OSMANLI SİYASİ DÜŞÜNCESİNİN KÖKENLERİ VE ANA HATLARI

Bu çalışmanın amacı Osmanlı siyasi düşüncesinin ana hatlarını tartışmaktır. Osmanlı 13. yüzyılın sonunda Söğüt merkezli olarak kurulmuştur, fakat nev-zuhûr bir devlet değildir. Türklerin Orta Asya’dan Avrupa’ya uzanan tarih yolculuğunda kurmuş oldukları devlet zincirinin son halkası olan Osmanlılar Türk ve İslam devlet geleneklerinin taşıyıcısıdır. Osmanlı bir uç beyliği olarak kurulmuş ve devletleşme imtihanını Bizans’a karşı vermiştir. Bu imtihanı başarıyla geçerek Roma İmparatorluğu’nun da varisi olmuştur. Anadolu’da, Avrupa’da, Arap yarımadasında, Yakın Asya’da, Kuzey Afrika’da önemli topraklara sahip olan ve üç denize hâkim olan Osmanlı, bu denli geniş topraklarda hüküm sürmenin gerektirdiği siyasi kabiliyeti tarihten ve coğrafyadan öğrenmiştir. Devletin ve Hanedan’ın bekasını öncelediği için pragmatik ve esnek bir siyaset uygulamıştır. Katılıktan uzak bu siyasi anlayış devletin kendi kurumlarını oluşturabilmesini ve gerektiğinde yeni şartlara adapte olmasını kolaylaştırmıştır. Devletin tevarüs ettiği gelenek, süreç içerisinde kendi tesis ettiği kurumlar ve düşünsel anlamda kırılma noktaları Osmanlı’nın siyasi düşüncesinin bütününü teşkil etmektedir. Bu çalışmanın amacı tüm bu gelenekleri, kurumları ve kırılma noktalarını detaylarıyla ele almaktan ziyade noktaları birbirine bağlamak suretiyle Osmanlı siyasi düşüncesinin değişim çizgisini göstermeye çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Siyasi Düşünce, Nizam-ı Alem, Daire-i Adliyye, Islahatname

PDF

___

AKÇURA, Y. (2008). Üç Tarz-ı Siyaset. 3. baskı. (Yay. Haz. Mehmet A. Erdem). Ankara: Lotus (Eserin aslı Kahire’de çıkan Türk isimli gazetede 1904 yılında yayımlanmıştır.)
ALDERSON, A. D. (ty.) Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı. (Çev. Şefaettin Severcan). İstanbul: Yeni Şafak (Eserin orijinali İngilizce olarak The Structure of Ottoman Dynasty ismiyle Oxford at The Clarendon Press tarafından 1956 yılında yayımlanmıştır.)
AKŞİN, S. (2005). Türkiye Tarihi 2: Osmanlı Devleti 1300-1600. 8. Basım. İstanbul: Cem Yayınevi
ARSLAN, O. (1986). Eski Türk Devlet Anlayışı ve Kutadgu-Bilig. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 1. ss. 100-111
BARKAN, Ö. L.(1943). Osmanlı İmparatorluğunun Teşekkülü Meselesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 1 Sayı 2. ss. 343-356
DEMİR, R. (2005). Philosophia Ottomanica. 2. Cilt. Ankara: Lotus Yayınevi.
GIBBONS, H. A. (1916). The Foundation of the Ottoman Empire,
GÖKALP, Z. (2008). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Kitapzamanı
GÖKALP, Z.(2007). Hars ve Medeniyet. İstanbul: Elips
İNALCIK, H. (1958). Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 13 Sayı 2. ss. 102-126
İNALCIK, H. (1959). Osmanlılar’da Saltanat Verâseti Usûlü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgili. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 14 Sayı 1. ss. 69-94
KALİBER, Alper (2002). Türk Modernleşmesini Sorunsallaştıran Üç Ana Paradigma Üzerine. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim. ss. 107-124
KARATEPE, Şükrü (2004). Osmanlı Siyasî Kurumları. 4. Basım. İstanbul: İz Yayıncılık
KÂTİP ÇELEBİ (1982). Düsturu’l Amel li Islahi’i Halel. (Yay. Haz. Ali Can). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. (Eserin aslı 1652 yılında kaleme alınmıştır.)
KINALIZÂDE, A. Ç. (2007). Ahlâk-ı Alâî. (Yay. Haz. Mustafa Koç). İstanbul: Klasik Yayınları (Eserin aslı 1565 yılında kaleme alınmıştır.)
KOÇİ BEY (1972). Koçi Bey Risalesi. (Yay. Haz. Zuhuri Danışman). İstanbul: MEB Basımevi (İlk risale Sultan (IV.) Murad’a 1631 yılında, ikinci risale Sultan İbrahim’e 1640 yılında sunulmuştur.)
KÖPRÜLÜ, F. (1999). Osmanlı Devletinin Kuruluşu. 6. baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
KÖPRÜLÜ, F. (2003). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. 4. Basım: İstanbul: Kaynak Yay.
KÖPRÜLÜ, F. (2006). Tarih Araştırmaları 1. (Yay. Haz.: Y. K. Taştan). Ankara: Akçağ Yayınları
KUNT, M. (2005). Siyasal Tarih (1300-1600). Türkiye Tarihi 2: Osmanlı Devleti 1300-1600. (Yay. Haz. Sina Akşin). 8. Basım. İstanbul: Cem Yayınevi
OCAK, A. (2017). Selçuklu Devri Üniversiteleri Nizamiye Medreseleri. İstanbul: Nizamiye Akademi
ÖGEL, B. (2016). Türklerde Devlet Anlayışı -13. Yüzyıl Sonlarına Kadar-. İstanbul: Ötüken
ÖZCAN, H. (2015). Türk Düşünce Hayatında Maturidilik. 2. Baskı. Ankara: Cedit Neşriyat
TABAKOĞLU, A. (2016). Osmanlı Mali Tarihi. İstanbul: Dergah Yay.
TANİLLİ, S. (1976). Anayasalar ve Siyasi Belgeler. İstanbul: Cem Yayınevi