HAVUZLU BALIK GEÇİDİ HİDROLİĞİNİN DENEYSEL İNCELENMESİ

Bu çalışmada, ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan balık geçitlerinin başında gelen havuzlu balık geçidi hidroliği deneysel olarak incelenmiştir. Deneyler açık kanal düzeneğinde gerçekleştirilmiştir. Kapaklar yerleştirilmek suretiyle oluşturulan beş ayrı havuzdaki hız alanı akustik dopler hız ölçüm cihazı ile ölçülmüştür. Orifisli perde duvarları, literatürde gölge balığı ya da üst alabalık kuşağı balıklarının geçmesi için tasarlanmış olanlara nispeten ½ oranında küçültülmüştür. Deneylerde kullanılan 6,2 L/s'lik debi için, birinci perde memba ve mansabı arasında 2 cm'lik bir yükseklik farkı olurken, bu fark diğer kapaklarda 1 cm olarak belirlenmiştir. Bu farklar 12,2 L/s'lik debi için ise 5,5 cm olarak ölçülmüştür. Havuzlardaki en büyük hızların orifislerin hemen mansabında olduğu belirlenmiştir. Ayrıca orifisler yakınındaki bu yüksek hız bölgelerinden uzaklaştıkça, balıkların geçerken dinlenebileceği daha düşük hızların oluştuğu akım alanları oluştuğu tespit edilmiştir.

EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF THE HYDRAULICS OF POOL AND WEIR FISHWAY

In this study, the pool and weir fishway which is the most commonly used fishway in the world and in our country, was investigated experimentally. The experiments were conducted in an open channel system. The velocity area of the flow in five pools created by using weirs was measured by using aquistic doppler velocimeter. The orifices on the weirs were reduced in the ratio of ½ that of given in the literature for the grayling (Thymallus thymallus) or the brown trout (Salmo trutta) to pass. In the experiments for a discharge value of Q=6.2 L/s, the difference between the height of the water surface of downward and upward side of the first weir was found to be 2 cm and 1 cm for the others. For Q=12.2 L/s, these differences between the water surface heights were 5.5 cm for all weirs. The maximum velocities were obtained next to downward of the orifices. Moreover, far from the high velocity areas near the orifices, lower velocity areas in the pools that fishes could rest during the passes were determined.

PDF

___

[1] AKSUNGUR, M., AK, O., OZDEMİR, A., "Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Sucul Ekosisteme Etkisi: Trabzon Örneği", Journal of Fisheries Sciences.com, 5, 79-92, 2011.
[2] SCHILT, C.R., "Developing Fish Passage and Protection at Hydropower Dams", Applied Animal Behaviour Science, 104, 295-325, 2007.
[3] BLESS, R., LELEK,A., WATERSTRAAT, A., Rote Liste und Artenverzeichnis der in Deutschland in Binnenge wässern vork ommen den Rund mäuler und Fische (Cyclostomata&Pisces). In E. NOWAK, J. BLAB, R. BLESS (Eds.), Rote Liste der gefahrdeten Wirbwltiere in Deutschland-Graven, (pp. 137-156), Kilda-Verlag, Graven, Germany, 1994.
[4] TÜFEK, Ö.M., Balık Geçitleri-Tasarım, Boyutlandırma ve İzleme, DSİ Yayınları, Ankara, Türkiye, 2009.
[5] DSİ/FAO/DVWK, Balık Geçitleri Tasarım, Boyutlandırma ve İzleme, DSİ/FAO/DVWK Yayınları, Ankara, Türkiye, 2009.
[6] KADIOĞLU, C., Balık Geçitlerinin Sayısal Analiz ile Modellenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 2010.
[7] KOCABAŞ, M., BAŞÇINAR, N., KUTLUYER, F., AKSU, Ö., "HES"ler ve Balıklar", Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6, 128-131, 2013.
[8] KATOPODIS, C., RAJARATNAM N, A., Review and Lab Study of Hydraulics of Denil Fishways, Can. Tech. Rep. Fish. Aquatic Sci., 1145, Canada, 1983.
[9] KATOPODIS, C., Introduction to Fishway Design, Working Document, Freshwater Institute, Central and Arctic Region, Department of Fisheries and Oceans, Winnipeg, Manitoba, Canada, 1992.
[10] CALTRANS PROJECT, Fish Passage Design for Road Crossings, Fishways, August 2009.
[11] DENİL, G., "Les Échelles à poissons et leur application aux barrages de Meuse et d'Ourthe", Annales des Travaux Publics de Belgique Série II/XIV, 66, 253-395, 1909.
[12] LARINIER, M., TRAVADEF., PORCHER, J.P., "Fishways: Biological Basis, Design Criteria and Monitoring", Bulletin Francais de la Pe^che et de la Pisciculture, 364, 39-53, 2002.
[13] SCHWALME, K., MACKAY, W.C., "Suitability of Vertical Slot and Denil Fishways For Passing NorthTemperate, Nonsal moniod Fish", Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 42, 1815-1822, 1985.
[14] LWA (Landesamt für Wasser und Abfall Nordrhein-Westfalen), Biotopgestaltung an Talsperren, Hoch wasser rück halte becken und Flußstauen, Merkblatt Nr. 9, 1992.
[15] LAINIER, M.,"Lespasses à ralentisseurs-Bull", Fr. PêchePiscic., 326/327, 73-94,1992.
[16] EAD, S.A., KATOPODIS, C., SIKORA, G.J., RAJARATNAM, N., "Flow Regimes and Structure Pool and Weir Fishways", Can. J. Env. Eng. & Sci., 3, 379-390 (Special Issue on Environmental Hydraulics), 2004.
[17] BAYDAR, Ş., Doğu Akdeniz Bölgesindeki Balık Geçidi Sistemlerinin Yapısal Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. 2014.
[18] ARDIÇLIOĞLU, M., ÖZTÜRK Ö., YAKUPOĞLU, A., "Açık Kanallarda Hız Ölçüm Cihazlarının Kullanımı ve Karşılaştırılması", TM