veya Bedensel Engelli Çocukların Annelerinin Anksiyete, Depresyon Ve Stres Düzeylerinin Belirlenmesi”, Klinik Psikiyatri, S:7, s.42-47.
VURAL Meryem (2010). Psikolojik Destek Programının, Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Annelerinin Umutsuzluk, İyimserlik Ve Pozitif-Negatif Duygu Düzeylerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
WİLTON K. & RENAUT J. (1986). “Stress Levels in Families With Intellectually Handicapped Preschool Children And Families With Nonhandicapped Preschool Children”, Journal Of Mental Deficits Research, S:30, s.163-169.
YUKAY Müge (1998). Down Sendromlu Çocuğa Sahip Ailelere Yapılan Grupla Psikolojik Danışmanın Ailelerin Depresyon Düzeyleri Ve Aile Yapıları Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
ZETLİN Shirley, WİLLİAMSON Gordon G. & ROSENBLATT William P. (1987). “The Coping With Stres Model: A Counselling Approach For Families With A Handicapped Child”, Journal Of Counselling And Development, S:65, s.443-446.