MEVSİMLİK GÖÇ VE YOKSULLUK İLİŞKİSİ: MEVSİMLİK TARIM İŞÇİLERİ ÖRNEĞİ

Dünyada ve Türkiye’de uygulanmaya başlanan neo-liberal politikaların etkisiyle tarımda hızlı bir dönüşüm sürecine girilmiştir. Tarımda yaşanan çözülmenin önemli sonuçlarından biri de kırsal alanlarda yaşayan kesimlerin üretimden çekilmesi ve şehirlere göç etmek zorunda kalmalarında ortaya çıkmıştır. Osmanlı dönemi ve ekonomik düzeninden bu yana varlığı gözlenen bir emek biçimi olarak mevsimlik tarım işçiliği yeni dönemde daha da yaygınlaşmıştır. Kırdan kopuş ve göç süreci karşısında mülksüzlük, güvencesizlik, yoksulluk, sosyal-ekonomik sermaye yetersizliği gibi çok sayıda olumsuzluğu bir arada yaşayan geniş grupların geçinme ve hayatta kalma stratejisi olarak tarımda mevsimlik işler yaşamsal nitelik kazanmıştır. Türkiye’de mevsimlik tarım işçisi olarak çalışan kesimin sayısının 3-4 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir. Son yıllarda Suriye’den savaştan kaçan ailelerin de yöneldiği mevsimlik tarım işçilerinin önemli bir bölümünü Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde göç eden aileler oluşturmaktadır. Bu çalışmada mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olarak yaşandığı ve tarihsel bir geçmişe sahip olduğu Ankara Polatlı’da yapılan saha araştırmasının verilerinden hareketle mevsimlik tarım işçilerinin demografik ve sosyo-ekonomik özellikleri yanında göçmen nitelikleri ve çalışma ilişkileri ele alınmıştır. Bu doğrultuda, nicel ve nitel araştırma tekniklerinin birlikte kullanılması yoluyla mevsimlik tarım işçileri için önemli bir çekim merkezi olan Ankara-Polatlı’nın iki köyünde çapa ve hasat döneminde çalışan kadınlar, erkekler, çocuklar, aracılar, işverenler, yerel halk ve muhtardan oluşan toplam 47 kişi ile derinlemesine görüşmelerin analizine yer verilmiştir. Ayrıca iki köyde 310 tarım işçisi ile yapılan anket çalışmasının verilerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mevsimlik tarım işçiliği, mevsimlik göç, kırsal yoksulluk, enformel istihdam, yoksulluk

THE RELATION OF SEASONAL MIGRATION AND POVERTY: THE CASE OF SEASONAL AGRICULTURAL WORKERS

A rapid transformation process has been introduced in agriculture via neoliberal policies being implemented in the world and Turkey. One of the important consequences of agricultural disintegration is that residents of rural areas have to withdraw from production and migrate to cities. Seasonal agricultural labor -as a form of labor that has existed since the Ottoman period and economic order- became more widespread in this new period. Seasonal work in agriculture has become vital as a strategy of survival for large groups living in a multitude of negativities such as dispossession, precarity, poverty and inadequate social-economic capital. The number of employees as seasonal agricultural workers in Turkey is estimated 3-4 million. In recent years the Syrian families who escaped the battle have also inclined to seasonal agricultural labor. A significant part of seasonal agricultural workers are composed of families migrating from Eastern and Southeastern Anatolia regions. In this study, demographic and socio-economic characteristics of seasonal agricultural workers as well as immigrant qualities and working relationships will be discussed from the data obtained from the field survey in Ankara Polatlı, where seasonal agricultural labor is intensively experienced and has a historical background. Using both quantitative and qualitative research techniques, in-depth interviews were carried out with a total of 47 people consisting of women, men, children who hoe and harvest and intermediaries, employers, local residents, local authority in two villages of Ankara-Polatlı (these villages are important attraction centers for seasonal agricultural workers). In addition, data obtained from surveys conducted with 310 agricultural workers in two villages were used.

