Savaş Ayetlerinin Meani İlmi Açısından İhtiva Ettiği Konular: Belağata Dair Bir İnceleme

Bu çalışma, Kur’ân’ın bağlam gerçeğini tam olarak kavramış, onun nüzulü sırasındaki hal ve koşulları idrak etmiş, Kur’ân metnini lügavî ve belâğî açıdan anlamayı hedefleyen bir anlayışın, Kur’ân ayetlerini doğru anlamak ve maksatlarına vakıf olmak için en sağlam belki de tek yol olduğu şekilde özetlenebilecek bir kanaatten yola çıkılarak hazırlanmıştır. Bazı Kur’ân ayetleriyle ilgili ileri sürülen nice şüpheler ve ihtilaflar vardır ki, bunların tamamı –kasıtlı ya da kasıtsız olarak- yanlış anlamalar üzerine bina edilmiştir. Bu yanlış anlamaların giderilmesi ve hakikatin ortaya çıkarılması ancak lügavî ve belâği tahlilden yardım almakla mümkündür. Kur’ân, lügavî bir hitap olup hüküm koyma amacını ihtiva etmenin yanı sıra sanatsal ve beyânî amacı da içeren bir kitaptır. Hatta beyânî ve sanatsal maksat esas olup hüküm koyma maksadı bu belâğî ve sanatsal maksadın içinde sunulmuştur. Buradan hareketle, Kur’ân’ın lugavî ve belâğî yapısını incelemek, Kur’ân temelli veya ondan istifade ederek ortaya çıkan bütün ilimler için vazgeçilmez bir asıldır. Savaş ayetleri, bu türden şüphelere en fazla konu olan ayetlerden kabul edilmektedir. Bu ihtilaflar Müslümanlar içinde olduğu gibi, benzer şekilde düşmanlar içinde de mevcuttur. Bunun sebebi, bu konunun çok büyük önem arz etmesi, savaş ayetlerinin çok olması ve sureler arasında dağınık bulunması, zamansal sürecin uzun olması ve bu ayetlerin inmiş olduğu münasebetlerin farklı olmasıdır. Bu çalışma, savaş ayetlerini meani ilmine ait mevzular çerçevesinde belağat ve estetik açıdan incelemekte ve bunu yaparken savaşın anlamını, maksadını ve kurallarını izah etmeye gayret etmektedir. Ayrıca ilgili ayetlerdeki Kur’an nazmının estetik yönlerini de oraya çıkarmaya çalışmaktadır. Çalışma bir mukaddime ve beş bölümden oluşmaktadır: 1- Haberî Üslup. 2- İnşâî Üslup. 3- Takdim-Tehir. 4- Şart Üslûbu. 5- Kasr Üslûbu.

The Quests of Rhetoric and Semantics in The Verses of Holy Quran About Fighting a Rhetorical Study

This study depends on a conviction that linguistic and rhetorical understanding of the text of the holy Quran, knowing the reality of its context and also knowing the field and circumstances of its revelation, is the only and the best way to understand the miracles of Allah and conceive their target. There are so many difference and disputes about the meaning of these verses. They were based on lieswhether intended or not. These disputes can only be resolved and these lies can be discovered only through linguistic and rhetorical analysis. Quran is a linguistic text that include the legal purpose in addition to the arts of expression. These ways of expressive art are abasic thing. Its through these expressions that we can understand the legal goal. This means that understanding the linguistic and rhetorical construction of the holy Quran is the origin of all sciences that are based on Quran or treat its virtues. The verses about fighting were the most that caused many differences and arguments whether from muslims themselves or enemies This controversy was because of the dangerous topic these verses handle. It’s also because of the fact that the verses about fighting are various and in different “Swaar” or chapters among the reasons of these disputes is the long time span and the differend occasions of revelation of these verses.This research handles the rhetorical and aesthetical analysis of the quests of rhetoric in the verses about fighting trying to discover the meaning of fighting abattle, the targets of fighting and the rules that govern and control it in addition to discovering the aesthetical sides in these verses of the holy Quran. This study included an indroduction and five quests or section, they are:1- The affirmative or the style of predicate. 2- Intorregative or essay style. 3- Delaying of predicate or beginning with it. 4- Conditional style.5- Restriction or abbreviation style.The study reached a set of results, the most important of which is defining the concept of fighting in the Qur’an, and confirming the rhetorical study’s ability to analyze the Qur’anic text and reveal the concepts and aesthetics of the Qur’an.

