DİLDE SADELEŞME TARTIŞMALARI: 1970 YILI “TÜRK DİLİ” DERGİSİNDE ARAPÇA, FARSÇA VE BATI DİLLERİNDEN GELEN KELİMELERE KARŞI TAKINILAN TAVIR

Dil, bir milletin hafızasıdır, millet olduğunun en büyük delilidir. Tarih sahnesinde milletler, dilleriyle yaşayıp var olmaktadırlar. Milletlerin tarihi süreçte geçirdikleri her türlü değişim de kendisini, “değişen ve gelişen” bir yapı olarak dilde göstermektedir. Yazılı örneklerine, ilk defa 8. yüzyılda Köktürk Kitabeleri’nde rastladığımız Türk dili de çeşitli sebepler doğrultusunda değişmiş, gelişmiş ve farklılaşmıştır. Türk dili, tarih boyunca Çin, Hint, Fars, Arap ve Batı medeniyetleri gibi birçok güçlü medeniyetlerle karşılaşmış, bu karşılaşmalardan etkilenmiş ve aynı zamanda etkilemiştir. Bu karşılıklı etkileşmeler daha çok bir “medeniyet değiştirme” çabası olarak karşımıza çıkan“İslâm” medeniyeti ve “Batı” medeniyetine geçiş süreçlerinde daha çok yoğunlaşmıştır. Ülkemizde de dilimiz üzerinde bu iki medeniyetin etkileri, genel olarak “sadeleşme/özleşme” adı altında uzun yıllar tartışılmış ve yeri geldikçe de tartışılmaktadır. Buradan hareketle çalışmamızın konusunu, 1970 yılı Türk Dili dergisinin on iki sayısında yazarların dilimizdeki “Arapça, Farsça ve Batı dillerinden gelen kelimelere karşı takındıkları tavırlar” oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, 1970 yılında “özleştirme-arındırma-tasfiye” çabaları ile “yaşayan Türkçeyi” “koruma kaygısı” etrafında, ileri sürülen görüşleri, tartışmaların içeriğine göre iki başlık oluşturularak değerlendirmek ve günümüze ışık tutmaktır.

Language is the memory of a nation and the biggest evidence of being a nation. A nation comes into existence in history stage with its language. Every type of change a nation had in historical context appears in the language which is a “changing and developing natural asset, means and a social concern”. Turkish language which we met written samples of it for the first time in Gokturk Epigraphs in the 8th century has changed, developed and became dissimilar in accordance with various reasons. Turkish language encountered many powerful cultures and civilizations throughout history such as Chinese, Indian, Persian, Arabic and Western civilizations and was affected from these. Among these encounters, with the decision of to be involved in western civilization and Islamic civilization being mostly a “civilization change” process, influence of those civilizations became more intense on Turkish language. In our country influence of those two civilizations, Islamic and Western, on our language have been discussed for years under the name of “simplification/being purified” in general and still being discussed as the occasion arises.From this point of view, subject of our study is composed of “authors, developing attitude towards words originating from Arabic, Persian and Western languages” which covered twelve pages of the magazine of Turkish Language in 1970. Objective of this study is to evaluate suggestions and enlighten today by constituting two headings according to the scope of discussions, around “apprehension of conservation” regarding “ongoing Turkish”, with the efforts of “nativisationpurification-refinement” in 1970.

___

  • Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil/Ana Çizgileriyle Dilbilim 1. 2. 3. Ciltler. (5. baskı).Ankara: TDK Yayınları.
  • Aksoy, Ö. Asım. (1970a). Ağaca Balta Vurmuşlar “Sapı Bedenimden” Demiş”. Türk Dili, 21(221), 356-361.
  • Aksoy, Ö. Asım. (1970b). Genel Yazman Ömer Asım Aksoy’un Radyo Konuşması. Türk Dili, 23(230), 173-176.
  • Banarlı,N. S. (2002). Türkçenin Sırları. (18. baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşr.
  • Bosnalı, S. (2014). Dil Planlaması ve Standartlaşma Kapsamında Yeni Lisan Hareketine Toplumdilbilimsel Bir Yaklaşım. 100. Yılında Yeni Lisan Hareketi ve Millî Edebiyat Çalıştayı Bildirileri. (2. baskı). (Yay. Haz. H. Argunşah ve O. Karaburgu).
  • İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, s. 26-41.
  • Ercilasun, B. A. (1993). Dilde Birlik. (İlaveli ikinci baskı). Ankara: Ecdad Yay.
  • Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. (4. baskı). İstanbul: Bayrak Bas. Yay. Dağ. Fromkin, V.,Rodman, R. andHyams, N. (2010). An Introduction to Language.(Ninth edition). USA: Wadsworth, Cengage Learning.
  • Gönülal, Y. (2011). Dil-Toplum İlişkisi Açısından Türkiye’de 1940 Sonrası Dil Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), 1127-1137.
  • Gönülal, Y. Ö. (2012). Cumhuriyet Dönemi Dil Tartışmalarının Türk Dili Eğitimine Yansımaları (Toplum Dil Bilimi Bakımından Bir İnceleme). Yayımlanmamış doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
  • Güngör E. (1987). Dünden Bugünden, Tarih- Kültür- Milliyetçilik. (4.baskı). İstanbul:ÖtükenNeşriyat.
  • Hacıeminoğlu, N. (2011). Türkçenin Karanlık Günleri. (6. baskı). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
  • Hatiboğlu, V. (1970). Atatürk ve Bilim. Türk Dili, 230, 95-98.
  • Horozcu, O. R. (1970). TDK Ödüllerini Kazananlar. Türk Dili, 23(231), 258-259.
  • İz, Fahir. (1988). Atatürk ve Türk Dil İnkılâbı. (Çev. Tüten Özkaya). Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 4(12), 1009-1022.
  • Korkmaz, Z. (1973). Dilde Doğal Gelişme ve Devrim Açısından Türk Dil Devrimi. A.Ü.D.T.C.F. Türk Dili ve Ed. Araş. Ens. Türkoloji Dergisi, 4(1),1972, 97-114.
  • Köklügiller, A. (1970). Batıdan Gelen Sözcükler. Türk Dili, 22(228), 466-467.
  • Levend, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. (2. baskı).
  • Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Levend, A. S. (1970a). Türkçeyi Bozanlar. Türk Dili, 21(221), 353-355.
  • Levend, A. S. (1970b). Öz Türkçeyi Yadırgayanlar. Türk Dili, 21(222), 441-443.
  • Levend, A. S. (1970c). Öz Türkçe-Osmanlıca Kırması Türkçe. Türk Dili, 22(225), 169-173.
  • Mampe, B.,Friederici, A., D., Christophe, A. andWermke, K. (2009).
  • Newborns’ Cry Melody is Shaped by Their Native Language. Current Biology, 19(23).
  • DOI 10.1016/j.cub.2009.09.064
  • Meriç, C. (2004). Bu Ülke. (24. baskı). İstanbul: İletişimYayınları.
  • Ongun, C. S. (1970). Yeni Dilimiz. Türk Dili, 21(220), 345-347.
  • Özbay, M. (2007). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
  • Özdemir, E. (1970a). Bir “Dil Bilgini”nin Yanlışları. Türk Dili, 21(220), 329-333.
  • Özdemir, E. (1970b). Nedenleme. Türk Dili, 22(226),325-330.
  • Özdemir, E. (1970c). Dil Donkişotluğu. Türk Dili, 23(231), 262-265.
Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1304-429X
  • Yayın Aralığı: Yılda 5 Sayı
  • Yayıncı: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi