Sözden çizgiye: karikatüristlerin gözünden sözlü anlatılar

i olmuş Leman ve Penguen dergilerinden seçilen karikatür örneklerinden yola çıkılarak incelen- mektedir. Makalede hem görsel bir metin hem de bir mizah metni olan karikatür türünün, sözlü kültür ürünlerini yeni bir bağlama taşıyarak nasıl farklı metine dönüştürdüğü tartışılmıştır. Karikatürler, güncel ve popüler birer metin olarak algılanmalarına karşın sosyal, siyasal ve toplumsal izleri oku- mada önemli birer kaynak niteliğindedir. Çünkü karikatürler, toplumsal bellekten beslenirken, sözlü kültürü komik bir metne dönüştürmekte aynı zamanda kültürel kodları okuyucuya yeniden anım- satmaktadırlar. Söz konusu bu anımsatmayla karikatürlerin bir mizah metni olarak sözlü kültürün sürdürülebilirliğine katkı sağladıklarını söylemek mümkündür. Bütün bunların yanı sıra karikatür metinleri, yeni bir metne dönüşerek yaşatılan, korunan ve gelecek kuşaklara aktarılan sözlü kültür ürünlerinin günlük hayat içinde nasıl algılandığını belirlemede ve güncel biçimini okumada da araş- tırmacılara önemli veriler sunmaktadır. Türk karikatür tarihi incelendiğinde ilk örneklerinden itiba- ren karikatür dergilerinin halk mizah tipleri başta olmak üzere sözlü kültürden sıkça yararlandıkları görülmüştür. Bu nedenle karikatür türüne halk bilimsel yaklaşmak sözlü kültürün sürekliliğine ve sürdürülebilirliğine dair tartışmalara da bir katkı sağlayacaktır.

From orality to visuality: the oral narratives from the eye of the cartoonist

In this study, the relation between caricature and oral culture is analyzed through the examples chosen from two significant magazines that have voice in Turkish humor agenda in the last twenty years; Leman and Penguen. It is discussed in the study that the genre of caricature, which is both a visual text and a humor text, relocates oral culture products into a new context and transforms them into different text types. Although caricatures are perceived as actual and popular texts, they are signi- ficant sources for reading social, political and communal marks. Because caricatures, nourishing from communal memory, transform oral culture into a comical text and also remind readers of cultural codes again. It is possible to assert that caricatures as humor texts contribute to the sustainability of oral culture by such recall. In addition to all these, caricature texts offer significant datas to researchers on identifying how products of oral culture which, transforming into a new text, are perpetuated, safegu- arded and passed on the next generations are perceived in daily life and the way to read their current form. When the history of Turkish caricature is analyzed, it is observed that caricature magazines, star- ting from their first versions, often benefit from oral culture, especially folk humor characters. Thus, approaching the genre caricature in a folkloric manner would contribute to debates on the perpetuity and sustainability of oral culture.

___

  • Akerson Erkman, Fatma. Göstergebilime Giriş, İstanbul, Multilingual Yay., 2005. Aktulum. Kubilay. Metinlerarası İlişkiler, Anka- ra, Öteki Yay., 3. baskı, 2007.
  • _____________.Parçalılık- Metinlerarasılık, An- kara, Öteki Yay., 1. baskı, 2004. Barret, Terry. Fotoğrafı Eleştirmek: İmgeleri Anlamaya Giriş, çev: Yeşim Harcanoğlu, İs- tanbul, Hayalperest Yay.,
  • 2. baskı, 2012. Berger, John. Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman, İstanbul, Metis Yay., 14. baskı, 2008.
  • Boudrillard, Jean. Nesneler Sistemi, çev; Oğuz Adanır, Aslı Karamollaoğlu, İstanbul, Boğa- ziçi Üniversitesi Yay, 1. baskı, 2010.
  • Burnett, Ron. İmgeler Nasıl Düşünür?, çev. Güç- sal Pusar, İstanbul, Metis Yay., 1. baskı, 2007.
  • Cantek, Levent. Çizgili Kenar Notları, İstanbul, İletişim Yay, 1. baskı, 2007.
  • Çobanoğlu, Özkul. Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara, Akçağ Kitabevi, 2. baskı, 2002. Eker Öğüt, Gülin. İnsan Kültür Mizah, Ankara, Grafiker Yayıncılık, 1. baskı, 2009.
  • Günay,.V. Doğan. “Görsel Göstergebilim ve İm- gelerin Anlamlandırılması” Görsel Göster- gebilim, yay. haz., V. Doğan Günay ve Alev Parsa, İstanbul, Es Yay.,1. baskı, 2012. Koestler, Arthur. Mizah Yaratma Eylemi, çev. Sevinç Kabakçıoğlu- Özcan Kabakçıoğlu, İs tanbul, İris Yay., 1. baskı, 1997.
  • Leppert, Richard. Sanatta Anlamın Görüntüsü İmgelerin Toplumsal İşlevleri, çev. İsmail Türkmen, İstanbul, Ayrıntı Yay., 2. baskı, 2009. Morreall, John. Gülmeyi Ciddiye Almak, çev.
  • Kubilay Aysevener-Şenay Soyer, İstanbul, İris Yay., 1. baskı, 1997. Özarslan, Metin. Ferhat ile Şirin (Mukayeseli Bir Araştırma), İstanbul, Doğu Kütüphanesi Yay., 1. baskı, 2006.
  • Sanders, Barry. Öküzün A’sı: Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükseli- şi, İstanbul, Ayrıntı Yay., 1. baskı, 1999. Usta, Çiğdem. Mizah Dilinin Gizemi, Ankara, Akçağ Yay.,1. baskı, 2005. Yıldırım, Dursun. Türk Bitiği: Araştırma ve İn- celeme Yazıları, Ankara, Akçağ Yay., 1. bas- kı, 1998.