TÜRKİYE’DE MİMARLIĞIN EMEK SÜREÇLERİNİ YENİDEN TARTIŞMAK

Bu yazının amacı, “yaratıcı emek söyleminin” mimarlığın emek süreçlerinde bir sömürü aracı olarak nasıl yeniden üretildiğini 21. yüzyılda Türkiye’de “mimar-işçiler” üzerinden tartışmaya açmaktır. Yaratıcı emek söylemi, mimarlıkta emek süreçlerinin aktörleri olan mimar-işçiler ve tüm işçiler için benzer şekilde sömürüyü derinleştirmekte ve “mimar-patronun” işçi karşısında ayrıcalıklı konumunu belirlemektedir. Söz konusu sömürü, hem dünyada hem de Türkiye’de, her biri aynı zamanda bir mimar-patron olan yıldız mimarların söylemleri üzerinden görünür hale gelmiştir. Öte yandan, Türkiye’de mimarlığın özellikle 21. yüzyılda gün geçtikçe artan güvencesizlik karakteri yapsatçılık modeli ve mega proje süreçleri üzerinden tartışılabilir. Tam da bu süreçlerden kaynaklanarak, yaratıcı emek söylemi bu kez patron değil mimar-işçi tarafından ve kendi emeğini savunmak adına kullanabilmektedir. Artan güvencesizliğe karşılık, mimar-işçilerin çalışma hayatlarına ve koşullarına dair tartışmaların Türkiye’de sönümlendiğini gözlemliyoruz. Bu sebeple, mimar-işçiyi sosyo-ekonomik sınıfının bir parçası olarak sorunsallaştıran bu yazının mimarlıkta emek süreçlerini yaratıcı emek söylemi bağlamında yeniden tartışmak için bir zemin oluşturtabilmesini umut ediyoruz.

RETHINKING THE LABOR PROCESSES OF ARCHITECTURE IN TURKEY

This paper aims to discuss how “the discourse of creative labor” is being reproduced as an apparatus of exploitation in the architectural labor processes of twenty-first-century Turkey through “architect-workers.” The discourse of creative labor has deepened the exploitation of architect-workers, as all workers, and defines the very privileged position of architect-boss in relation to other laborers. This exploitation became visible both in Turkey and worldwide through the comments of architects—who are both bosses of their architecture firms and so-called starchitects—about their own positions and practices. In addition, twenty-first-century architecture in Turkey can be criticized for the increasing precarity that has stemmed from the processes of yapsatçılık and mega-projects. To cope with this exploitation, “the discourse of creative labor” can also be reproduced by architect-workers. Consequently, this paper aims to provide ground on which to problematize the architect-worker as a member of the working class, as well as in the context of a discourse on creative labor and its exploitative use in the labor processes of architecture.

