KÜLTÜR- MEDENİYET İKİLEMİ ÜZERİNDEN HALİDE EDİP’İN DÜŞÜNCESİNDE MUHAFAZAKÂRLIK

Türk Muhafazakâr düşüncesi, 18. Yüzyıldan itibaren yüzünü Batı’ya çevrilmiş olan Türk toplumunda sosyo- kültürel bir değişim yaşanmaya başladığında kendisini göstermiştir. Cumhuriyet devrimleri ile birlikte somutlaşan muhafazakâr tepkiler, kültür- medeniyet ayrımı üzerinden şekillenmiştir. Yakın dönem Türk siyasal düşüncesinde önemli bir yeri olan Halide Edip’in yaptığı çalışmalar da kültür- medeniyet ikilemi ekseninde olmuştur. Batılı tarzda aldığı eğitim ve yetiştiği geleneksel Osmanlı ailesinin Halide Edip’in düşüncesindeki ikiliğin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca yakın arkadaşı Ziya Gökalp’in bu konudaki düşünceleri de Halide Edip’i oldukça etkilemiştir. Halide Edip, yazdığı romanlar ya da yaptığı diğer çalışmalarda, bir taraftan bilimsel yönden modernleşmeyi savunurken, sosyo- kültürel özün muhafaza edilmesi gerektiğini belirtir. Dolayısıyla Türk Muhafazakâr düşüncesinin, kültür ve medeniyet ikiliği üzerinden şekillenen yönü, Halide Edip’in çalışmalarının ışığında kolaylıkla analiz edilebilir. Buna ilaveten, böyle bir analiz, Türk siyasi düşüncesinde tam olarak bir yere konumlandırılamayan Halide Edip’in, Batıcı /Muhafazakâr tarafı da bu şekilde açık bir biçimde görmemize olanak sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Halide Edip, Muhafazakârlık, Batıcılık, Kültür- Medeniyet Ayrımı

PDF

___

ADIVAR, Halide Edip : Mor Salkımlı Ev, 7.bs., İstanbul: Atlas Kitabevi
ADIVAR, Halide Edip: Handan, 9.bs., İstanbul: Atlas Kitabevi, 1968
ADIVAR, Halide Edip: “Bir İngiliz Profesörün Dedikleri”, Akşam, nu. 8849, 10 Haziran 1943
ADIVAR, Halide Edip: “Genç Yazıcılara Dair 2”, Yedigün, nu.259, 22 Şubat 1938
ADIVAR, Halide Edip: “Romeo ve Jülyet Münasebetiyle”, Yedigün, nu.345, 17 Birinci Teşrin [Ekim] 1939
ADIVAR, Halide Edip: Akile Hanım Sokağı, İstanbul:Ahmet Yaşaroğlu Kitapçılık ve Kağıtçılık Ltd. Şti., 1958
ADIVAR, Halide Edip: Ateşten Gömlek, 25.bs., İstanbul: Can Yayınları, 2013
ADIVAR, Halide Edip: Mev’ud Hüküm, 2. bs. İstanbul: Atlas Kitabevi, 1968
ADIVAR, Halide Edip: Sinekli Bakkal, 13.bs, İstanbul: Can Yayınları, 2013
ADIVAR, Halide Edip: Sonsuz Panayır, 4.bs., İstanbul: Remzi Kitabevi, 1946
ADIVAR, Halide Edip: Tatarcık, İstanbul: Can Yayınları, 2009
ADIVAR, Halide Edip: Türkiye’de Şark, Garp ve Amerikan Tesirleri, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1956
ADIVAR, Halide Edip: Vurun Kahpeye, 4.bs., İstanbul: Can Yayınları, 2013
ADIVAR, Halide Edip: Yeni Turan, 5.bs, İstanbul: Atlas Kitabevi, 1967
BENETON, Philppe: Muhafazakârlık, çev. Cüneyt Akalın, İstanbul: İletişim, 2011
BERKTAY, Fatmagül:, Politikanın Çağrısı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Eylül 2010
BORA, Tanıl: , Türk Sağının Üç Hali, Milliyetçilik, Muhafazakarlık, İslamcılık, 7. bs., İstanbul: Birikim Yayınları, 2012
ÇALIŞLAR, İpek: Halide Edip: Biyografisine Sığmayan Kadın, 2.bs, İstanbul: Everest Yayınları, 2011
ÇETİNSAYA, Gökhan: “Halide Edip Adıvar”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, 4.bs., , Cilt 3, ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul, İletişim Yayınları, 2007
DURAKBAŞA, Ayşe: Halide Edip, Türk Modernleşmesi ve Feminizm, 5. bs., İstanbul: İletişim Yayınları, 2012
ENGİNÜN, İnci: Halide Edip Adıvar'ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, İstanbul: Dergah Yayınları, 2007
GÖKA, Erol; GÖRAL, Sevinç F.; GÜNEY, Çetin: “Bir Hayat İnsanı Olarak Türk Muhafazakârı ve Kaygan Siyasal Tercihi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakârlık, 3.bs., Cilt 5, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007
GÖLE, Nilüfer: “Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Milliyetçilik, 4. bs., Cilt 3, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul, İletişim Yayınları, Aralık 2007
GÜLER, Zeynep: “Muhafazakârlık”, 19.Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, ed. H. Birsen Örs, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, Kasım 2007
ADIVAR, Halide Edib, “Beşiği Sallayan El Dünyaya Hükmeder”, Tanin, nu.23, 24 Temmuz 1324 [6 Ağustos 1908]
Halide Edib, Seviye Talip, 2.bs., İstanbul: Orhaniye Matbaası,1342 [1924]
Halide Edib: Turkey Faces West: a Turkish View of Recent Changes and their Origin, New Haven: Yale University Press. 1930
HAYBER, Abdülkadir: Halide Edip, Yakup Kadri ve Reşat Nuri’nin Romanlarında Nesil Çatışmaları, Ankara: Kurgan Yayınları, 2011
KARPAT, Kemal H: “Ziya Gökalp’in Korporatifçilik, Millet- Milliyetçilik ve Çağdaş Medeniyet Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce,Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 8. bs., Cilt 1, ed. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul, İletişim Yayınları, 2009
ÖĞÜN, Süleyman Seyfi: “Türk Muhafazakarlığının Kültürel Politik Kökleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakarlık, 3.bs., Cilt 5, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul, İletişim Yayınları, 2006
ÖZİPEK, Bekir Berat: Muhafazakârlık, Akıl, Toplum ve Siyaset, 4.bs, İstanbul: Timaş Yayınları, 2011 ÜLKEN, Hilmi Ziya: Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 9. bs., Ülken Yayınları, İstanbul, 2010 YILDIRMAZ, Sinan: “Muhafazakârlık, Türk Muhafazakârlığı ve Peyami Safa Üzerine”, Journal of Historical Studies, S.1, 2003