"BAŞKA” HAYVAN BAŞKA DİL: BİLGE KARASU YAZININDA TEMSİL SORUNU

Bilge Karasu hayvanlar için geliştirdiği temsil biçimleriyle Türkçe yazında özgün bir konumda bulunur. Bu metinlerde metafor, sembol ve alegori gibi araçlar insan merkezli yapıları nedeniyle sorun olarak görülür ve hayvanların "başkalığını" öne çıkarabilecek temsil yolları aranır. Bu makale Bilge Karasu’nun “Yengece Övgü” ile Kılavuz metinlerinden hareketle hayvanlar için ortaya konan bu yazınsal dilin işleyişini araştırmaktadır. Belirtilen metinler Jacques Derrida’nın “hayvan sorusu” çerçevesinde öne çıkardığı kavramlar ışığında tartışılmaktadır. Derrida’nın sunduğu yeni yaklaşıma göre “dil”, insan-hayvan ilişkilerindeki etik ve politik sorunların epistemolojisinde merkezi bir yerde bulunur. Bunun en temel nedeni dilin, insan-hayvan ayrımından beslenip ayrımı kültürel zemine taşıyor olmasıdır. Dolayısıyla dil, insan-hayvan ilişkisinde birbirini tamamlayan iki temel soruna kapı açar: İnsan, hayvanları “dil”in indirgemeci yapısı nedeniyle “olduğu gibi” hayal edemez. Bu tür engeller, hayvanları yaşamın dışına atar ve onlara karşı sömürünün sonsuz yollarını açar. Metafor, simge ve alegori gibi temsil araçları ise oluşan sorunun, yazındaki uzamını oluşturur. Öyleyse hayvanları metaforik olmayan bir anlatımla temsil edebilecek bir dilden söz etmek mümkün müdür? Karasu’nun hayvanların kurmaca metinde temsil edilme sorunsalına ilgisi, metinlerinin dil, anlatı, kurgu ve okur gibi estetik kuruluşunun belirli yönlerini şekillendirir. Çalışmada Karasu’nun hayvanları insanı merkeze almayan zeminde kurguladığı ve bunun için “örnek okur” tasarlamaya çalıştığı öne sürülmektedir. Buna göre “üstkurmaca” ve “ironi” gibi teknikler sayesinde hayvanlar kurmaca evrende temsil olanağı bulmaktadır. Sonuç olarak okur ile hayvan arasında yüz yüze, dolaysız bir karşılaşma alanı açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bilge Karasu, Hayvan Sorusu, Ontoloji, Politika, Temsil

“OTHER” ANIMAL ANOTHER LANGUAGE: THE ISSUE OF REPRESENTATION IN BİLGE KARASU’S LITERATURE

Bilge Karasu has a unique position in Turkish literature due to the forms of representation he developed for animals. In these texts, tools such as metaphor, symbol and allegory are seen as an issue due to their human-centered structure, and the ways of representation that can highlight the "otherness” of animals are sought. This article investigates the functioning of this literary language for animals based on Bilge Karasu's “Yengece Övgü” and Kılavuz texts. These texts are discussed in the light of the concepts that Jacques Derrida put forward in the framework of the “animal question.“ According to Derrida's new approach, language is central to the epistemology of ethical and political problems in the context of human-animal relationships. The main reason for this is that language is fed from the human-animal distinction and carries this distinction to the cultural ground. Thus, language opens the door to two complementary problems in the human-animal relationship: One cannot imagine animals as they are because of the reductive nature of language. This obstacle throws animals out of life and opens endless ways of exploitation against them. Representation tools such as metaphor, symbol and allegory form the scope of this problem in the literary field. So, is it possible to speak of a literary language that can represent animals in a non-metaphorical way? Karasu's interest in the representation of animals in the fictional text shapes certain aspects of its aesthetic organization such as language, narrative, fiction and readers. The study suggests that Karasu constructs animals on a ground that does not center human beings and tries to design an “exemplary reader” for this. Accordingly, animals have the opportunity to be represented in the fictional universe by means of techniques such as "metafiction ,” “irony." As a result, a face-to-face, direct encounter area is created between the animal and the reader.

Keywords:

Bilge Karasu, animal issue, ontology, poetics, representation,

PDF

___

Calarco, M. (2008). Zoographies: The Question of The Animal from Heidegger to Derrida. New York: Columbia University Press.
Calarco, M. (2015). Thinking Through Animals: Identity, Difference, İndistinction. California: Stanford University Press.
Deleuze, Gilles ve Félix Guattari (1987). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia (Çev.: Brian Massumi). Minneapolis and London: University of Minnesota Press,
Deleuze, G., & Parnet, C. (1990). Diyaloglar (Çev.: A. Akay). İstanbul: Bağlam.
Derrida, J. (2008). The Animal That Therefore I Am. (Çev.: M.-L. Mallet, Ed., D. Wills). New York: Fordham University Press.
Direk, Z. (2015). “Hayvan, Ağaç ve Egemen: Lacan ve Derrida’da Öteki”. Cogito: Felsefede Hayvan Sorusu, (80), 243-274.
Eco, Umberto (2003). Yorum ve Aşırı Yorum (Çev.: Stefan Collini Haz., Kemal Atakay). İstanbul: Can Yayınları.
Erdem, Servet (2013). “Karasu Metinlerini iki’den okumak”. İzafi Dergisi, (s. 12), 56-58.
Ertuğrul, T. (2015). “Jacques Derrida: ‘Hayvan’ Meselesini İnsan-Hayvan İkiliğinin Ötesinde Düşünmek”. Cogito: Felsefede Hayvan Sorusu, (80), 174-196.
Gergöy, A. (2017). Bilge Karasu’nun Hayvanları: Etik ve Politik Karşılaşmalar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İ.D. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Giblet, Rod (2008). The Body of Nature and Culture. Australia: Palgrave Macmillan.
Gürbilek, Nurdan (2016). “Büyümenin Tarihi”. Ev ödevi: Denemeler. İstanbul: Metis Yayınları.
İleri, Cem (2017). Yazının da Yırtılıverdiği Yer: Bir Bilge Karasu Okuması. İstanbul: Metis Yayınları.
Karasu, Bilge (2009). “Soruşturmamız Üzerine Ek Düşünceler”. Susanlar (Serdar Soydan Haz.). Metis Yayınları, 2009.
Karasu, Bilge (2010). “Yengece Övgü”. Göçmüş Kediler Bahçesi. Metis Yayınları, 73-82.
Karasu, Bilge (2015). Kılavuz. İstanbul: Metis Yayınları.
Lakoff, G. (2004). Don’t Think of an Elephant!: Know Your Values and Frame the Debate (H. Dean, Ed.). White River Junction, Vermont: Chelsea Green Publishing.
Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil (Çev.: G. Y. Demir). İstanbul: İthaki Yayınları.
Şimşon, Elis (2015). “Levinas ve Bobby: Bir Köpeğin Levinas’ın Etiğindeki Rolü”. Cogito, (80), 37–52.
Türel, Cüneyt (1997). “Bilgesizkıskaç”. Bilge Karasu Aramızda (Füsun Akatlı ve Müge Gürsoy Sökmen, Haz.). İstanbul: Metis Yayınları, 1997.
Waugh, Patricia (1984). Metafiction: The Theory and Practice of Self-Conscious Fiction. London and New York: Routledge.