KÖÇEK PERFORMANSINDA BEDENSEL BİRARADALIK VE SEYREDENİN SEYREDİLENE BAKIŞI

Bütün performanslar, o performansı gerçekleştirdiği düşünülen oyuncunun yanı sıra pek çok etkenle şekillenir ve seyredenin varlığı/bakışı bu etkenlerin başında gelir. Köçek performansını gerçekleştirenler de sadece köçekler ve takımları değil, aynı zamanda seyircilerdir. Köçekler, kıyafetleri ve koreografileriyle normatif cinsiyet kategorilerini sarsarak bir eşik yaratırlar ve bu eşik köçeklerin seyircilerle bedensel biraradalıkları üzerinden beslenir. Bu makale, bedensel biraradalıkla ilerleyen köçek performansını erkek seyircilerin konumu ve bakışı üzerinden okuma girişiminde bulunmakta ve köçeklere yönelik olumlu/olumsuz yaklaşımların altında yatan dinamikleri tartışmaya açmaktadır. Yapılan derinlemesine görüşmelerin ve video analizlerinin desteğini alarak köçeklerin günümüzde hem ilgi çekici ve kabul edilebilir olmasının hem de hoş karşılanmayıp kabul edilebilirliğin sınırlarını zorlamasının sebeplerini irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Köçek, Performans, Performatif, Bedensel Biraradalık, Bakış

CORPOREAL TOGETHERNESS IN KÖÇEK PERFORMANCE AND THE GAZE OF THE WATCHER TO THE WATCHED

Besides the actor who is thought as a performer, the presence and the gaze of the watcher are crucial factors that affect the performances. Similarly, the ones who perform the Köçek performance is not only the Köçeks and their teams, but also the watchers. Köçeks create a liminality by undermining normative gender categories with their clothes and choreographies, and this liminality is supported by togetherness with the watchers corporeally. This article attempts to read the Köçek performance, proceeds with corporeal togetherness, from the position and gaze of male watchers, and discuss the dynamics underlying the positive and negative attitudes towards the Köçeks. With the in-depth interviews and video analysis, it examines the reasons why the Köçeks are found as interesting and acceptable or unlikable and unacceptable by male watchers at the present day.

Keywords:

