BELGESEL FİLM ÇALIŞMALARINDA HALKBİLİMİ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ VE GEREKLİLİĞİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

1995 yılında sinemanın 100. yılı dolayısıyla her ülke sinemasından 10 filmin belirlendiği seçkiden ilk üç belgesel arasına girerek “Yüzyılın Belgeseli” ödülünü alan Ertuğrul Karslıoğlu’nun “Keçenin Teri” belgeseli, (Süha Arın’ın “Kula’da Üç Gün” ve Güner Sarıoğlu’nun “Ladik 76” belgeselleriyle birlikte) gerek sinemamız gerekse önemli bir kültürel miras öğemiz olan keçeçilik sanatının, yaratıcı bir dille görüntü üzerinden anlatımı açısından kayda değerdir. Bu makalede somut ve somut olmayan kültürel miras öğelerine neredeyse tüm çalışmalarında yer veren yönetmenin başta “Keçenin Teri” olmak üzere, “Suyla Gelen Kültür” (8 Bölüm) ve “Mardin’den Matera’ya Sonsuzluğa Mühürlenen Kentler” belgeselleri dil ve içerik bağlamında ele alınacaktır. İki temel sorunsal üzerine biçimlendirilen makalede; yönetmen tarafından kullanılan sinemasal dilin, kuşaktan kuşağa aktarılan kültürel miras ve halk bilimi öğelerinin alımlanmasında izleyici üzerine oynadığı roller ve yönetmenliğinin yanı sıra uzun yıllardır üniversitelerde ders veren eğitmen kimliğinin sinema bölümü öğrencilerinin yetişmesine olan katkısı tartışılacaktır. (Usta-çırak ya da Hoca- Öğrenci ilişkisi) Bu çalışmanın ikinci temel sorunsalı ise doğası gereği bireysel olmayıp daha çok toplumsal olması gereken belgesel türünün, belli bir kültüre ait halk bilimsel öğelerin ve söylemlerin aktarımına yönelik çalışmaları ele alması gerçeğidir. Bu görüşten hareketle “halk bilimi” ve “kültürel miras” öğelerinin neler olduğuna ilişkin farkındalık yaratılması için ülkemizde yüksek öğretim kurumlarında (lisans düzeyinde) eğitim verilen sinema-televizyon bölümlerinin müfredatlarına yönelik değerlendirme yapılacaktır. Değerlendirme sonucunda başta belgesel film olmak üzere medya alanında yürütülecek çalışmalarda (belgesel film yanında; kurmaca, reklam)halk bilimi eğitiminin önemi ve gerekliliği; öte yandan somut ve somut olmayan kültürel miras öğelerinin aktarımında film çalışmalarının tek başına yeterli olmadığı/olamayacağı irdelenecektir. Bu bağlamda çeşitli alanlardan paydaşların katılımıyla konuya dikkat çekilmesi ve kamuoyunda farkındalık yaratılması yönünde öneriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Belgesel Film, halkbilimi eğitimi, kültürel miras, Ertuğrul Karslıoğlu

