MUŞ İLİ MERKEZİNDE KULLANILAN ERKEK LAKAPLARI

Lakap, bir kişi, aile veya grubun belli özellikleri dikkate alınarak asıl isimden önce veya sonrasına sonradan eklenen olumlu veya olumsuz anlamlar içerebilen adlardır. Lakaplar tarihin her döneminde kullanılmıştır. Soyadı kanunundan önce aile adları dışında herkesin tanıtıcı lakapları kullanıldığı bilinmektedir. Geleneksel yaşamı sürdüren köy, kasaba ya da şehirlerde de kişilerin belirli özellikleri ön plana çıkarılarak lakaplar takılmaktadır. Sadece geleneksel toplumlarda değil kent kültüründe de meslek grupları, işyerleri, öğrenciler, birinci derece ilişkilerin geçerli olduğu her yerde lakaplar yaygın olarak kullanılmaktadır. Takılan lakaplar kısa sürede toplum içinde yayılmakta ve çoğunluk tarafından da kolaylıkla kabul edilmektedir. Bu çalışmada Muş şehir merkezi esas alınarak alan araştırması yapılmış ve geçmişten günümüze kullanılan lakaplar tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel çalışma yöntemlerinden yüz yüze görüşme tekniği kullanılmıştır. Kaynak kişiler farklı yaş gruplarından seçilerek mümkün olduğunca farklı örnekler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada şehrin sosyal yapısı ayrıca kadınlara ulaşmanın zorluğu gözetilerek sadece erkekler arasında kullanılan lakaplar tespit edilmeye çalışılmıştır. Kadınların kullandıkları lakaplar ise çalışma kapsamına alınmamıştır. Yapılan derlemeler sonucunda kullanılan lakaplarda Muş merkez ağzı özelliklerinin ön planda olduğu ayrıca lakapların önemli bir kısmının da Türkçe, Kürtçe ve Arapça bir arada kullanıldığı tespit edilmiştir. Şehrin en eski yerli ailelerin de büyük ölçüde lakaplar sayesinde tanındıkları bu özelliğin günümüzde dahi devam ettiği anlaşılmıştır. Makale çerçevesinde tespit edilen lakapların farklı özellikler göz önünde bulundurularak tasnif denemesi de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Erkek lakapları, Muş merkez, gelenek, halk kültürü

THE MALE NICKNAMES WHICH ARE USED IN THE CENTER OF MUS

A nickname is a name that can have positive or negative meanings added to the original name before or after the original name, taking into account certain characteristics of a person, family or group. The nicknames are used in every period of history. It is known that before the Surname Law everyone's nicknames are used except family names. In villages, towns or cities that continue traditional life, certain features of people are put on the foreground and nicknames are attached. Not only in traditional societies but also in urban culture, nicknames are commonly used in professional, workplaces, students, wherever first degree relationships are valid. The nicknames spread quickly within society and are readily accepted by the majority. In this study, field research was done based on Muş city center and it was tried to find the nicknames used from the past to today. As a qualitative study methods face-to-face interview technique was used. Source persons were selected from different age groups and tried to identify as many different samples as possible. Considering the social structure of the city, as well as the difficulty of reaching women, it has been tried to be found the nicknames only used among men. The nicknames used by women are not included in the scope of the study. As a result of the compilations, it was determined that the features of the center mouth of Muş were foreground, and a significant part of the nicknames were also mixed in Turkish, Kurdish and Arabic. It is understood that even the oldest native families of the city continue to recognize this feature, which is largely due to nicknames. The nicknames identified in the framework of this article were also tested for classification by considering different characteristics.

