Osman GÖNÜLTAŞ, Kıvanç UZUN, Muhammed Süleyman AKIN

Ergenlerin Aile İçi İlişki Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Bu araştırma lise çağındaki ergenlerin aile ilişkilerini algılamalarının cinsiyet, sınıf düzeyi, anne-baba birliktelik durumu ve anne-baba öğrenim durumu değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 2018-2019 eğitim öğretim yılında, Isparta ilinin Merkez ilçesindeki ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören 359 öğrenciden (194 kadın ve 165 erkek) oluşmaktadır. Çalışma grubunun yaş ortalaması 15.38’dir. Araştırmada veri toplama araçları olarak; öğrencilere ilişkin demografik bilgilerin elde edildiği kişisel bilgi formu ve Aile Değerlendirme Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapmanın yanı sıra ergenlerin aile içi ilişkiyi algılayışlarının, demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için bağımsız gruplar t-testi ile tek yönlü varyans analizi kullanılmış olup, farklılıkların kaynağını test etmek için ise Tukey ve Hochberg’s GT2 testlerinden yararlanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre ergenlerin aile içi ilişkileri algılayışları, cinsiyet değişenine göre roller, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterme ve davranış kontrolü alt boyutlarında; anne-baba birliktelik durumu değişkenine göre ise duygusal tepki verebilme ve genel işlevler alt boyutlarında anlamlı farklılık göstermiştir. Ergenlerin aile içi ilişkileri algılayışları, sınıf düzeyi ve anne-baba öğrenim durumu değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemiştir. Çalışma bulguları ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Aile, Aile ilişkileri, Ergen, Ergenlik dönemi

Examination of Adolescents' Perceptions of Family Relations According to Various Variables

This study was conducted to determine whether the perceptions of high school adolescents about family relations differ according to their gender, grade level, parent relations status and parent education status. The working group of the study consists of 359 students (194 females and 165 males) studying in secondary education institutions in the Central District of Isparta province in the 2018-2019 academic year. The mean age of the study group is 15.38. In the study, personal information form in which demographic information about students were obtained and Family Evaluation Scale were used as data collection tools. In the analysis of the data, besides frequency, percentage, arithmetic mean and standard deviation, independent groups t-test and one-way analysis of variance were used to determine whether adolescents' perceptions of family relations differed according to demographic variables; Tukey and Hochberg’s GT2 test to test the source of the differences. According to the findings of the research, adolescents' perceptions of family relations in the sub-dimensions of roles, emotional responses, show the required attention and behavior control according to gender; in the sub-dimensions of emotional responses and general functions differed significantly according to parent relations status. Adolescents' perceptions of family relations did not differ significantly according to grade level and parents education status. The research findings were discussed in light of the relevant literatüre.

Keywords:

Family, Family relations, Adolescents, Adolescence.,

PDF

___

Akdeniz, S. (2017). Erken ergenlikte bilişsel duygusal düzenleme, algılanan anne baba tutumu ve algılanan sosyal destek ile psikolojik sağlık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Arslan, G. & Balkıs, M. (2014). The investigation of relationship between problem behaviors and family problems in adolescence. SDU International Journal of Educational Studies, 1(1), 11-23.
Aydın, B. (2015). Çocuk ve ergen psikolojisi (5.Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Bayraktar, F. (2007). Olumlu ergen gelişiminde ebeveyn/akran ilişkilerinin önemi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(3), 157-166.
Bayraktutan, F. (2005). Aile içi ilişkiler açısından internet kullanımı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bulut, I. (1990). Aile değerlendirme ölçeği elkitabı. Ankara: Özgüzeliş Matbaası.
Bumpus, M. F., Crouter, A. C. & McHale, S. M. (2001). Parental autonomy granting during adolescence: Exploring gender differences in context. Developmental Psychology, 37(2), 163-173. Doi:10.1037/0012-1649.37.2.163
Bülbül, A. (2014). Ergenlerin algılanan anne baba tutumları ile yakın ilişkilerindeki psikolojik eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (19.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Carr, A. (2006). The handbook of child and adolescent clinical psychology: A contextual approach. NY: Brunner-Routledge.
Cerit, T. (2007). Ergenlerin aile ilişkilerini algılamalarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Cirhinlioğlu, F. (2006). Çocuk gelişimi ve ruh sağlığı (3.Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Çalış, N. (2019). Ergenlik döneminde bulunan öğrencilerin aile ilişkilerinin okul yaşamına yansımaları ve okul sosyal hizmeti (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Doğan, M. & Ceyhan, E. (2008). Genel lise öğrencilerinin aile işlevlerinin ve denetim odaklarının incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 10(4), 67-82. Doi:10.21560/spcd.21344
Dönmezer, İ. (2003). Ailede iletişim ve etkileşim - sağlıklı insan, sağlıklı aile. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. Eftekin, P. (2015). Ergenlik dönemindeki öğrencilerin internet bağımlılığı ve anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Epstein, N. B., Baldwin, L. M. & Bishop, D. S. (1983). The McMaster family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180. Doi:10.1111/j.1752-0606.1983.tb01497.x
Gönültaş, O., Uzun, K., Akın, M. S. & Özcan, F. A. (2020). Ergenlerin internet bağımlılığı düzeylerinin çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70), 519-529. Doi:10.17719/jisr.2020.4111
Güler, H. (2017). Üniversite öğrencilerinde benlik saygısı ile aile tutumunun ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Hortaçsu, N. (1997). İnsan ilişkileri (2.Baskı). Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
Kalyencioğlu, D. & Kutlu, Y. (2010). Ergenlerin aile işlevi algılarına göre uyum düzeyleri. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 18(2), 56-62.
Kamkar, K., Doyle, A. B. & Markiewicz, D. (2012). Insecure attachment to parents and depressive symptoms in early adolescence: Mediating roles of attributions and self-esteem. International Journal of Psychological Studies, 4(2), 3-18. Doi:10.5539/ijps.v4n2p3
Karakoyun, K. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin atılganlık düzeyleri ile aile işlevleri arasındaki ilişkinin sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Karataş, Z. & Uzun, K. (2020). Şükran mı duyuyoruz yoksa minnettar mıyız? Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 411-440. Doi:10.21764/maeuefd.769436
Karataş, Z. & Uzun, K. (2021). Ergenlerin kendilerini, başkalarını ve durumları affetme eğilimlerinin yordanmasında mükemmeliyetçilik, yalnızlık ve öz-şefkatin etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 248-289. Doi:10.21764/maeuefd.877884
Karatay, İ. (2018). Özel yetenekli öğrencilerin aile içi ilişkileri ile benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kılınç, M. & Uzun, K. (2020). Ergenlerin öznel iyi oluşlarının yordayıcıları olarak akran zorbalığı ve akran mağduriyeti. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1400-1439. Doi:10.29299/kefad.853992
Kılınç, M. & Uzun, K. (2021). Öğretmenler ve okul psikolojik danışmanları için pozitif psikoloji. İçinde G. Arslan & M. Yıldırım (Ed.), Okulda pozitif psikoloji: Kuramdan uygulamaya (18.Bölüm). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Köse, E. (2006). Liseli ergenlerde kişilik ve sosyal desteğin yalnızlığa olan etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kulaksızoğlu, A. (1989). Ergen-aile çatışmaları ile annenin tutumları arasındaki ilişki ve ergenin problemleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 71-87.
Lin, S. S. & Tsai, C. C. (2002). Sensation seeking and internet dependence of Taiwanese high school adolescents. Computers in Human Behavior, 18(4), 411-426. Doi:10.1016/S0747-5632(01)00056-5
Mertler, C. A. & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (6.Baskı). CA: Pyrczak Publishing.
Mete, B. (2005). Lise son sınıf öğrencilerinin empatik becerileri ile aile işlevleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Moral, R. (2018). Ergenlerdeki internet bağımlılığı: anne baba ve akran ilişkileri açısından bir değerlendirme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Morgan, C. T. (2009). Psikolojiye giriş (S. Karakaş & R. Eski, Çev.) (18.Baskı). Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. Nazlı, S. (2018). Aile danışmanlığı (14.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Olmuş, G. Ö. (2001). Ergenlerin aile içi psikolojik örüntülere göre sürekli öfke ve öfke ifade tarzlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Ökte, M. (2001). Ergenlerde içe dönüklük-dışa dönüklük kişilik özelliği ile aile işlevleri arasındaki ilişkiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Özbay, M. H. (2000). Ruh hastalıkları ve sağlığı kliniğine başvuran ergenlerin kendilerini algılamalarıyla başvurmayanların kendini algılamalarının karşılaştırılması (Yayımlamamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özcan, T. C. (2002). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların anne babalarının empati düzeyi ile aile işlevlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özgen, C. (1999). Kız ve erkek lise öğrencilerinin kimlik duyguları ve aile algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özgüven. İ. E. (2001). Ailede iletişim ve yaşam (1.Baskı). Ankara: Pdrem Yayınları.
Özkurt, Y. (2018). Ortaokul öğrencilerinin aile içi iletişimlerinin ve sosyal uyum durumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
Paikoff, R. L. & Brooks-Gunn, J. (1991). Do parent-child relationships change during puberty? Psychological Bulletin, 110(1), 47-66. Doi:10.1037/0033-2909.110.1.47
Pehlivan, O. (2017). Aile tanımı ve ilişkilerinin toplumsal olarak inşası (Yayımlamamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Santrock, J. W. (2017). Ergenlik (D. M. Siyez, Çev.) (14.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
Savi-Çakar, F., Girgin, M. & Uzun, K. (2020). Ergenlerin intihar girişimlerinde risk faktörleri ve psikolojik yardım alma durumlarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 6(68), 3599-3618. Doi:10.26449/sssj.2568
Savi-Çakar, F. & Uzun, K. (2021a). COVID-19 pandemi sürecinin ergenlerin ve ebeveynlerinin yaşamına yansımaları: ebeveyn bakış açısından bir değerlendirme. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 6(12), 161-189.
Savi-Çakar, F. & Uzun, K. (2021b). Teacher abuse, school burnout and school attachment as predictors of adolescents’ risky behaviors. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 11(1), 217-258. Doi:10.14527/pegegog.2021.007
Şahin, A. (2007). Yaratıcı drama yöntemi ile anne-baba eğitimi uygulama rehberi. Ankara: Nobel Yayınları.
Şereflioğlu, S. N. (2018). Anne ve baba ile ilişkilerin ergenlerde benlik saygısı, stres ve depresyon üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (5.Baskı). Boston, MA: Pearson. Tarhan, N. (2007). Makul çözüm aile içi iletişim rehberi (3.Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
Tunç, A. & Tezer, E. (2006). Çocuk yetiştirme stilleri ve benlik saygısı arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(25), 37-44.
Türküm, A. S., Kızıltaş, A., Bıyık, N. & Bahriye Y. (2005). Üniversite öğrencilerinin aile işlevleri algılarının incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 229-262.
Ünal, N. (2019). Akran zorbalığı ile ergenlerin algıladıkları aile işlevselliğinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yayman, E. (2019). Ergenlerde sosyal medya bağımlılığı, oyun bağımlılığı ve aile işlevleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yavuzer, H. (2016). Çocuk psikolojisi (44.Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354.