Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ne Taraf Devletler, mirasın korunması amacıyla yürüttükleri çalışmaları ve aldıkları yasal tedbirleri altı yılda bir hazırladıkları periyodik raporlara yansıtırlar. Bu raporlarda envanterler, bölgesel ve uluslararası iş birliği, korumada yetkili kurum ve kuruluşlar ve daha önce Temsilî Liste’ye kaydedilmiş unsurların güncel durumuna ilişkin bilgilerin yanı sıra Sözleşme’nin uygulanmasına yönelik tedbirler kapsamında eğitim faaliyetlerine de yer verilir. Hâlihazırda 178 ülkenin taraf olduğu ve 15 yıllık uluslararası bir deneyimi temsil eden Söz- leşmedeki eğitim perspektifinin, gelinen nokta itibarıyla eleştirel analizinin önemli olduğu düşünül- mektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, somut olmayan kültürel mirasın korunmasına yönelik tedbirler- den biri olarak eğitim faaliyetlerinin periyodik raporlarda farkındalık artırma ve eğitim programları, bilginin yaygın aktarım kanalları, kapasite geliştirme ve miras için önemli doğal alanların ve hafıza mekânlarının korunması şeklindeki alt başlıklarında beliren yansımaları, yerel deneyimler açısından öne çıkan iyi uygulamalara ve UNESCO’nun seçim grupları sınıflandırmasını temel alan bakış açıları- na da dikkat çekilerek Taraf Devletlerin periyodik raporlarının yanı sıra Sözleşme metni ve Uygulama Yönergesi üzerinden yorumlanacaktır. Analizde periyodik raporların temel alınmasının nedeni, bu do- kümanların Taraf Devletlerin Sözleşme çerçevesindeki faaliyetlerine dair kapsamlı bilgiler içermesi ve Sözleşmenin hedeflerine ulusal ölçüde ne tür katkılar sağlandığının bu belgelerden öğrenilebilmesidir. UNESCO’nun son yıllarda somut olmayan kültürel miras eğitimine daha fazla dikkat çektiği ve 2018- 2021 döneminde bu çerçevedeki eğitim çalışmalarına bütçe önceliği tanıdığı bilinmektedir. Bununla birlikte, çalışmanın çerçevesini oluşturan 2011-2017 yılları arasında Hükûmetler Arası Komiteye su- nulmuş periyodik raporlar incelendiğinde, korumanın başarısını belirleyen aktarıma katkı açısından Taraf Devletlerdeki eğitim faaliyetlerinin Sözleşme’nin oluşturduğu beklentiyi karşılayamadığı, ör- gün eğitimdeki derslerin Sözleşmeyi merkeze alan özgün bir dikkatle yeterince tasarlanamadığı ve bilginin resmî olmayan vasıtalarla aktarımında periyodik raporların “beklentileri” içeren bir tabloyu yansıttığı söylenebilir. Bu noktada, Taraf Devletlerin periyodik raporlarında “gerçek durumu” değil, “UNESCO’nun beklentileriyle harmanladıkları” bir görüntüyü sundukları izlenimi doğabilmekte ve raporlar üzerinden sağlıklı çıkarımlar elde etmek zorlaşabilmektedir. Ayrıca, örgün eğitimin periyodik raporda farkındalık artırma ve bilgilendirme programlarıyla aynı alt başlıkta yer almasının, Taraf Devletlerin örgün eğitimle ilgili çalışmalarının sergi, fuar, anma ve kutlama haftaları gibi diğer kamu- sal farkındalığı artırma etkinliklerinin arasında kaybolmasına veya örgün eğitimdeki yetersizliklerin zaman zaman Taraf Devlet lehine arka planda kalmasına, bulanıklaşmasına neden olduğu iddia edile- bilir. Örgün eğitimin farkındalık artırma ve bilgilendirme işlevi önemli olmakla birlikte örgün eğitimin raporlarda bağımsız bir başlıkta yer almasının daha faydalı olabileceği düşünülmektedir. Gözlemle- nen bu problemlere ek olarak, raporların, Temsilî Liste’deki unsurların güncel durumu hakkında bilgi verilen bölümünde, koruma tedbirleri arasında eğitime pek yer verilmediği görülmüştür. Bu durum, unsurların eğitim alanına entegre edilmesi için ne yapıldığı konusunu karanlıkta bırakır. Listedeki unsurların korunmasına yönelik uygulamaları izlemek için kurulabilecek bir takip mekanizmasında eğitime ayrı bir alan açılmasıyla bu sorunun çözümüne katkı sağlanabilir. Raporlarda kapasite geliş- tirme çalışmalarının hitap ettiği kitlenin ağırlıklı olarak araştırmacı, uzman ve idarecilerden oluştuğu ve öğretmenlere yeterince yer verilmediği görülmüştür. Bu durum araştırmaların artması ve kültürel miras yönetiminin güçlenmesi açısından önemli olsa da kapasite geliştirmede öğretmenler aleyhine bir dengesizliğin ortaya çıkmasına neden olabilir. Dolayısıyla, kapasite geliştirme çalışmalarının hedef kitlesi arasına öğretmenlerin de dâhil edilmesi örgün eğitimden verim alınabilmesi açısından gerek- li görünmektedir. Raporlarda, somut olmayan kültürel mirasın yaşayabilmesi için gerekli mekân ve alanların korunmasına yönelik eğitim konusunda kayda değer eksiklerin olduğu görülmektedir. Taraf Devletlerin bu kısımda eğitim uygulamalarından ziyade yapı, alan ve mekânların korunmasına dair kanun ve idari mekanizmalardan söz ettiği ve var olan seyrek uygulamaların ise somut kültür varlıkla- rının korunmasına yönelik dikkatin gölgesinde kaldığı ifade edilebilir. Dolayısıyla, bu durumun somut ve somut olmayan mirasın birlikte korunması çabasına yardımcı olmadığı belirtilebilir.