A CRITICISM OF THE IMPORTANCE AND NECESSITY OF FOLKLORE IN THE DOCUMENTARY FILMS STUDIES

Ertuğrul Karslıoğlu’s documentary, “Keçenin Teri” [The Sweat of Felt] (along with documentaries of Süha Arıkan’s “Kula’da Üç Gün” [Three Days in Kula] and Güner Sarıoğlu’s “Ladik 76”) rewarded with the “The Documentary of the Year” among the collection of ten country movies designated because of the celebration of the 100th year of the cinema in 1995 is both significant for our cinema and in way its creative, and visual narration of felting, one of our most important cultural heritage. In this article the director’s documentaries, “Suyla Gelen Kültür” [The Culture Comes with Water] (8 Episodes), and “Mardin’den Matera’ya Sonsuzluğa Mühürlenen Kentler” [From Mardin to Matera, The Cities Sealed by Eternity], and primarily “Keçenin Teri”, in which he featured tangible, and intangible cultural heritage in almost all of his work are dealt with in the context of language and content. In the article formed on two major problems, the roles of the cinematic language used by the director on the reception of the audience of the cultural heritage handed down by generations, and the elements of folklore; and besides being director his contribution to the nurturing of cinema students as he has lectured at the universities for years (the relationships between mentor and apprentice, and teacher and student) are discussed.The second problem of this article is about the characteristics of the genre of documentary, which should be more social instead of individual naturally, featuring the transmission of the elements and rhetoric of the folklore belong to a certain culture. Thus in order to raise awareness about the meanings of the elements of “folklore” and “cultural heritage”, an assessment is conducted about the curriculums of cinema and television departments of the universities (in bachelor’s degree) in our country. By the conclusion of the assessment the issues for and foremost the significance and necessity of folklore in the works (fiction, advertisement, besides documentary movies) will be conducted in the future especially in the genre documentary; and the sufficiency and insufficiency of the works of cinema in transmission of the tangible and intangible cultural heritage on its own. In this context some propositions in the direction of gathering attention by the contribution of the stakeholders from varied fields and raising awareness in the public opinion.

Keywords:

Documentary film, education of folklore, cultural heritage, Ertuğrul Karslıoğlu,

PDF

___

Kaynakça Akbulut, D. (2012). Sinemanın İlkleri Belgesel ve Deneysel Sinema. İstanbul: Etik Yay. Basat, E.M. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek. Milli Folklor Dergisi, Yıl 25, Sayı 100, s.61-71. Begiç, H. N. (2014). Gelenekteki Değişim Ve Keçecilik Sanatı”, Hacettepe Ünv. SBE., Ankara: Ankara Ünv. Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Belet, T. (2018). Türkiye’de Belgesel Sinema ve Türk Belgeselciliğinde Ertuğrul Karslıoğlu Belgesellerinin Yeri ve Önemi. İzmir: Yaşar Ünv. SBE Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Demoğlu, E.(2014). Düş ile Gerçek Arasında: Sahte- Belgesel. İstanbul: Doğu Kitabevi. Ekici, M.(2013). Türksoy Üyesi Ülkeler SOKÜM Seminerleri. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği, Türkiye Deneyimi içinde (Edt: M. Öcal Oğuz, E. Ölçer Özünel, S. Gürçayır Teke). Ankara: s.19-25. Erginer, G.(1982). Halkbilimde Görüntü Belgesi Olarak Akar Filmin Kullanılması. Ankara Ünv. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi ( Atatürk’ün 100.Doğum Yılına Armağan) Cilt 30, Sayı:1-2, Ankara Ünv. Basımevi, s.129-151 dtcfdergisi.ankara.edu.tr/index.php/dtcf/article/view/3100 (elektronik adres) Glynne, A. (2011). Belgeseller… Nasıl Yapılır, Nasıl Dağıtılır. Çev: Zeynep Mertoğlu Oğur, Nalan Işık Çeper. İstanbul: Kalkedon Yay. Gündeş, S.(1998). Belgesel Filmin Yapısal Gelişimi Türkiye’ye Yansıması. İstanbul: Alfa Yay. Kuruoğlu, H. (2007). Belgesel Film Yaratıcılığında Olanaklar, Sınırlar ve Bu Sınırları Belirleyen Faktörler. Belgesel Sinema 2007 Kitabı içinde, Belgesel Sinemacılar Birliği Yayını, İstanbul: s.178-192. Kutay, U. (2007). Küresel Akla Karşı Yerel Sinema Dilleri. Belgesel Sinema 2007 Kitabı içinde, Belgesel Sinemacılar Birliği Yayını, İstanbul: s.255-265. Kutlu, M.(2011). Ayakta Ölen Ağaçlar Neslinden: Prof. Dr. Gürbüz Erginer (1945-2009) Hayatı ve Yayınları. Milli Folklor Dergisi, Yıl 23, Sayı 89, s.6-11. Oğuz, M. Ö. (2013). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Genişletişimiş 2. Baskı, Ankara: Geleneksel Yay. Pembecioğlu, N.(2005). Belgesel Film Üstüne Yazılar. Ankara: Babil Yay. Rotha, P.(2000). Belgesel Sinema. Çev: İbrahim Şener. İstanbul: İzdüşüm Yay. Saunders, D. (2014). Belgesel. Çev: Ali Nejat Kanıyaş. İstanbul: Kolektif Kitap. Singer, A. (2007). Yabancı Aradaşlar: Belgesel Sinema Filmleri, Televizyon ve Antropoloji. Belgesel Film Yapım Sanatı içinde ( Edt.Michael Tobias). Çev:Nebil Köken. İstanbul: Kolaj Kitaplığı. 163-172. Susar, F.(2004). Türkiye’de Belgesel Sinemacılar. İstanbul: Es Yay. Spence, L. and N.(2011). Vinicius, Crafting truth: Documentary Form and Meaning. New Brunswick, New Jersey and London, USA. Rutgers University Press. Tepeköylü, İ. (2017). Türkiye’deki Üniversitelerde Yeni Dönem Halkbilimi Çalışmaları. IBAD ( Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi), Cilt 2, Sayı:2, s.313-319.
İnternet Kaynakları (URL-1)http://www.azizmsanat.org/2018/04/20/soylesi-ertugrul-karslioglu/; (URL-2) https://issuu.com/azizm/docs/azizmsanatedergi124 (Söyleşi:Ertuğrul Karslıoğlu, s.21-25 Volkan Bağırgan -erişim tarihi: 30.10.2019) (URL-3)Küçükyıldız, A.(2011). Satranç’ın Atası Olan Türk Zeka Oyunu; Mangala https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1797 (URL-4)https://aregem.ktb.gov.tr/TR-159257/somut-olmayan-kulturel-miras-ulusal-envanteri.html(erişim tarihi:30.10.2019) (URL-5)http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr (URL-6)http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44395/dunya-miras-gecici-listesi.html ( erişim tarihi: 30.10.2019) (URL-7)http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr (URL-8)https://www.trtbelgesel.com/tr/main/news/onur-odulu-ertugrul-karsliogluna-verildi/32 (erişim tarihi: 30.10.2019) (URL-9)http://www.cinedergi.com/2015/05/24/ogrencileri-yetistirmenin-yolu-set-ortamlarindan-gecer/ (erişim tarihi: 30.10.2019) (URL-10)https://www.haberhurriyeti.com/knidos-kadinlari (erişim tarihi: 09.11.2019) (URL-11)https://www.dha.com.tr/son-dakika/datcanin-kulturel-hazinelerinin-kente-donmesi-icin-imza-kampanyasi/haber-1681808 (URL-12)http://www.sanalbasin.com/datcali-kadinlar-knidos-aslani-icin-imza-kampanyasi-baslatti-31500099/ (URL-13)https://www.mynet.com/goruntulu-datcanin-kulturel-hazinelerinin-kente-donmesi-icin-imza-kampanyasi-5788162-myvideo (erişim tarihi: 09.11.2019) (URL-14)Bayram, Tolunay (2017), İnuitler-Eskimolar: Geçmişleri, Gelenekleri, Bugünü, http://arkeofili.com/inuitler-eskimolar-gecmisleri-gelenekleri-bugunu/ (erişim tarihi: 27.08.2018) (URL-15)https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php/ erişim tarihi: 30.10.2019 (URL-16)https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10214 (Erişim tarihi: 22.09.2019) (URL-17)https://dbp.erciyes.edu.tr/Program/P3.aspx (Erişim tarihi: 22.09.2019) (URL-18) Bozdemir, Banu (2017), “ Ertuğrul Karslıoğlu: Gençler röportajlardan metin yazma belgeselleri çekiyor”,(https://otekisinema.com/ertugrul-karslioglu-gençler-roportajlardan-metin-yazma belgeselleri-cekiyor
Filmler: Karslıoğlu, E. (1988). Keçenin Teri. TRT Yapım. Karslıoğlu, E. (1987-1988). Suyla Gelen Kültür (8 Bölüm). TRT Yapım. Karslıooğlu, E. (2017). Mardin’den Matera’ya Sonsuzluğa Mühürlenen Kentler.