___

  • المصادر: • أبو حيان الأندلسي، محمد بن يوسف، البحر المحيط. تحقيق. عادل أحمد عبد الموجود وآخرون، بيروت، دار الكتب العلميّة، طبعة أولى2001م. • أبو موسى، محمد. من أسرار التَّعبير القرآني. دراسة تحليلية لسورة الأحزاب. دار الفكر، د ت. • الأخفش الأوسط، سعيد بن مسعدة، معاني القرآن ، تحقيق، د هدى محمود قُرّاعة، القاهرة، مكتبة الخانجي، 1990م. • الإسكافي، الخطيب. دُرَّةُ التَّنزيل وغُرَّة التَّأويل في بيان الآيات المتشابهات في كتاب الله العزيز. تحقيق. مجمد مصطفى آيدين. مكَّة المكرَّمة. معهد البحوث العلميّة. طبعة أولى 2001م. • الألوسي، شهاب الدين السيد محمود. روح المعاني في تفسير القرآن والسّبع المثاني. بيروت، دار إحياء التراث. د ت. • ابن الجوزي، جمال الدّين أبي الفرج عبد الرّحمن. فنون الأفنان في عيون علوم القرآن. تحقيق. حسن ضياء الدِّين عتر. بيروت. دار البشائر الإسلاميّة. ط1. 1987م. • ابن الزبير، أحمد بن إبراهيم. ملاك التّأويل. تحقيق، سعيد الفلّاح. لبنان. دار الغرب الإسلاميّ. ط أولى، 1983م. • ابن عاشور، محمد الطاهر. التّحرير والتّنوير. دار سِحنُون. تونس. د ت • ابن يعيش، موفق الدين. شرحُ المفصل. بيروت. عالم الكتب. القاهرة. المتنبي. د ت. • حبنّكة، عبدالرحمن حسن. البلاغة العربيّة، أسهها ، وعلومها، وفنونها. دمشق. دار القلم. ط2. 2007م. • البيضاوي، ناصر الدّين أبي سعيد عبدالله بن عمر بن محمد الشِّيرازيّ. أنوار التّنزيل وأسرار التّأويل. دار سَعَادَات. دت • الجرجاني، عبد القاهر بن عبدالرحمن بن محمد. دلائل الإعجاز. تحقيق وتقديم. محمود محمد شاكر. جدَّة. دار المدنيّ. • الجزري، أبو الخير محمد بن محمد الدمشقي. النشر في القراءات العشر. بيروت. دار الكتب العلميّة. د ت. • الرازي، فخر الدّين محمد بن عمر بن الحسين. نهاية الإيجاز في دراية الإعجاز. تحقيق. نصر الله حاجي مفتي أوغلي. بيروت. دار صادر. ط1. 2004م. • الرازي، فخر الدين محمد بن عمر بن الحسين. التَّفسير الكبير، طهران. دار الكتب العلميّة. الطّبعة الثّانية، دت. • الزَّجاج، أبو إسحاق إبراهيم بن سرّي معاني القرآن. تحقيق. عبدالجليل عبده شلبي. بيروت. عالم الكتب. 1988م. • الزَّركَشِيُّ، بدر الدين محمد عبدالله. البُرهان في علوم القرآن. تحقيق. محمد أبو الفضل إبراهيم. القاهرة. دار التراث، ط3. 1404هـ-1984م. • الزَّمخشريُّ، جار الله محمود بن عمر. الكشّاف عن حقائق التَّنزيل وعيون الأقاويل في وجوه التَّأويل. القاهرة. مكتبة الحلبيّ. الطَّبعة الآخيرة. 1966م. • السَّكاكي، أبو يعقوب يوسف بن محمد بن علي. مفتاح العلوم. تحقيق. عبد الحميد هنداوي. دار الكتب العلميّة. ط1. 2000م. • الصابوني، محمد علي، صفوة التّفاسير، بيروت، دار الفكر، د ت. • الصاوي، أحمد. حاشية الصّاويّ على تفسير الجلالين. مصر. المكتبة التّجاريّة الكبرى.1939م. • الصعيدي، عبد المتعال. بُغية الإيضاح لتلخيص المفتاح في علوم البلاغة. القاهرة، مكتبة الآداب. ط17. 2005م. • الطبري، محمد بن جرير.جامع البيان عن تأويل القرأن. تحقيق. محمود محمد شاكر. مصر. دار المعارف.ط2 .1969م. • العُكْبَريّ، أبو البقاء عبدالله بن الحسين. التِّبيانُ في إعرابِ القرآنِ. تحقيق: محمد علي البجاويّ. بيروت. دار الجيل. ط2. 1987م. • عبد المطلب، محمد. البلاغة العربية قراءة ثانية. القاهرة. لونجمان. ط2. 2007م. • عون، أبوالقسام. بلاغةُ التّقديمِ والتّأخيرِ في القرآن. بيروت. دار المدار الإسلاميّ. 2003م. • القرطبي، محمد بن أحمد الأنصاري.الجامع لأحكام القرآن. طبعة دارالكتب المصرية. دارالكاتب العربيّ. 1967م. • الكرماني، محمود بن حمزة بن نصر. البرهان في مُتشابه القرآن. تحقيق. أحمد عزّالدّين عبدالله خلف الله. بيروت. دار صادر. الطبعة الثانية 2010م.