Keywords:

Males Nicknames, Muş center, tradition, folk culture,

PDF

___

ACIPAYAMLI, Orhan (1992). Türk Kültüründe Ad Koyma Folklorunun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. C II. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları. s. 1-14.
AKSU, Ali (2001). Asr- Saadet ve Emeviler Döneminde Lakap Takma ve Halifelerin Lakapları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. V. S. 2, s. 229-248.
AYDENİZ, Süleyman (2011). Muş Merkez Ağzında Kip Eklerinin Kullanımı. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (16-18 Aralık 2010 İzmir). İzmir s. 136-140.
BAŞGÖZ, İlhan (1988). Dede Korkut Destanında Epitetler, Milli Folklor. (Çev.: Nebi Özdemir), S.37, s. 23-35.
BOYRAZ, Şeref (1998). Lakaplar Konusunda Bazı Dikkatler ve Bir Yöre Örneği, Türklük Bilimi Araştırmaları. S.VII, s.107-138.
BOZKURT, Nebi (2003).Lakap. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C.27, s.65-67.
COŞAR, A. Mevhibe. Trabzon’da Kullanılan Lâkaplar Üzerine Bir Derleme/Değerlendirme. Belleten. http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1999/1999_3_Cosar.pdf (E.T. 30.06.2018)
DEMİRCİ, Ümit Özgür (2014) Ardahan’ın Hanak İlçesinde Kullanılan Lakaplar. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s. 1-12.
EROL ÇALIŞKAN, Şerife Seher (2016). Türk Folklorunda Lâkap Verme Geleneği: Bartın Örneği. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi. C.14, S. 3, s. 103-126.
KABAK, Turgay (2014) Lakaplar ve Uzuncaburç Kasabasında Lakap Verme Geleneği. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s. 1-30.
KARATAŞ, Pınar (2017). Hekim Folklorunda Stereotiplerin Lakapları Şekillendirmesi ve Fıkralara Yansımaları. Milli Folklor. Y. 29. S. 116. s.129-142.
KAYA, Doğan (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
KİBAR, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Komisyon, (1982-83). Muş, Yurt Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. C.8, s. 6038-6039.
Komisyon, (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınevi
ÖZDEMİR Seyhan-ERDEM Ramazan (2016). Akademik Örgütlerde İdari Personel Arasında Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir Çalışma (12-15 Mayıs 2016-Isparta)İstanbul: İlem Yaınları http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1._cilt_e-kitap.pdf
ÖZKAN, Nevzat (2016). Adlandırma Yöntemi Olarak Lakaplar ve Büyükkışla’daki Örnekleri, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildirileri Kitabı. C.3, s. 180-189.
ÖZMEN, Şeyda (2007). Muş Merkez Ağzı, (İnceleme-Metin-Sözlük). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
ÖZTÜRK, Jale (2016). Antakya Köylerinde Lakaplar. Dr. Mehmet Tekin’e Armağan. (Edt. Sacit Oğuz-Bülent Arı). İskenderun: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayını. s. 262-281.
PARMAKSIZOĞLU, İ. (1975). Lâkab, Türk Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. C.12, s. 455-456.
PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2010). Arkadaş Türkçe Sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
SAKAOĞLU, Saim (2001). Türk Ad Bilimi I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YALDIZKAYA, Ömer Faruk (2014) Emirdağ’da Lakaplar Üzerine Bir Araştırma. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. Y. VI, S. 1-1. s.1-16.
Sözlü KaynaklarKK-1: İbrahim Adanur, Muş 1991, Üniversite, Öğrenci. (24.05.2018).KK-2: F.Ö., Muş 1956, İlkokul, Emekli. (30.06.2018).KK-3: Fırat Aykan, Muş 1975, Üniversite, Ücretli Çalışan. (12.07.2018)KK-4: Bülent Polat, Muş 1966, Üniversite, Ticaret. (13.07.2018)KK-5: Şeref Işık, Muş 1956, Üniversite, Emekli. (01.07.2018)KK-6: M. Nuri Özdemir, 1969 Muş, Üniversite, Ücretli Çalışan. (06.07.2018)KK-7: Harun Mahmutoğlu, 1982 Muş, İşçi. (18.07.2018)KK-8: Metin Koç, 1965 Muş, Lise, Ticaret. (19.07.2018)KK-9: Deniz Sinan Bulakçıbaşi, 1973 Muş, Üniversite, Tiyatro Sanatçısı. (20.07.2018)KK-10: Mystafa Tekin, 1935 Muş, Okuma yazma yok, Emekli. (12.07.2018)