Zaza Edebiyatında Tirêj Dergisinin Yeri

1899 yılında Ahmed-i Xasi’nin Diyarbakır’da ve 1933 yılında Osman Efendi’nin Şam’da basılan Zazaca mevlitlerinden sonra, 1960’lı yıllara kadar herhangi bir Zazaca metne rastlanılmamaktadır. 1963 yılında Roja Newe gazetesinde yayımlanan iki Zazaca metinden sonra, bazı gazete ve dergilerde dönem dönem Zazaca yazılar yayımlanmıştır. Bu dönemlerde hem sayfa sayısı hem de içerik bakımından, Zazaca en fazla Tirêj isimli dergide kendisine yer bulmuştur. Tirêj dergisi 1979 ile 1981 yılları arasında dört sayısı çıkan bir kültür ve edebiyat dergisidir. Dergide; şiir, hikâye, masal, bilmece, atasözü, dilbilgisi gibi yazınsal türlerde Zazaca metinler yayımlanmıştır. Bu çalışmada, Tirêj dergisinde yayımlanan Zazaca metinler incelenecek ve bunlara dair bazı veriler ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tirêj, Zazaca, dergi, edebiyat, kültür

-

After the publications of Ahmed-i Xasi's mewlid in Diyarbakır in 1899, and Osman Efendi's mewlid in Damascus in 1933, no text of Zazaki is found until the 1960s. After the publication of two Zazaki texts in the newspaper of Roja Newe in 1963, some Zazaki articles and texts have been written in some newspapers and magazines from time to time. In these times, both on the account of page number and content, Zazaki mostly found a place for itself in the Tirêj magazine. Tirêj magazine is a cultural and literature magazine which was published between 1979 and 1981 in four issues. Writings and texts containing poems, stories, fairy tales, puzzles, proverbs and grammar have been published in the magazine. In this study, the Zazaki texts published in the magazine of Tirêj will be examined and some data will be revealed

Keywords:

Tirêj, Zazaki, magazines, literature, culture,

PDF

___

Ali, Sebahattin, “Estanıka Mêşna” (Zazacaya çeviren: M.Dewıj), Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 39-42.
Anuk, Nevzat, “Kürt Gazeteciliği ve Zazaca”, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (04-06 Mayıs 2012), Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2012, ss. 688-711.
Bariçek, Roşan “1860 dı Zazaki”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 38-42
Dewıj, “Çıbenokê Zazaki”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 63-64.
Dewıj, “Çıbenokê Zazaki”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 26-28.
Dewıj, “Pira Hewt Sera”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 52-57.
Dewıj, “Zazadi Dır Vatey Verinan”, Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 49-51.
Dewıj, “Zazaki dır Vatey Verinan”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 68-71.
Farûq, “Xal û Warıza”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 60-62.
Ferhad, Huseyin, “Vıle Kurdan” (Zazacaya çeviren: Malmisanıj), Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 51.
Gelıc, “Ver Gırotış”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 48.
Hikmet, Nazım, “Ayê” (Zazacaya çeviren: Malmisanıj), Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 36-37.
J. Espar, “Çend Nuştey û Kitabê Kirdkî”, Zend, Yıl:1, Sayı:1, Sonbahar 1996.
Kurıj, Seyitxan, “Zazalar, Zazaca Yazının Tarihçesi ve Vate Çalışma Grubu”, İnatçı Bir Bahar: Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat (Der: Vecdi Erbay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 135-154.
Lezgin, Roşan, “Kırmancca (Zazaca) Kürtçe’sinde Öykücülüğün Gelişimi”, İnatçı Bir Bahar: Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat (Der: Vecdi Erbay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 491-496
M.Brindar, “Zazaki dır Pronav”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 54-58
Malmisanıj, “Deza”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 64-65
Malmisanıj, “Engıştê Kejê”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 32-36
Malmisanıj, “Errik”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 61-63
Malmisanıj, “Etnik”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 27-28
Malmisanıj, “Ewro û Meşti”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 24-25
Malmisanıj, “Kıtabê Ramıtey”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 29-31
Malmisanıj, “Ma Bı Çıman Diy”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 26-28.
Malmisanıj, “Ma Çı Waşt”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 59-60
Malmisanıj, “Zerra Mı”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 22-23 olsa kültür, edebiyat dergilerinde kendisine yer bulmuştur. 1979-1981 yılları arasında yayımlanan Tirêj dergisi, Zazacaya yer verdiği metinler ve içerik ile önemli bir yere sahiptir. Tirêj dergisinde yayımlanan şiir, hikâye, masal, atasözü, gramer, bilmece ve sözlük gibi geniş bir yelpazeye sahip olan bu metinler,
Zazacanın gelişmesine katkı sağlamıştır. Tirêj dergisinden sonra, bazı çokdilli
dergilerde Zazaca metinler yayımlanmaya devam etmiştir. Kaynakça
Ali, Sebahattin, “Estanıka Mêşna” (Zazacaya çeviren: M.Dewıj), Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 39-42.
Anuk, Nevzat, “Kürt Gazeteciliği ve Zazaca”, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (04-06 Mayıs 2012), Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2012, ss. 688-711.
Bariçek, Roşan “1860 dı Zazaki”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 38-42
Dewıj, “Çıbenokê Zazaki”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 63-64.
Dewıj, “Çıbenokê Zazaki”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 26-28.
Dewıj, “Pira Hewt Sera”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 52-57.
Dewıj, “Zazadi Dır Vatey Verinan”, Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 49-51.
Dewıj, “Zazaki dır Vatey Verinan”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 68-71.
Farûq, “Xal û Warıza”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 60-62.
Ferhad, Huseyin, “Vıle Kurdan” (Zazacaya çeviren: Malmisanıj), Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 51.
Gelıc, “Ver Gırotış”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 48.
Hikmet, Nazım, “Ayê” (Zazacaya çeviren: Malmisanıj), Tirêj, 1.Sayı, İzmir 1979, s. 36-37.
J. Espar, “Çend Nuştey û Kitabê Kirdkî”, Zend, Yıl:1, Sayı:1, Sonbahar 1996.
Kurıj, Seyitxan, “Zazalar, Zazaca Yazının Tarihçesi ve Vate Çalışma Grubu”, İnatçı Bir Bahar: Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat (Der: Vecdi Erbay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 135-154.
Lezgin, Roşan, “Kırmancca (Zazaca) Kürtçe’sinde Öykücülüğün Gelişimi”, İnatçı Bir Bahar: Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat (Der: Vecdi Erbay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 491-496
M.Brindar, “Zazaki dır Pronav”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 54-58
Malmisanıj, “Deza”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 64-65
Malmisanıj, “Engıştê Kejê”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 32-36
Malmisanıj, “Errik”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 61-63
Malmisanıj, “Etnik”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 27-28
Malmisanıj, “Ewro û Meşti”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 24-25
Malmisanıj, “Kıtabê Ramıtey”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 29-31
Malmisanıj, “Ma Bı Çıman Diy”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 26-28.
Malmisanıj, “Ma Çı Waşt”, Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 59-60
Malmisanıj, “Zerra Mı”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 22-23
Malmisanıj, Folklorê Ma Ra Çend Numûney. Jina Nû Yayınları, 1991.
Malmisanıj, Herakleîtos, Jîna Nû Yayınları, Uppsala 1988.
Malmisanıj, Zazaca-Türkçe Sözlük/Ferhengê Dımılki-Tırki, Jina Nû Yayınları, Uppsala 1987.
Seyid Qazi, “Dersim” Tirêj, 4.Sayı, Stockholm 1981, s. 50.
Uzun, Mehmed, Kürt Edebiyatına Giriş, İthaki Yayınları, İstanbul 2007.
Varol, Murat, “Zazalarda Mevlid ve Siyer Geleneği”, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (4-6 Mayıs 2012), Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2012, ss. 625-652
Zerteng, Pankısar, “Zazakiyê Ezirgani û Dıyarbekır”, Tirêj, 3.Sayı, İzmir 1980, s. 7- 15.
Zerteng, Pankısar, “Zıwanê Qısse Kerdışi û Nuştışi”, Tirêj, 2.Sayı, İzmir 1980, s. 10
İnternet Kaynakları Kürt Dili ve Edebiyatı Artık Sahipsiz Değildir, http://www.ozgurgelecek.net/component/content/article/296-kuert-dili-ve- edebiyat-artk-sahipsiz-deildir.html, Erişim: 18.02.2015. Kürt Edebiyatı İstanbul’da http://www.yuksekovaguncel.com/kultur-sanat/kurt-edebiyati-istanbulda- tarihini-ariyor-h12211.html, Erişim: 18.02.2015. Tarihini Arıyor,