1900 ve 1907 Yılları Arası Mardin Mekteb-i İdâdîsi'nin Ders Programı ve Muallim Tayin İşlemleri

1869 yılında hazırlanan Maârif-i Umumiyye Nizâmnâmesiyle birlikte idâdi mektepleri Osmanlı eğitim sisteminde ortaöğretim kurumu olarak yer almaya başlamıştır. İdadiler, rüşdiye mekteplerinin üstünde ve onların ders programlarını da kapsayan daha geniş bir müfredatla yükseköğretime öğrenci hazırlayan kurumlar olarak tanımlanabilir. Bu nizamnameye göre, bin haneden fazla olan yerlerde idâdi mektebinin açılması uygun görüldüğünden, Mardin Sancağında da 19 Kasım 1900 tarihinde bir idâdi mektebi açılıp, günümüze kadar aralıksız olarak farklı isimler altında eğitim faaliyetlerini devam ettirmiştir. Bu çerçevede, Mardin İdâdisi çalışmamıza konu olmakla birlikte, evvela özelde Mardin Sancağının ve genelde İslam aleminin klasik eğitim kurumları ve son dönem Osmanlı eğitim sisteminden ve Mardin’de görülen etkisinden bahsedildikten sonra mektebin açılışı, öğretin programı, öğrenci sayısı, öğretmen kadrosu ve öğretmen nakil ve tayin işlemleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Mardin, İdâdi, modernleşme, eğitim, İdâdi

Between the years1900 and 1907 Mardin Senior High School's Curriculum and Teacher Assignment Procedures

PDF

___

Maârif Nezâreti Mektubi Kalemi Evrakı (MF. MKT): 361-36; 109-6; 230-17; 536-11; 805-76; 899-56; 603-32; 584-19; 560-13; 1090-61; 577-42; 618-6; 736-58; 1019-1;
745-32; 759-54; 782-56; 810-72; 810-76; 781-74; 850-61; 886-66; 856-10; 894-37; 903-69; 805-76; 1003-17; 1076-52; 1016-19; 1020-69; 1009-61; 1019-1; 1025-7;
1072-41; 1126-9; 1018-81; 1113-53; 1157-64.
İrade-i Şura-yı Devlet (İ. ŞD): 81-4840.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 2, Sene 1287, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 3, Sene 1288, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 6, Sene 1291, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 7, Sene 1292, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 10, Sene 1300, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 11, Sene 1301, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 12, Sene 1302, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 17, Sene 1318, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 18, Sene 1319, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 19, Sene 1321, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbekir, Def’a 20, Sene 1323, Diyarbekir Vilayet Matbaası.
Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 4, Sene 1319, Matbaa-i Amire.
Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 6, Sene 1321, Matbaa-i Amire.
Abat, R. (2007). İslam Düşüncesi ve Medniyetinin Gelişiminde Tercüme Hareketleri ve Nusaybin Medresesinin Etkisi, Makalelerle Mardin içinde, 1-4, haz. İbrahim Özcoşar, C. 3, İstanbul, ss. 85-95.
Akyüz, P. G. (1998). Mardin İli’nin Merkezinde Civar Köylerinde ve İlçelerinde Bulunan Kiliselerin ve Manastırların Tarihi, İstanbul: Resim.
Altın, H. (2008). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 271-283.
Akyıldız, A. (2003). Maârif-i Umûmiyye Nezâreti, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (C. 27, 273-274), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Atalay, T. (2005). İlk Dönem Süryani Din Eğitimine Giriş, Süryaniler ve Süryanilik içinde, 1-4, haz. Ahmet Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. 3, Ankara, ss. 167-183.
Baltacı, C. (2004). Osmanlılar’da Mektep, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (C. 29, 6-7), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Baltacı, C. (1976). XV-XVI. Asırlar Osmanlı Medreseleri, İstanbul: İrfan.
Batır, B. (2007). İkinci Meşrutiyet’ten Tevhid-i Tedrisat’a Türkiye’de İlköğretim (1908-1924), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Cihan, A. (2007). Osmanlı’da Eğitim, İstanbul: 3F.
Cuinet, V. (1891). La Turquie d’Asie içinde, 1-4, C. 2, Paris.
Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın.
Ekinci, A.  Kütük, A. (2007). Güneydoğu Anadolu’nun Medeniyet Tarihi Açısından Önemi ve Nusaybin Okulu, Makalelerle Mardin içinde, 1-4, haz. İbrahim Özcoşar, C. 3, İstanbul, ss. 91-105.
Ergün, M. (1996). İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ankara: Ocak.
Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, 1-5, C. 1, İstanbul: Eser.
Hızlı, M. (1987). Kuruluştan Osmanlılara Kadar Medreseler, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 273-281.
İbn Battuta T. (2004). İbn Battuta Seyahatnamesi, Çev. A.S. Aykut, C. 1, İstanbul: Yapı Kredi.
Kütük, A. (2006). Ortaçağ’da Nusaybin Bölgesinin Siyasi, Sosyal, İktisadi ve Kültürel Durumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
Özdemir, Ş. (2007). Tarihi Süreç İçerisinde Nusaybin Medresesinin Bölge Kültürüne Katkılar, Makalelerle Mardin içinde, 1-4, haz. İbrahim Özcoşar, C. 3, İstanbul, ss. 75-85.
Özgür, M., Soyukaya, N., Kaya F., Han, Z., Savaş, B., Alpay, E. (2013). Mardin Kültür Envanteri, Mardin: Mardin Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), İstanbul: İletişim.
Sezen, T. (2006). Osmanlı Yer Adları, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Kodaman, B. (1991). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Parmaksız, E. (2008). II. Abdülhamit Dönemi (1876-1909) Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askeri Rüştiyeler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Taşğın, A. (2005). Süryani Kadim Ortodoks Kilisesinde Yenileşme Çabaları: Deyru’l-zafaran Manastırında Patriklik Matbaası, Süryaniler ve Süryanilik içinde, 1-4, haz. Ahmet Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. 4, Ankara, ss. 1-27.
Yıldız, H. (2014). Osmanlı Yenileşme Döneminde Diyarbekir Vilayeti’nde Eğitim, Ankara: Türk Tarih Kurumu.