NECÎB MAHFÛZ'UN MİDAK SOKAĞI ROMANINDAKİ ATASÖZLERİNİN ÇEVİRİDE EŞDEĞERLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu makalede Zukâku’l-Midakk romanındaki Arap atasözleri çeviri eşdeğerliği açısından ele alınacaktır. Atasözleri ve çeşitleriyle ilgili bilgi verildikten sonra Midak Sokağı romanının kaynak dil Arapçadan hedef dil Türkçeye çevirisi ve ara dil İngilizceden Türkçeye çevirisi, eşdeğerlilik açından karşılaştırılacaktır. Atasözlerinin kaynak kültürdeki kullanım bağlamlarına değinilerek, romanın söz konusu çevirileri, Mona Baker’in çeviride eşdeğerlik yöntemine göre değerlendirilecektir. Atasözleri, olayları kısa ve özlü bir şekilde anlatan kalıplaşmış ifadeler olduğundan, kaynak kültürdeki bir atasözünü hedef dilde aynı etkiyi uyandıracak biçimde çevirmek, çeviri süreci içerisinde çok çaba sarf edilmesi gereken bir eylemdir. Duygu ve düşünceleri anlamlandırma aracı olan atasözleri her kültürde ve dilde vardır, Ancak bu anlamları ifade etmede kullanılan kelime, kalıp, deyim ve eş dizimler her dilde farklıdır. Çalışmamızda her iki dilden hedef dil Türkçeye aktarılan atasözü çevirileri incelenerek, çeviri eşdeğerliği açısından değerlendirme yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri, Eşdeğerlik, Midak Sokağı, Atasözü, Necîb Mahfûz

Evaluation of the Proverbs in Midaq Alley by Naguib Mahfouz in Terms of Translation Equivalence

In this article, the Arab proverbs in Naguib Mahfouz’s novel Midaq Alley will be examined in terms of translation equivalence. After giving information about the proverbs and its types, the translation of the Midaq Alley from the source language of Arabic into the target language and from the intermediate language English into Turkish will be compared in terms of equivalence. Referring to the contexts of use of proverbs in the source culture, the translation of the novel will be evaluated based on Mona Baker’s dialectical equivalence method. Since proverbs are stereotypes that describe events in a short and concise way, translating a proverb in the source culture in a way that it can create the same effect on the target language is an action that demands a lot of effort in the translation process. Proverbs are the means of giving meaning to feelings and ideas, and they exist is all cultures and languages. However, the words, chunks, idioms, and collocations that are used to express these meanings differ from language to language. For this reason, the translation of the proverbs which have been transferred from both of the languages to the target language Turkish are examined, and an evaluation is made in terms of translation equivalence.

Keywords:

Translation, Equivalence, Midaq Alley, Proverb, Naguib Mahfouz,

PDF

___

KAYNAKÇA
Akay Hasan, Sokaktakiler, İnsan Yayınları, 1989
Basmacı Leyla Tonguç, Midak Sokağı" Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2011
Durmuş İsmail, TDV ansiklopedisi "Mesel" C:XZIX
el-Askerî, Ebu Hilâl Cemheretu'l-Emsâl, Dâru'l-Fikr, Beyrut ty,
el-Gazâli, İhyau 'Ulumu'd-din, Darul Ma'rife, Beyrut, 1979, c.II, s.41;
el-Herevî, Ebu Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm el-Emsâl, Dâru'l-Me’mun li’t-Turâs, 1980
ez-Zebîdî, Tâcu'l-Arûs, (thk, Ali şiri) Dâru’l-Fikr, Beyrut,1994
ez-Zemahşerî Mahmûd b. Umar, el-Musteksa fi-Emsâli’l-‘Arab, Dâru'l-Kutubi’l ‘Ilmiyye, Beyrut, 1987
Gündüzalp Nuray, Charles Baudelaire’in Şiirlerinin Türkçe Çevirileri Üzerine İnceleme (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Ü., Sos. Bil. Enst., Adana 2008
İbn Reşîk, Ebu 'Ali el-Hasan bin Reşîk el-Kayrevânî, el-'Umde fî Mehâsini’ş-şi’r ve Âdâbihi ve Nakdih, (thk, Muhammed Muhyiddîn 'Abdulhamîd) Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1981
İbnu Manzûr, Lisânu'l-'Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut
İmil Nâsîf, Erva' mâ Kîle mine'l-Emsâl, Dâru’l-Cîl, Beyrut
Kurt Gülfem, “Arap Kültürünün Tanınmasında Arapçadan Türkçeye Yapılan Çevirilerin Rolü”, International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS) August 2015 s.526-536.
Meydânî, Mecmau’l-Emsâl, (thk, Muhammed Ebû’l-Fazl İbrâhim) Dâru'l-Ma’rife, Beyrut, 1979
Mona Baker, In Other Words: A Coursebook On Translation, Usa and Canada, 1992
Özcan Murat, “Nobel Ödüllü Mısırlı Yazar Necip Mahfuz’un el-Kahiretu’l-Cedide Romanının Türkçe Çevirisindeki Dil Oyunlarının Eşdeğerlik Açısndan İncelenmesi”, Turkish Studies, Volume 12/7, 2017 s.619-638.
Sarıkaya Muammer, “Arap Göç Edebiyatinda Aforizmalar” Nüsha Şarkiyat Araştırmalar Dergisi Yıl: IV, sayı:14, 2004 /Yaz
TDK- Türkçe Sözlük, Ankara, 2011.
Trevor Le Gassick, Midaq Alley, New York, 1992.
Ürün Kazım, Çağdaş Mısır Romanında Necîb Mahfûz ve Toplumcu Gerçekçi Romanları, Konya, 2002.
Yıldız Musa, “Necîb Mahfûz (Hayatı, Eserleri, ve Türkçe Çevirileri)” Nüsha Şarkiyat Araştırmalar Dergisi, Yıl: IX, sayı:29 2009/II;
Yıldız Musa, Necîb Mahfûz'un Sembolik Romanları (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Ü., Sos. Bil. Enst., Ankara, 1998. Yüksel Azmi, “Necîb Mahfûz ve Zukâku’l-Midakk’ı Adlı Romanı”, Gazi Ü., Gazi Eğt. Fak. Dergisi, C.8, Sayı:1, s.283-305, 1992.
‘Abdurrahman b. Hasan b. Habennaka, el-Belagatu’l-‘Arabiyye, Dâru'l-Kalem, Dımeşk, 1416, II, 366.
İbn Abd Rabbihi, el-Ikdu’l-Ferîd, Dâru'l-Kutubi’l ‘Ilmıyye, Beyrut, 1404, III, 16.