PDF

___

Arolat E. İş Güvenliği Mimarın Sorumluluğunda Değildir (10 Eylül 2014). yapi.com.tr. Erişim:1 Şubat 2018, http://www.yapi.com.tr/haberler/emre-arolat-is-guvenligi-mimarin-sorumlulugunda-degildir_124612.html.
Arolat E. Şantiye denetimi mimarın sorumluluğu dışındadır (10 Eylül 2014). mimdap.org. Erişim:1 Şubat 2018, http://www.mimdap.org/?p=152060.
Aureli, P. V. (2015). Az Yeterlidir, Mimarlık ve Asketizm Üzerine. İstanbul: Lemis Yayın.
Aydın. T. (18 Ekim 2018) Patron-suz bir buluşma. Arkitera. Erişim: 01 Kasım 2018, http://www.arkitera.com/etkinlik/5258/patron-suz-bir-bulusma.
Deamer, P. (Der.), (2015). The Architect as Worker - Immaterial Labor, the Creative Class, and the Politics of Design. New York ve Londra: Bloomsbury Academic.
Deamer, P. (2014). Introduction. Deamer, P. (Der.), içinde, Architecture and Capitalism – 1845 to the Present (s.1-4). Londra ve New York: Routledge.
Fixsen, A. (25 Eylül 2014). What Is Frank Gehry Doing About Labor Conditions in Abu Dhabi? Architectural Record. Erişim:1 Şubat 2018, https://www.architecturalrecord.com/articles/3234-what-is-frank-gehry-doing-about-labor-conditions-in-abu-dhabi?v=preview.
Frampton, K. (1979). The Status of Man and the Status of His Objects: A Reading of The Human Condition. Melvyn, A. (Der.), içinde, Hannah Arendt: The Recovery of the Public World (s. 101-130). New York : St. Martin's Press.
Frampton, K. (2002). Labour, Work, and Architecture. New York: Phaidon Press.
Frampton, K. (2005). The Work of Architecture in the Age of Commodification. Saunders, W. S. (Der.), içinde, Commodification and Spectacle in Architecture (s. ix-xviii). Minneapolis ve Londra: University of Minnesota Press.
Gürcanlı, E. ve Müngen, U. (2013). Analysis of Construction Accidents in Turkey and Responsible Parties. Industrial Health. (51) 6, 581-595. Erişim:1 Ağustos 2018, https://www.jstage.jst.go.jp/article/indhealth/51/6/51_2012-0139/_article.
Gürcanlı, E. (10 Mayıs 2015) Ofiste çalışan bir mimar neden hasta olur? İleri Haber. Erişim:1 Ağustos 2018, https://ilerihaber.org/yazar/ofiste-calisan-bir-mimar-neden-hasta-olur-31162.html.
Gürcanlı, E. (16 Eylül 2017). Önce kadınlar işten atılır. İleri Haber. Erişim: 1 Ağustos 2018, https://ilerihaber.org/yazar/once-kadinlar-isten-atilir-77624.html.
Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. M. (2001/2018). Nöbetleşe Yoksulluk Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
İstanbul/ DHA (6 Ocak 2016) Göçmen işçi sorunu iş kazalarında ölümleri arttırıyor. www.karar.com. Erişim: 2 Ağustos 2018, http://www.karar.com/ekonomi-haberleri/gocmen-isci-sorunu-is-kazalarinda-olumleri-artiriyor-64871#.
Jones, K. (20 Aralık 2016). Construction Leads All Industries in Total Worker Deaths. Construct Connect. Erişim:1 Şubat 2018, https://www.constructconnect.com/blog/construction-news/construction-leads-industries-worker-deaths/
Köksal, A. T. (26 Ocak 2016) Mimarlık mesleğini tercih et(me)mek için 20 geçerli sebep. Arkitera. Erişim:1 Şubat 2018, http://www.arkitera.com/gorus/712/mimarlik-meslegini-tercih-etmemek-icin-20-gecerli-sebep
Kırbaş, A. (1 Temmuz 2015). Mimarazzi’nin Hikâyesi. E-skop. Erişim:1 Şubat 2018, http://www.e-skop.com/skopbulten/mimarazzinin-hikâyesi/2524
Marx, K. (1990). Capital: A Critique of Political Economy, Vol. I (Fowkes, B. Çev.). Londra: Penguin Classics (Özgün eser 1867 tarihlidir.).
Marx, K. (2011). Kapital, Cilt. 1 (N. Satlıgan ve M. Selik, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap (Özgün eser 1867 tarihlidir.).
Mimarlıkta Dayanışmacı Taban Hareketinden Çağrı (17 Ocak 2018). XXI. Erişim: 19 Mart 2018 https://xxi.com.tr/i/mimarlikta-dayanismaci-taban-hareketinden-cagri.
Mimarlar Odası İstanbul (18 aralık 2017), www.mimarist.org, http://www.mimarist.org/forum-ucretli-calisan-mimarlar-icin-hayatta-kalma-kilavuzu/
Ockman, J. (2015). Foreword. Deamer P. (Der.), içinde, The Architect as Worker - Immaterial Labor, the Creative Class, and the Politics of Design (s. xxi-xxvii). New York ve Londra: Bloomsbury Academic.
Sargın, G. A. (2017). İktidarın Mimar-Öznesinden Devrimci Siyasi-Özneye: Yaratıcılık Miti, Burjuva İdeolojisi ve Devlet Aygıtları – Kısa Değinmeler. Arredamento Mimarlık, Sayı No: 13, 78-80.
Sargın, G. A. (8 Mayıs 2016) Mütemadi sorular bildik yanıtlar: ”Bugünün Türkiye’sinde Mimarlık?”. gasmekan.wordpress.com. Erişim: 20 Temmuz 2018, https://gasmekan.wordpress.com/2016/05/08/mutemadi-sorular-bildik-yanitlar-bugunun-turkiyesinde-mimarlik/
Sargın, G. A. (2018) İcraatın İçinden: Kapitalizmin Eril Rejiminden Devrimin Özgürleştirici Makinasına [ya da yıkarak inşa etmenin “alaturka” tecellisi üzerine notlar]. gasmekan.wordpress.com. Erişim: 30 Temmuz 2018, https://gasmekan.wordpress.com/2018/01/01/icraatin-icinden-kapitalizmin-eril-rejiminden-devrimin-ozgurlestirici-makinasina-ya-da-yikarak-insa-etmenin-alaturka-tecellisi-uzerine-notlar1/
Salkin, J. (17 Şubat 2009) The Desert Sun, Çeviren Serzan Gök. Arkitera. Erişim: 1 Ağustos 2018, http://v3.arkitera.com/h38547-yildiz-mimarlar-ve-projeleri-tartisiliyor.html.
Sayers, S. (2011). Marx and Alienation: Essays on Hegelian Themes. New York: Palgrave Macmillan.
Sennett, R. (2008). The Craftsman. New Haven: Yale University Press.
Yılmaz, Ö. (15 Eylül 2014). Emre Arolat'ın İşçilerin Mezarlarını Tasarlaması Neyi Çözer? Medyayı Popülerleştirmek Dışında! Arkitera. Erişim: 1 Şubat 2018, http://www.arkitera.com/gorus/877/emre-arolatin-iscilerin-mezarlarini-tasarlamasi-neyi-cozer_-medyayi-populerlestirmek-disinda
Torun Center inşaatında asansör yere çakıldı, 10 işçi öldü (6 Eylül 2014). Evrensel. Erişim: 1 Şubat 2018, https://www.evrensel.net/haber/91380/torun-center-insaatinda-asansor-yere-cakildi-10-isci-oldu.