XIX. Yüzyıl Sonlarında Cizre’de Kolera Salgını ve Yol Açtığı Tahribat

Tarihsel süreç içerisinde insanları korku ve endişeye sevk eden salgın hastalıklar yaşanabilmiştir. Meydana geldiği toplumda etki derecesine göre az ya da çok felakete yol açabilen salgın hastalıklardan biri, hiç şüphesiz koleradır. Esas olarak Cizre’de 1890 yılı yazında zuhur eden kolera vakası incelenmekle birlikte, mezkûr tarihten önce de yer yer kolera vakalarının yaşandığı bilinmektedir. 1836, 1848, 1850, 1865-1866 yıllarındaki kolera vakaları verilebilecek örneklerdir. Musul kaynaklı 1890 kolera vakası, Cizre’yi de etkisi altına almış, çok sayıda insanın vefatına yol açmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nde birçok vilayette görülen 1890 yılı kolera vakasının Cizre özelinde yol açtığı özellikle musap ve ölüm vakalarının yanı sıra, koleraya karşı alınan tedbirlerin neler olduğunu belirlemek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Cizre, Kolera, Salgın Hastalık, Karantina

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA)A. AMD. 20/50.DH. İD. 50/39; DH. MKT. 415/19; DH. MKT. 1678/50; DH. MKT. 1725/34; DH. MKT. 1737/62; DH. MKT. 1738/16; DH. MKT. 1740/23; DH. MKT. 1740/55; DH. MKT. 1740/85; DH. MKT. 1740/119; DH. MKT. 1740/127; DH. MKT. 1742/1; DH. MKT. 1742/23; DH. MKT. 1743/77; DH. MKT. 1743/118; DH. MKT. 1744/62; DH. MKT. 1744/74; DH. MKT. 1744/125; DH. MKT. 1745/110; DH. MKT. 1746/59; DH. MKT. 1747/89; DH. MKT. 1748/15; DH. MKT. 1749/68; DH. MKT. 1749/103; DH. MKT. 1749/110; DH. MKT. 1750/34; DH. MKT. 1750/86; DH. MKT. 1751/89; DH. MKT. 1752/25; DH. MKT. 1752/30; DH. MKT. 1753/12; DH. MKT. 1755/31; DH. MKT. 1756/67; DH. MKT. 1757/43; DH. MKT. 1757/81; DH. MKT. 1757/139; DH. MKT. 1758/10; DH. MKT. 1759/107; DH. MKT. 1762/45; DH. MKT. 1762/71; DH. MKT. 1849/114.MKT. MHM. 359/26/; MKT. MHM. 346/83; MKT. MHM. 358/35.Y. HUS. 236//60.Y. MTV. 44/16.Y. PRK. ASK. 62/6; 63/45; 65/104.Y. PRK. DH. 3/78; 3/83.Y. PRK. TKM. 18/15. Y. PRK. UM. 17/137.
Telif ve İnceleme EserlerAkyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856), İstanbul: Eren.Arslan, E. (2015). Trabzon Vilayeti’nde Kolera (1892-1895). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.Asan, H. (2018). Bitlis Vilayetinde Yaşanan Kıtlık Hadiseleri (1887-1894). Turkish Studies History, 13 (8), 1-17.Ayar, M. (2007). Osmanlı Devleti’nde Kolera İstanbul Örneği (1892-1895), Kitabevi Yayınları, İstanbul.Bozan, O. (2015). Diyarbakır Vilayeti’nde 1894-1895 Kolera Salgını ve Etkileri. Türk Dünyası Araştırmaları, 218, 219-240.Dağlar, O. (2007). Denizli ve Çevresinde Kolera Salgını ve Salgınla Mücadele. Denizli 6-7-8 2006 içinde (s. 368-374), Denizli: Özkan.Develioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (25. Baskı). Ankara: Aydın.Dolapönü, H. (1972). Tarih’te Mardin. İstanbul: Hilal.Gandur, M. Y. (1990). Târîhu Cezireti İbn Ömer (M. 815-1515/H. 200-961). Beyrut: Dârü'l-Fikri'l-Lübnani.Gül, A. (2009). XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 41, 239-270.Kılıç, O. (2004). Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar. Elazığ: Fırat Üniversitesi.Makrîzî, (1971), Kitâbü's-sülûk li-ma'rifeti düveli'l-mülûk. Kahire. Özcoşar, İ. (2006). 19. Yüzyılda Mardin Nüfusu. Mardin 26-27-28 Mayıs 2006 içinde (s. 793-802). İstanbul: İmak Ofset.Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.Shiel, J. (1838). Notes on a Journey From Tabriz, Through Kurdistan, Via Van, Bitlis, Se’ert and Erbil, Suleimaniyeh, in July and August, 1836, The Journal of the Royal Geographical Society of London, 8, 54-101.Sarıyıldız, G. (1996). Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914), Ankara: Türk Tarih Kurumu.Sarıyıldız, G. (2001). XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolera Salgını. İstanbul 22-23 Mayıs 2000 içinde (s. 309-319). İstanbul: Globus Dünya.Tüzün, M. (2014). Cizre Tarihi. İstanbul: Nûbihar.Yıldırım, N. (2006). Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar Karantina İstemezük. Toplumsal Tarih, 150, 18-27.Yıldız, F. (2014). 19. Yüzyılda Anadolu’da Salgın Hastalıklar (Veba, Kolera, Çiçek, Sıtma) Ve Salgın Hastalıklarla Mücadele Yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Kütahya.Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri, Avrasya İncelemeleri-Journal of Eurasian Inquires, VI (I), 23-55.