TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN AĞLATMA RİTÜELİ VE ÇUVAŞLAR ÖRNEĞİ

Bu çalışmada, Türk kültüründeki düğün törenlerinde görülen gelin ağlatma ritüelinin simgesel anlamının, geleneksel Çuvaş kültüründeki benzer biçimi üzerinden açıklanması amaçlanmıştır. Araştırmacıların gelin ağlatması uygulamasını kına gecesi törenlerinin sadece bir parçası olarak değerlendirdiği, bu uygulamayı ikinci plana ittiği, ritüel bir eylem olarak değerlendirmediği ve işlevlerini sorgulayıp anlamı üzerinde hiç durmadığı görülmektedir. Bu durumda geleneksel Çuvaş düğünlerinde kına yakma geleneği olmadığı hâlde gelin ağlatma uygulamasının neden çok önemli olduğu gibi sorular açıklanamamaktadır. Çalışmada öncelikle ritüel ve ritüel ağlamanın çerçevesi çizilerek gelin ağlatma uygulamasının mahiyeti belirlenmiştir. Daha sonra gelin ağlatma ritüeliyle ilgili araştırmalar değerlendirilerek bazı sorular sorulmuş ve ardından Çuvaşlarda görülen benzer uygulama incelenerek bu sorulara cevap aranmıştır. Bu tartışmalara dayalı olarak gelin ağlatma uygulamasının tam bir ritüel ağlama olduğu, duygusal yoğunluktan tamamen bağımsız olmamakla birlikte toplumsal bir dayatmanın sonucu olarak simgesel bir ölüm ve yeniden doğuş simgeciliği altında toplumsal bir kimlik dönüşümüne işaret ettiği gibi sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

ritüel, ritüel ağlama, gelin ağlatma, Türk kültürü, Çuvaşlar

WEEPING OF BRIDE IN TURKIC CULTURE AND CHUVASH SAMPLE

In this study, it is aimed to explain the symbolic meaning of the bride’s weeping ritual in wedding ceremonies in Turkic culture, through its similar form in traditional Chuvash culture. It is seen that the researchers consider the bride’s weeping only as a part of the henna night ceremonies, push this practice into the background, do not see it as a ritual practice and question its functions, but never seek for its meaning. Thus, questions such as why the custom of making the bride cry is very important, although there is no tradition of applying henna in the traditional Chuvash wedding rituals, cannot be explained. In the study, first of all, the nature of the bride crying practice was determined by drawing the framework of ritual and ritual crying. Afterwards, researches on the bride crying ritual are evaluated and some questions are asked, and then the similar form which is observed in Chuvash is examined and answers are sought for these questions. Based on these discussions, it has been concluded that the practice of crying the bride is a complete ritual cry, and although not completely independent of emotional intensity, it points to a social identity transformation under a symbolic death and rebirth symbolism as a result of a social imposition.

Keywords:

Ritual, ritual crying, bride’s weeping, Turkic culture, Chuvash,

PDF

___

Aşmarin, N. İ. (1928). Çuvaş Sĭmahsen Kneki. C. I, Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel'stvo.
Aşmarin, N. İ. (1934). Çuvaş Sĭmahsen Kneki. C. VII, Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel'stvo.
Aşmarin, N. İ. (1937). Çıvaş Sĭmahsem Kneki. C. VIV, Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel'stvo.
Aşmarin, N. İ. (1950). Çıvaş Sĭmahsen Kneki. C. XVII, Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel'stvo.
Başgöz, İ. (1986). Düğün türküleri mi ağıt mı?. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam.
Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
Çağımlar, Z. (2017). Anadolu’ya göç etmiş Bulgaristan Türklerinin kutlama törenleri ile bu törenlerde yer alan müzikler. Folklor/Edebiyat. 24 (93), 151-166.
Çetin, C. (2008). Türk düğün gelenekleri ve kutsal evlilik ritüeli. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48 (2), 111-126.
Demir, M. (2019). Kına türkülerinde kültürel kodlar: Ocak eşik kuşak tuz. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, 83-89, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Durkheim, É. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri. İstanbul: Ataç.
Ebersole, G. L. (2000). The function of ritual weeping revisited: Affective expression and moral discourse. History of Religions, 39 (3), 211-246.
Er, T. (1982). Kına türkülerimizde halkımızın evlilik felsefesi. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri. C. IV, 157-168, Ankara: Kültür Bakanlığı.
Erdentuğ, N. (1969). Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde evlenme görenekleri ve törenleri II. AÜ DTCF Antropoloji Dergisi, S. 5, 232-266.
Ersal, M. (2011). Alevi inanç sistemindeki ritüelik özel terimler: Musahiplik. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (1), 1087-1110.
Fidan, S. (2018). Kına geleneği bağlamında oluşan sözlü şiir ürünlerinin işlevleri: Gaziantep örneği. Asia Minor Studies International Journal of Social Sciences. C. 6, 275-293, S. AGP Özel Sayısı, Ekim.
Fokin, P. P. (2009). Semeynaya obryadnost'. Çuvaşi: İstoriya i Kultura. (Ed. V. P. İvanov), C. II, 111-125. Çeboksarı: Çuvaşskoye Knijnoye İzdatel'stvo.
Gennep, A. V. (1960). The rites of passage. (Trans.: M. B. Vizedom – G. L. Caffee), Chicago: University of Chicago Press.
Gürbüz, H. (2015). Düğün. Aile Yazıları/8. (Ed. S. Sakaoğlu – M. Aça – P. Ergun), 45-63, Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
İnan, A. (1987). Türk düğünlerinde exogamie izleri. Makaleler ve İncelemeler I, 341-349, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Lvova, E. L. vd. (2013a). Güney Sibirya Türklerinin geleneksel dünya görüşleri-İnsan ve toplum. (Çev.: M. Ergun), Konya: Kömen.
Lvova, E. L. vd. (2013b). Güney Sibirya Türklerinin geleneksel dünya görüşleri-Simge ve ritüel. (Çev.: M. Ergun), Konya: Kömen.
Magnitskiy, V. K. (1881). Materialı k ob‘yasneniyu staroy Çuvaşskoy verı. Sobranı v Nikotorıh Mestnostyah Kazanskoy Gubernii. Kazan: Tipografiya İmperatorskago Universiteta.
Mészáros, G. (2000). Pamyatniki staroy Çuvaşskoy verı. C. I. (Çev.: Y. Dmitriyeva), Çeboksarı: Çuvaşskiy Gosudarstvennıy İnstitut Gumanitarnıh Nauk.
Mihaylov, S. (2004). Sobraniye soçineniy. Çeboksarı: Çuvaşskoye Knijnoye İzdatel'svi.
Mirzaoğlu, F. G. (2003). Ballads for henna nights. Uluslararası Sürekli Altayistik Konferansı Bildirileri (22-27 Haziran 2003). Altay Dünyasında Gündelik Hayat, 293-299, Ankara: Türk Dil Kurumu.
Naumov, N. E. (2010). Halĭh üpinçen: Etnografi Ĭnlavisen Puhhi. Şupaşkar: Çıvaş Kineke İzdatel'stvi.
Prokop'yev, K. (1903). Brak u Çuvaş. Kazan: Tipo-litografiya İmperatorkago Universiteta.
Salmin, A. K. (2007). Sistema folk-religii Çuvaşey. Sankt-Peterburg: Nauka.
Salmin, A. K. (2014). Traditsionnaya kul'tura Çuvaşey: Tekstı (Materialı Nauçnogo Arhiva Çuvaşskogo Gosudarstvennogo İnstituta Gumanitarnıh Nauk). Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
Siikala, A. L. (2008). Şamanik bilgi ve mitsel imgeler. Millî Folklor, S. 77, 118-138.
Snoek, J. A. M. (2006). Defining ‘rituals’. Theorizing rituals: Issues, topics, approaches, concepts. (Ed. Jens Kreinath-Jan Sonek-Michael Stausberg), 3-14, (Studies in The History of Religions; V. 114). Brill: Leiden-Boston.
Şenel, S. (1988). Türk edebiyatında ağıt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 472-473, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Timofeyev, G. T. (2002). Tǐhǐr’yal. Sive Tǐrşşinçi Çǐvaşsem. Şupaşkar: ÇKİ.
Turner, V. W. (1977). The ritual process (Structure and anti-structure). New York: Cornell University Press.
Yıldırım, R. (2018). Geleneksel Alevilik (İnanç, ibadet, kurumlar, toplumsal yapı, kolektif bellek). İstanbul: İletişim.
Yılmaz, Ş. (2020). Kına gecesi ritüelinde anlamsal işleyiş: Çağrışımlar, düşünyapılar, dönüşümler. Millî Folklor, S. 125, 163-176.
Yolcu, M. A. (2014). Türk kültüründe evliliğe bağlı tabu ve kaçınmalar. Konya: Kömen .
Yüce, M. – Dosbayeva, B. (2007). Kırgız Türklerinde evlenme geleneği. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 4 (1), 7-24.
Kalafat, Yaşar (2015). Tire’de kına etrafında oluşmuş inançlarda mitolojik izler aranabilir mi. https://yasarkalafat.com/tirede-kina-etrafinda-olusmus-inanclarda-mitolojik-izler-aranabilir-mi/ (Erişim: 21.05.2020).
Platvoet, J. G. (2017). Ritual in plural & pluralist societies: Instruments for analysis. https://jangplatvoet.nl/wp-content/uploads/2017/04/Ritual-in-Plural-and-Pluralist-Societies.2017.pdf. (Erişim: 03.04.2017).
Zavada, M. S. (1993). The historical use of henna (Lawsonia nermis L.) in the Balkans. https://www.upjs.sk/public/media/5522/thaiszia-3-097-100-1993-zavada.pdf. (Erişim: 20.04.2020)