Bu makale, Nasîrüddin et-Tûsî’nin (ö. 672/1274), İbn Sînâcı (ö. 428/1037) kozmolojik açıklama modelinin ortaya çıkardığı, ezelî illetlerle sonradan meydana gelen hâdis maluller arasındaki ilişkinin, felsefî olarak nasıl kurulabileceğine dair dile getirdiği argümanları göstermeyi amaçlar. Tûsî’nin bu meseleye ilişkin genel değerlendirmeleri, Necmeddin el-Kâtibî’yle (ö. 675/1276) zorunlu varlığın ispatı hakkında yaptığı yazışmalarda bulunabilir. Ancak Tûsî, bu yazışmalarda meselenin, yalnızca, birtakım kelâmcılar açısından mahiyetine değinir. Onun İbn Sînâ ve felâsife cihetinden bu meseleye ilişkin yaklaşım ve çözüm önerileri, bu makalede tenkitli neşri ve aynı zamanda çevirisi sunulan Risâle fi’l-‘illeti’t-tâmme adlı eseri üzerinden takip edilebilir. Tûsî’nin bu risâledeki söz konusu meseleye ilişkin kanıtlarının başında, ezelî illetlerin, doğrudan hâdisin varlığının değil; hâdisin varlığının dayandığı hazırlamanın ilkesi olduğu hususu gelir. Bu tür bir illiyet sürecinde ise ezelî illetler, hâdisin varlığını bir kerede zorunlu kılmaz. Bu argümana dayalı olarak Tûsî, hâdis varlıkların, hem ezelî illetlere dayandığını hem de zamansal olarak sonradan mevcudiyet kazandığını gösteren bir açıklama sunmuş olur.

This article aims to explore Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī’s (d. 672/1274) philosophical argumentation on the problem of causal relationship between eternal (qadīm) causes and temporally originated beings (ḥādith), which is brought about by Avicennan (d. 428/1037) cosmology. al-Ṭūsī’s general remarks on this problem could be found in his corresponding with Najm al-Dīn al-Kātibī (d. 675/1276) on the demonstration of Necessary Existent. However, al-Ṭūsī, in his letters to al-Kātibī, formulates the problem only from the point of view of theologians, but not philosophers. al-Ṭūsī offers a solution to the problem with a philosophical perspective in his treatise named Risāla fī al-ʿilla al-tāmma. This article includes a critical edition of the treatise with a Turkish translation. Ṭūsī’s main argument on the problem in this treatise is that the eternal principles are not immediate causes of the temporally originated things, but they are causes of predispositions which the originated things depend on. This kind of causal relationship does not immediately require the existence of the originated things. On the basis of this argument, Ṭūsī gives a philosophical explanation of the necessary relationship between eternal causes and originated effects, by emphasizing latter’s temporality.