Kürt Çalışmaları Ortadoğu Çalışmaları’nın Neresinde?

20. yüzyılın ilk çeyreğinde imparatorlukların ulus-devletlere evrimi sona yaklaşırken, Osmanlı İmparatorluğu içerisinden birçok topluluk kendi kaderini tayin etme imkânı bularak devletleşti. Bu devletleşme süreci uluslaşma süreci ile iç içe ilerledi ve homojen ulus yaratma adına ‘öteki’ sayılanlar çoğunlukla asimilasyon, dışlanma ve etnik temizlik politikalarına maruz kaldılar. Kürtler, hem tarihsel anlamda hem de Osmanlı sonrası Ortadoğu siyasal coğrafyasının Irak, Suriye, Türkiye ve ayrıca İran’ın kesiştiği alanda yoğunlaşmalarına rağmen devletleşen topluluklar içerisinde yer alamadılar ve çoğunlukla ‘öteki’ konumuna düştüler. Bu bağlamda, 20. yüzyılın büyük bir bölümü merkezi devlet otoriterileri ile farklı Kürt grupları arasında siyasal ve kültürel mücadeleler ile geçti. Buna parallel olarak akademik ve entellektüel anlamda da Kürtler ve Kürt Çalışmaları Ortadoğu Çalışmaları içerisinde çoğunlukla ‘öteki’ konumunda kaldı. Kürtler üzerine kısıtlı olan akademik çalışmalar ancak 20. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başında Kürtlerin hem Ortadoğu’da hem de küresel anlamda daha fazla ‘görünür’ hale gelmesi ile birlikte özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika üniversitelerinde yaygınlaşmaya başladı. Siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler, tarih, sosyoloji, iktisat ve antropoloji gibi farklı disiplinler ve farklı metodolojik yaklaşımlar üzerinden Kürtler ve Kürt coğrafyası daha da fazla araştırılmaya başlandı. Bu çalışma da son yıllarda ivme kazanan Kürt Çalışmaları’nı Ortadoğu Çalışmaları içerisinde bazı kuramsal, metodolojik ve tematik konular içerisinde değerlendirmektedir. Oryantalizm ve post-kolonyal paradigmalar bağlamında Ortadoğu ve Kürt Çalışmaları karşılaştırılırken, metodoloji ve veri konusunda Kürt Çalışmaları ele alınmaktadır. Kürt Çalışmaları’nın teritoryal sınırları ve Kürdoloji gibi kavramsal tanımlamalar ayrıca tartışılmaktadır. Bununla birlikte Ortadoğu Çalışmaları içerisinde çokça tartışılan milliyetçilik, İslam, demokratikleşme ve otoriterlik gibi konular Kürt Çalışmaları ekseninde karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir. Genel olarak, Kürt Çalışmaları’nın Ortadoğu Çalışmaları içerisinde Kürtlerin Ortadoğu’daki siyasal statüsüzlük ve güvenlikleştirme politikaları nedeniyle akademik kurumsallaşma bakımından geriden geldiği fakat hızla gelişmekte olan bir araştırma alanı olduğu ortaya konmaktadır. Sonuç olarak, Kürt Çalışmaları’nın bu makalede tartışılan temaların ötesinde çok daha farklı temalar içerisinde de tartışılması gerektiği vurgulanmaktadır.

___

  • Aksan V (2014). What’s Up in Ottoman Studies? Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association, 1(1-2), 3-21.
  • Al S (2019a). Islam, ethnicity and the state: contested spaces of legitimacy and power in the Kurdish-Turkish public sphere. Southeast European and Black Sea Studies, 19(1), 119-137.
  • Al S (2019b). Patterns of Nationhood and Saving the State: Ottomanism, Nationalism, and Multiculturalism. New York: Routledge.
  • Alakom R (1991) [1987]. Kürdoloji Biliminin 200 Yıllık Geçmişi (1787-1987). İstanbul: Deng.
  • Alsancakli S (2016). The Early History of Kurdish Studies (1787–1901). Die Welt des Islams, 56(1), 55-88.
  • Amin S (2009). Eurocentrism: Modernity, Religion, and Democracy: A Critique of Eurocentrism and Culturalism. New York: Monthly Review Press.
  • Anderson B (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso.
  • Aras R (2014). The Formation of Kurdishness in Turkey: Political Violence, Fear and Pain. New York: Routledge.
  • Arslan Z (2018). Zazaca ve Zaza kimliğinin algılanması ve yansımaları üzerine bir tartışma. Border Crossing, 8 (1), 267-296.
  • Aytürk İ (2015). Post-post Kemalizm: Yeni bir paradigmayı beklerken. Birikim, 319, 34-48.
  • Aziz M A (2011). The Kurds of Iraq: Nationalism and Identity in Iraqi Kurdistan. New York: I.B. Tauris.
  • Bakawan A (2017). Three Generations of Jihadism in Iraqi Kurdistan. Notes de l’Ifri, Ifri, July.
  • Barth F (1969). Introduction. İçinde: Barth, Fredrik (Der.), Ethnic Groups and Boundaries: The Social Organization of Cultural Difference. Boston: Little Brown and Company, 9-38.
  • Basedau M ve P Köllner (2007). Area studies, comparative area studies, and the study of politics: Context, substance, and methodological challenges. Comparative Governance and Politics, 1, 105-124.
  • Başer B (2013). Diasporada Türk-Kürt Sorunu: Almanya ve İsveç’te İkinci Kuşak Göçmenler. İstanbul: İletişim.
  • Başer B vd. (der.) (2018). Methodological Approaches in Kurdish Studies: Theoretical and Practical Insights from the Field. Lanham, MD: Rowman&Littlefield.
  • Bates R H (1997). Area Studies and the Discipline: A Useful Controversy? PS: Political Science & Politics, 30, 166–169.
  • Bedirkhan C A (1997) [1934]. De la Question Kurde/Kürt Sorunu üzerine. İstanbul: Avesta.
  • Bedirkhan K A (1959). La Question Kurde. Paris.
  • Beşikçi İ (1969b). Doğu Anadolu’nun Düzeni: Sosyo-ekonomik ve Etnik Temeller. Ankara: E Yayınları (1992 yılından Yurt Yayınları yeniden basılmıştır).