States Parties to the 2003 Convention reflect on their activities and legal measures on safeguar- ding of intangible cultural heritage in periodic reports that are submitted every six years. These reports contain information on inventories, international and regional cooperation, authorized institutions, current status of the elements inscribed on the lists and also educational measures taken to safeguard the heritage. As there are currently 178 States Parties to the Convention and moreover the Convention represents a 15-year international accumulation on the matter, it is important to analyze Convention’s education perspective critically. Therefore in this study, reflections of educational activities in the re- ports are interpreted on the basis of periodic reports, text of the Convention, Operational Directives and decisions of Intergovernmental Committee, also drawing attention to good educational practices and besides to differences between UNESCO’s electoral groups. The reason for locating the periodic reports in the heart of the analysis is their inclusion of detailed explanations and examples by States Parties and thus enabling to learn the national contributions to the Convention’s goals. It is known that UNES- CO put emphasis on education in recent years and as a consequence of this, educational activities bet- ween the period 2018-2021 will be supported as a funding priority by UNESCO. However, when the pe- riodic reports of the period 2011-2017 are examined, it is observed that educational agenda and work of States Parties can’t meet the expectations of the Convention, courses in formal education haven’t been designed with a particular attention oriented at the 2003 Convention and informal transmission of the knowledge reflects the expectations. At this point, it appears that the States Parties present a view that is “blended with the expectations of UNESCO” and not “the real situation”. So that it gets even difficult to have good inferences out of the periodic reports. Moreover, the fact that formal education ap- pears under the same heading with awareness raising and information programs in reports, may cause activities on formal education pass unnoticed among other public awareness raising activities such as exhibitions, fairs, celebration and commemoration weeks. Else, because of this, inadequacies of some States Parties in formal education sometimes may stay in the background. While the awareness raising and informing function of formal education it is acknowledged, it may be of better use to include formal education under a separate heading. In addition to these problems, it is seen that the States Parties don’t include educational measures in the section covering information on the current status of the ele- ments on the list. And so that, what is done for the integration of inscribed elements in education sector keeps dark. A contribution to this problem may be that education as a criteria is included in a follow-up mechanism which might be established for the safeguarding of inscribed elements. It is also seen that, capacity building activities covered in these reports address researchers, experts and managers but not teachers. While this is significant to raise the number of researches and strengthen cultural heritage administration, an imbalance to teachers’ disadvantage may arise. Therefore the inclusion of teachers in target group of capacity building activities may help get efficiency in formal education. In the reports, there are considerable shortcomings with regard to education on the protection of natural spaces and places of memory whose existence is necessary for expressing the intangible cultural heritage. It may be said that, the States Parties, mention legislative and administrative mechanisms for the protection of places and spaces rather than educational measures. Besides, it appears that rare applications on the matter are overshadowed by the tendance towards tangible elements. Therefore, it is possible to say that, this situation may not contribute to the holistic safeguarding of intangible and tangible elements.