Köçek, Performance, Performative, Corporeal Togetherness, Gaze,

PDF

___

And, M. (2014). Başlangıcından 1983’e Türk tiyatro tarihi. (4. Basım.). İstanbul: İletişim.
And, M. (2015). 16. yüzyılda İstanbul: kent, saray, günlük yaşam. (3. Basım.). İstanbul: Yapı Kredi.
Antmen, A. (2017). Kimlikli bedenler: sanat, kimlik, cinsiyet. (3. Basım.). İstanbul: Sel.
Barutçu, A. (2019). Eşikte dans: beden ve performans ekseninde köçekler. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Beşiroğlu, Ş. Ş. (2006). Müzik çalışmalarında ‘kimlik’, ‘cinsiyet’: Osmanlı’da çengiler, köçekler. Folklor/Edebiyat Dergisi 12: 454, 111-128.
Butler, J. (2010). Cinsiyet belası: feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. (B. Ertür, Çev.). (2. Basım.). İstanbul: Metis.
Butler, J. (2014). Bela bedenler, (C. Çakırlar ve Z. Talay, Çev.). İstanbul: Pinhan.
Candan, A. (2010). Oyun tören gösterim. İstanbul: Norgunk.
Carlson, M. (2007). What is Performance? Henry Bial (Der.), içinde, The performance studies reader (2. Basım.) (s. 70-75). Londra ve New York: Routledge.
Carlson, M. (2013). Performans: eleştirel bir giriş. (B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
Chevaux, H. ve Tin, L. G. (2018). Dans. Louis-Georges Tin (Der.), içinde, Homofobi sözlüğü (s. 64-66). (M. Tezkan ve O. Urun, Çev.). İstanbul: Sel.
Çelik, A. (2007). Eğreti emek-parçalanan sınıf. Birikim Dergisi 217, 122-33.
Direk, Z. (2012). Judith Butler: toplumsal cinsiyet ve bedenin maddeleşmesi. Zeynep Direk (Der.), içinde, Cinsiyetli olmak: sosyal bilimlere feminist bakışlar (3. Basım.). (s. 67-84). İstanbul: Yapı Kredi.
Douglas, M. (1992). Purity and danger: an analysis of the concepts of pollution and taboo [1966]. Londra ve New York: Routledge.
Evren, C. (2018). Spor antropolojisi. Ayfer Bartu Candan ve Cenk Özbay (Der.), içinde, Kültür denen şey: antropolojik yaklaşımlar (s. 233-255). İstanbul: Metis.
Fischer-Lichte, E. (2016). Performatif estetik. (T. Acil, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Gard, M. (2003). Being someone else: using dance in anti-oppressive teaching. Educational Review, 55 (2), 211-223.
Goffman, E. (2014). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (B. Cezar, Çev.). (3. Basım.). İstanbul: Metis.
Huizinga, J. (2017). Homo ludens: oyunun toplumsal işlevi üzerine bir deneme. (M. A. Kılıçbay, Çev.). (6. Basım). İstanbul: Ayrıntı.
James, W. (2013). Törensel hayvan: yeni bir antropoloji portresi. (S. Çalışkan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Karataş, Ö. S. (2012). Osmanlı’nın aykırı dansçıları tavşanlar ve tavşanca formu. Milli Folklor, 24: 95, 289-299.
Kılıç, Ç. (2009). Zenne ve köçek. Emine Gürsoy-Naskali ve Aylin Koç (Der.), içinde, İğdiş, sünnet, bedene şiddet kitabı (s. 355-365). İstanbul: Kitabevi.
Koçu, R. E. (2015). Eski İstanbul’da meyhaneler ve meyhane köçekleri [1947]. (3. Basım.). İstanbul: Doğan Kitap.
Krikorian, G. (2018). Transfobi. Louis-Georges Tin (Der.), içinde, Homofobi sözlüğü (s. 395-398). (M. Tezkan ve O. Urun, Çev.). İstanbul: Sel.
Kristeva, J. (2014). Korkunun güçleri: iğrençlik üzerine deneme. (N. Tutal, Çev.). (2. Basım.). İstanbul: Ayrıntı.
Leppert, R. (2017). Sanatta anlamın görüntüsü: imgelerin toplumsal işlevi. (İ. Türkmen, Çev.). (3. Basım.). İstanbul: Ayrıntı.
Morris, D. (2009). Çıplak adam: erkek vücudu üzerine bir inceleme. (N. Elhüseyni, Çev.). İstanbul: NTV Yayınları.
Mulvey, L. (2016). Görsel zevk ve anlatı sineması. Ahu Antmen (Der.), içinde, Sanat / cinsiyet: sanat tarihi ve feminist eleştiri (5. Basım.). (s. 277-297). İstanbul: İletişim.
O’Reilly, S. (2009). The body in contemporary art. Londra: Thames & Hudson.
Oksaçan, H. E. (2015). Sultanlar devrinde oğlanlar. (2. Basım.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
Özbay, C. ve Erol, M. (2018). Vatandaşlık rejimi, cinsellikler ve beden siyaseti. Cogito 90, 201-204.
Salih, S. (2002). Judith Butler. Londra ve New York: Routledge.
Schechner, R. (2013). What is performance studies? Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities, 5 (2), 1-11.
Sevengil, R. A. (2014). İstanbul nasıl eğleniyordu? İstanbul: Alfa.
Shay, A. (1999). Choreophobia: solo improvised dance in the Iranian world. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers.
Shay, A. (2006). The male dancer in the Middle East and Central Asia. Dance Research Journal, 38 (1-2), 137-162.
Tin, L. G. (2018). Önsöz. Louis-Georges Tin (Der.), içinde, Homofobi Sözlüğü (s. III-X). (M. Tezkan ve O. Urun, Çev.). İstanbul: Sel.
Valery, P. (2018). Degas dans desen. (O. Türkay, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
Williams, G. J. (2010). Preface: interpreting performances and cultures. Gary Jay Williams (Der.), içinde, Theatre histories: an introduction (2. Basım.). (s. XVII-XXV). Oxon ve New York: Routledge.
Wright, E. (2002). Lacan ve postfeminizm. (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Everest.
Yalur, T. (2013). Osmanlı’da bir cinsel kimlik olarak köçek. Berfu Şeker (Der.), içinde, Başkaldıran bedenler: Türkiye’de transgender, aktivizm ve altkültürel pratikler (s. 67-81). İstanbul: Metis.