Keywords:

Seasonal agricultural labor, seasonal migration, rural poverty, informal employment, poverty,

PDF

___

AKŞİT, Bahattin. (1988). “Kırsal Dönüşüm ve Köy Araştırmaları:1960 1980”. Türkiye’de Tarımsal Yapılar. (Der.: Pamuk, Ş. Ve Toprak, Z.), Ankara: Yurt Yayınları, 11-29.ALKİRE, Sabina ve diğerleri (2014). “Poverty in Rural and Urban Areas”, http://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/Poverty-in-Rural-and-Urban-Areas-Direct-Comparisons-using-the-Global-MPI-2014.pdf (Erişim:01.05.2018)ANRIQUEZ, Gustavo and KOSTAS, Stamoulis (2007). “Rural Development and Poverty Reduction:Is agriculture still the key?”, ESA Working Paper, No. 07-02.AŞÇI, Zeynep ve DEMİRYÜREK, Kürşar (2008). “Kırsal Yoksullukla Mücadelede Yeni Adım: Mikrokredi”. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (4), 73-79.AYDIN, Zülküf (2001). “Yapısal Uyum Politikaları ve Kırsal Alanda Beka Stratejilerinin Özelleştirilmesi: Söke’nin Tuzburgazı Ve Sivrihisar’ın Kınık Köyleri Örneği”. Toplum ve Bilim Dergisi, 2001, (88), 11-31.ÇALGÜNER, Cemil. (1943). Türkiye’de Ziraat İşçileri. Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları.ÇINAR, Sidar, LORDOĞLU, Kuvvet (2011). “Mevsimlik Tarım İşçiliğinde Tekil Bir Analiz: Karasu Fındık Toplama İşçileri”. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, (33), 23-33.DİSK, (2012). “Çocuk İşçiliği Raporu”, http:// /diskar_cocuk_isciligi_raporu.doc. , 27 Nisan 2012 (Erişim:06.04.2018) DUMANLI, Recep (1996). Yoksulluk ve Türkiye’deki Boyutları. Ankara: DPT Uzmanlık Tezi.ECEVİT, Mehmet ve ECEVİT, Yıldız (2002). “Kırsal Yoksullukla Mücadele: Tarımda Mülksüzleşme ve Aile Emeğinin Metalaşması”, Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları. (Ed.: Yasemin Özdek), Ankara: TODAİ İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, 271-289. FAO, (2014). “Evaluation of FAO’s contribution to the reduction of rural poverty through Strategic Programme 3”. http://www.fao.org/3/a-bd600e.pdf (Erişim:08.06.2018)FAO, (2016). “The State of Food and Agricultıre”. http://www.fao.org/3/a-i6030e.pdf, http://www.fao.org/publications/sofa/2016/en/ (Erişim:10.05.2018)GÖKDAYI, İsmail (2003). Türkiye’de Kırsal Yoksulluk ve Anamas Yöresi Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GÖKTÜRK, Atilla (2002). “Kentsel Haklar Kentsel Yoksullarını Kapsar ise...”. Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları. (Der.:Yasemin Özdek), Ankara: TODAİE. 217-233.GÖRÜCÜ, İbrahim, AKBIYIK, Nihat (2010). “Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçiliği: Sorunları ve Çözüm Önerileri”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 3, (5), 189-219.GREGORY C. Chow (2006). Rural Poverty in China: Problem and Policy, Princeton University CEPS Working Paper No. 134 İFAD, (2001), https://www.ifad.org/documents/10180/fc169625-0f8e-4eab-8db4-198c3344bd94 (Erişim: 01.05.2017)İFAD, 2011, http://www.ifad.org/rpr2011/index_full.htm (Erişim: 01.05.2017)İFAD, 2016, https://www.ifad.org/documents/30600024/e8e9e986-2fd9-4ec4-8fe3-77e99af934c4 (Erişim: 01.05.2017)KARTAL, Nazım ve DEMİRHAN, Yılmaz. (2011). “Kırsal Yoksulluktan Kentsel Yoksulluğa”, İstanbul, Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu(1 cilt): Deneyimler ve Yeni Fikirler 13-15 Ekim 2010. Ankara, SYDGM(Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü).KARPAT, Kemal H. (2003). Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm (Kırsal Göç, Gecekondu ve Kentleşme). (Çev: Abdülkerim Sönmez). Ankara: İmge Kitapevi.KOCACIK, Faruk. (1983). Mevsimlik İşçiler. Ankara,-: Ankara Üniversitesi Basımevi.KURT, Hacı. (2003). Türkiye’de Kent-Köy Çelişkisi. Ankara: Siyasal Kitapevi Yayınları.KUTLU, Seher (2011). Erişkin Göçebe Mevsimlik Tarım İşçilerinin Yaşama Kalitesi Düzeyi Ve Etkileyen Faktörler”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü. LİPTON, Michael (2006). “Can Small Farmers Survive, Prosper, or be the Key Channel to Cut Mass Poverty?”. eJADE, 3 (1), 58-85. http://www.fao.org/3/a-ag072t. pdf (Erişim:12.05.2018) ÖREN, Mustafa Necat ve diğerleri (2012). “Kırsal yoksulluk Ölçüm sorunu ve Türkiye”, 10. Ulusal Tarım Kongresi, Tarım Yoksulluk Ve Kalkınma. 5-7 Eylül Konya, 322-329.ÖRNEK, İbrahim. (2011). “Türkiye’de Yoksulluğun Azaltılmasında Kırsal Kalkınma Stratejilerinin Etkinliği”, Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu(1 cilt): Deneyimler Ve Yeni Fikirler 13-15 Ekim 2010, Ankara: SYDGM(Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü).ÖZBEKMEZCİ, Şule, SAHİL, Sare (2004). “Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sosyal, Ekonomik ve Barınma Sorunlarının Analizi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19 (3), 261-274.ÖZEN, Efşan Nas, ÖZDEMİR, Damla (2012). “Türkiye’de İhmal Edilen Kırsal Yoksulluk Endonezya’dan Ne Öğrenmeliyiz”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Değerlendirme Notu, N201262, http://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/3159 (Erişim:10.06.2018)ÖZTÜRK, Şinasi (2008). Kırsal Yoksulluk, Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları derleyen (Nurgün Oktik). İzmir: Yakın Kitapevi.ÖZTÜRK, Şinasi. (2014). Yeni Köy Sosyolojisi Tartışmaları: Küreselden Yerele Tarım Politikaları Ve Yoksulluk. İstanbul: Doğu Kitapevi. SENCER, Muzaffer. (1971). Türkiye’de Köylülüğün Maddi Temelleri. İstanbul: ANT Yayınları.SÖNMEZ, Abdülkerim (2001). “Doğu Karadeniz Bölgesi Fındık Üretim Kuşağında Toprak Ağalığı, Köylülük Ve Kırsal Dönüşüm”. Toplum ve Bilim Derğisi, (88), 69-104.ŞEN, Bülent ve diğerleri (2016). Yoksulluğu Bölüşmek: Süleymaniye Bekâr Odası Göçmenleri, İstanbul: Küre Yayınları.ŞENSES, Fikret (2003). Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.TEKELİ, İlhan (2000). Kent Yoksulluğu ve Modernite’nin Bu Soruya Yaklaşım Seçenekleri Üzerine, Yoksulluk (Bölgesel Gelişme, Kırsal Yoksulluk, Kent Yoksulluğu), (Koordinatörler: Halis Akder ve Murat Güvenç), TESEV Yayını.TEOMAN, Özgür ve TARTICI, Barış (2012). “Türkiye Tarımında Sözleşmeli Üreticilik-Kapitalist Dönüşümde Bir Halka Olabilir Mi?”. H.Ü. İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (2), 163-184.TÜİK (2012). “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması”. http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=7&KITAP_ID=232 (Erişim: 12.07.2018)ULAKAN, Umut (2013). “Devlet, Tarım ve Sermaye Tarımda Kapitalist Dönüşümü Yeniden Tartışmak”. Eğitim Bilim Toplum, 11 (43), 56-78.UNDP, (2011). “Human Development Report 2011 Sustainability and Equity: A Better Future for All, 2011”. (http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/271/hdr_2011_en_complete.pdf) (Erişim:07.06.2018)URL-1: “Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi MPI”. http://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/Poverty-in-Rural-and-Urban-Areas-Direct-Comparisons-using-the-Global-MPI-2014.pdf (Erişim:04.04.2018)WORLD BANK, (2016). Ninety five percent of the rural poor live in East Asia, South Asia and sub-Saharan AfricaYENAL, N. Zafer (2001). “Türkiye’de Tarım ve Gıda Üretiminin Yeniden Yapılanması Ve Uluslararasılaşması”. Toplum ve Bilim Dergisi, (88), 32-54.YILDIRIM, Uygar (2016). “Tarımda Trafik Kazalarının Ekonomi Politiği ve Mevsimlik Tarım İşçileri”. Sosyal Araştırmalar Vakfı (SAV) Katkı Dergisi, (2), 80-99.