İSTANBUL’DAN TEBRİZ’E: OSMANLI İMPARATORLUĞU VE İRAN’DA MODERNİTE VE MEŞRUTİYET

Çoğu araştırmacı, İran’da 1906-1911 yılları arasında vuku bulan Meşrutiyet İnkılabı’na, modern İran tarihinde şahların istibdadına karşı (Kacar ve Pehlevi) yaklaşık 100 yıl süren direniş ve muhalefete kaynaklık ettiği için önem atfetmektedir. İran Meşrutiyeti tarih yazıcılığı zengindir. Son yıllarda gazete, hatırat, siyasi risaleler, meclis kayıtları ve konsolosluk raporları gibi birincil kaynaklar yayımlanmıştır ki bu da meşrutiyet yıllarına ilişkin malzemenin artmasını sağlamıştır. İngiltere, Fransa ve Türkiye’deki arşivlerde yer alan konsolosluk raporlarına ulaşma imkânı, dikkatleri Meşrutiyet İnkılabı’nın uluslararası boyutlarına çekmiştir. Diğer taraftan 1876 ve 1907 yıllarındaki meşrutiyetçi hareketlere ilişkin dikkate değer birkaç çalışma dışında Türkiyeli araştırmacıların konuya eğilmediği görülmektedir. Her ne kadar İran ve Türkiye’de birbiriyle örtüşmeyen tarih yazıcılığı olsa da söz konusu bu iki ülkedeki meşrutiyet hareketlerine ilişkin karşılaştırmalı çalışmalar son zamanlarda yapılmaya başlanmıştır.

___

  • Ez İstanbul ta Tebriz Modernite ve Meşrutiyet der İmparatori-yi Osmani ve İran. Mecelle-yi Gurub, Sal 2, Şomare 6, Tabestan 1396, 16-27.