Hayali Bey Divanı’nda Poetik Söylem Bağlamında Tefahür

Klasik şiiri Fars edebiyatı seviyesine getirme hususunda emeği inkâr edilemeyen Hayâlî Bey, Kalenderî grubuyla adım attığı İstanbul’da şâirlik dehasıyla kendini ispatlamış, devlet ricalinin hamiliğini kesp ederek klasik şiirin zirve şahsiyetlerinden birisi olmuştur. Sanatçı kişiliği, çağdaşları tarafından takdir edilerek “sultânü’ş-şuârâ-yı Rûm” unvanıyla onurlandırılmıştır. Ancak şâir, Osmanlı patronaj geleneğinin bir gereği olarak söz söylemedeki ustalığını, şâirlik dehasını kasidelerin fahriye ve gazellerim makta bölümünde ortaya koyarak tefahürde bulunmuştur. Aslında bu bölümler, şâirin kendisini övmesi için uygun bir fırsatın yaratıldığı bölümlerdir. Bu bölümde şâir, şâirlik kudretinden, erdemlerinden, ne kadar usta bir şâir olduğundan abartılı bir şekilde bahsederek kendisiyle diğer şâirler arasında bir mukayeseye girerek üstünlük iddiasında bulunur. Bu çalışmamızda tefahür kavramı ele alınarak Hayâlî Bey’in Divân’ının tamamı incelenmiş, şâirin şâirliği hususunda tefahürde bulunduğu kısımlar üzerinde incelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hayâlî Bey, Divân, Tefahür

PDF

___

Ahmed Gazâlî (2012) Âşıkların Hâlleri Sevânihu’l-Uşşak, Hece Yayınları, Ankara.
Andrews, G. W. (2009), Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı, (çev. Tansel Güney), İstanbul: İletişim Yayınları.
Ayvazoğlu, B. (1989), İslâm Estetiği ve İnsan, İstanbul: Çağ Yayınları,
Banarlı, N. S. (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C.1, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Bilkan, A. F. ve Aydın, Ş. (2007), Sebk-i Hindi ve Türk Edebiyatında Hint Tarzı, İstanbul: 3F Yayınları.
Çavuşoğlu, M. (1986). “Kaside”, Türk Dili Türk şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Sayı: 415-416-417 (Temmuz-Ağustos-Eylül 1986).
Çetin, N. M. (2011), Eski Arap Şiiri, İstanbul: Kapı Yayınları,
Devellioğlu, F. (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Horney, K. (1994), Psikanalizde Yeni Yollar, (çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yayınevi.
Hökelekli, H. (1995) “Enâniyet”, TDV İslam Ansiklopedisi c. II, İstanbul: TDV Yayınları.
İnalçık, H. (2010), Şâir ve Patron (Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
İsen, T. I. (2002) Divan Şiirinde Fahriye (Yayımlanmamış YL Tezi), Bilkent Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Edebiyatı Bölümü, Ankara.
İsen-Durmuş, T. I. (2006), II. Selim Dönemi Sonuna Kadar Osmanlı Edebi Hamilik Geleneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Edebiyatı Bölümü, Ankara.
İsen-Durmuş, T. I. (2007), “Fahriyeler Işığında Osmanlı Şiirinde İdeal Şâirin Portresi”, Bilig Güz / 2007, sayı 43, s. 107-116.
Kalkışım, M. (2010), “Klasik Şiirde Benlik Psikolojisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı- Cilt:3, Sayı:15. S. 138-150.
Karadeniz, M. (2012), “Gazelleri Işığında Bâkî’de Tefâhür” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer, s. 1649-1664.
Kılıç, F. (1998), XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şâir ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Ankara: Akçağ Yayınları. Kurnaz, C. (2002), Eski Türk Edebiyatı, Ankara: Gazi Kitapevi.
Küçük, O. N. (2017), Mevlana’ya Göre Manevi Gelişim, Benliğin Dönüşümü ve Miracı, İstanbul: İnsan Yayınları
Levend, A. S. (2017), Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar), İstanbul: Dergâh Yayınları.
Mengi, M. (2013), Eski Türk Edebiyatı Tarihi (Edebiyat Tarihi-Metinler), Ankara: Akçağ Yayınları
Pala, İ. (2007), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
Parlatır, İ. (2009), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
Sayar, K. (2000), Sûfî Psikolojisi, Bilgeliğin Ruhu, Ruhun Bilgeliği, İstanbul: İnsan Yayınları.
Şen, Y. (2014), Divan Edebiyatında Rekabet (Yayınlanmamış YL Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Denizli.
Şentürk, A.A. (2013), Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tanpınar, A.H. (2011), Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergah Yayınları.
Tarlan, A. N. (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınlar.
Uludağ, S. (1995), “Ene”, TDV İslam Ansiklopedisi c. II, İstanbul: TDV Yayınlar.
Uzun, M. (1991), “Aşk”, TDV İslam Ansiklopedisi c. I, İstanbul: TDV Yayınlar.
Yeniterzi, E. (2010), “Klasik Edebiyatta Meşhur Şehirler ve Ülkeler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı- Cilt:3, Sayı:15. s. 301-334.