HALKBİLİMİNDE MADDİ KÜLTÜRE TEORİK VE METODOLOJİK YAKLAŞIMLAR

Maddi kültür, toplumların sosyal ve kültürel ilişkilerini anlamak için objeleri merkezine alarak onların hangi maddelerden, hangi yöntem ve tekniklerle ve kim ya da kimler tarafından yapıldıklarına vurgu yapar. Objeler vasıtasıyla bir toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel yapılarını anlamaya ve yorumlamaya çalışan maddi kültür, tarih, antropoloji, sosyoloji, sanat tarihi, arkeoloji ve müze bilimi gibi pek çok bilim dalıyla yakından ilgili olan disiplinler arası bir araştırma alanıdır. Kültürün somut kanıtlarına odaklanan maddi kültür ile ilgili araştırmalarının geçmişi 19.yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bu alandaki araştırmalar, önceleri daha çok etnografik araştırmalar içerisinde örtülü olarak ele alınmıştır. Bugün halkbilimi disiplininde de önemli araştırma alanlarından biri olan maddi kültür, özellikle 1990’lı yılların sonlarından itibaren dünya halkbilimcilerinin araştırmalarında geniş bir yer tutmaya devam etmiştir. El sanatları, zanaat, giyim-kuşam, mimari, yemek ve mutfak kültürü gibi daha pek çok alanı içeren maddi kültür, çoğunlukla bu alanlardaki objeler aracılığıyla bir kültür içindeki sosyal ve entelektüel ilişkileri kapsamaktadır. Bir obje -halı, keçe, çorap, çini, ev,- aynı zamanda üretildikleri toplumların yaşam biçimlerini, inançlarını ve dünya görüşlerini de yansıtırlar. Maddi kültür dünya halkbilimcilerinin araştırmalarında önemli bir yer tutmasına rağmen, Türk halkbilimcilerin araştırmalarında yeteri kadar yer alamamıştır. Bu alan sözlü halkbilimi araştırmalarının oldukça gerisinde bırakılmıştır. Bu yüzden bugün halen Türk halkbilimi araştırmalarında maddi kültür alanında önemli bir boşluk bulunmaktadır. Bu nedenle bu çalışmamız, Türk halkbilimi çalışmalarında maddi kültürün kavramsal, teorik ve metodolojik özelliklerine yer vermeyi, gelecekte maddi kültür alanındaki araştırmalara başlangıç mahiyetinde bir temel oluşturmayı ve yeni tartışmalar açmayı hedeflemektedir.

Methodological and Theoretical Approaches to Material Culture in Folklore

Material culture, centered on objects to understand social and cultural relations of societies, focuses on what objects are made of, what methods and technics are used in the making and who makes them. Through objects, material culture tries to understand and interpret socio-economic and cultural institutions in a society and it is an interdisciplinary field related to anthropology, history, sociology, museum studies, archaeology, art history and so on. Material culture stresses on the tangible evidences of culture and the studies on material culture go back to the 19th century. Primarily, the studies in this field covered with ethnographic researches. Material culture is also one of the most important research subjects in folklore discipline and the studies have started to appear in late 1990s among the folklorists in the world. Material culture that includes social and intellectual cultures such as crafts, clothing, culinary, architecture, food and so on. An object - carpet, felt, sock, tile, house - also reflects the lifestyles, beliefs, and worldviews of the societies in which they are produced. Although the material culture is an important research area among the folklorist in the world, it has not been taken into consideration enough in the studies of Turkish folklorists yet. This area is far behind the research of oral folklore. Therefore, today there is still a significant gap in the field of material culture in Turkish folklore researches. Because of this, our study aims to include the features of the material culture in terms of conceptual, theoretical and methodological in folklore studies. It also aims to establish a foundation in material culture studies and open new discussions in this field in the future.

PDF

___

Baran, M. “Halk Mimarisinin Halkbilimi Bağlamında Değerlendirilmesine Harran Evleri Örneği, Millî Folklor, 2006, 118 (72): 141- 156.
Birkalan, H. “Henry Glassie ve Maddi Kültürün Öyküsü”. Folklor ve Edebiyat, Cilt 6, S. 24, 2000.
Bowden, M. Pitt Rivers: The life and archaeological work of Lieutenant General Augustus Henry Lane Fox Pitt Rivers. DCL, FRS, FSA. Cambridge University Press, 1991.
Bronner, S. J. Material Culture. Encylopedia of American Folklife. Ed. Simon Bronner, New York: M.E. Sharpe, Inc. :748-754, 2006.
Bronner, S. J.a.Grasping Things: Folk Material Culture and Mass Society. Lexington: University Press of Kentucky, 1986.
Bronner, S. J.b.“Folk Objects,” Folk Groups and Folklore Genres: An Introduction. ed. Elliot Oring, Logan: Utah State University Press, 1986: 199-223.
Bronner, S. J.c. “Material Culture” and “Folklife Movement”, American Folklore: An Encyclopedia, ed. Jan Harold Brunvand, New York: Garland: 463- 466, 282-285. 1986.
Clark, K. Civilisation, BBC Books, 1980.
Çek, S. “1913-1938 Yılları arasında Türk Halkbilimi Tarihçesi”. H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
Çobanoğlu, Ö. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
Çobanoğlu, Ö. “Maddi Kültür Çalışmalarına Bir Anıt Eser ve Henry Glassie’nin Düşündürdükleri”. Millî Folklor, 1994: 22.
Çürük, G. “Yeşil Üzümlü Beldesinde Geleneksel Dastar Dokumacılığı”. Millî Folklor, 2017, 29 (118): 170-183.
Deetz, J. In Small Things Forgotten. The Archaeology of Early American Life. Anchor Books, New York, 1977.
Dorson, R. Folklore and Folklife: An Introduction. Chicago & London: University of Chicago Press, 1972.
Durbilmez, B. Halk Bilimi Araştırmalarının 100. Yılında: “Halk Bilimi” ile “Edebiyat”ın Ortak Alanları ve “Halk Edebiyatı” Üzerine Bir Değerlendirme. Millî Folklor, 2013, 25 (99):101-112.
Ekici, M. Halk Bilimi Çalışmalarında Metin (Text), Doku (texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi. Milli Folklor, 1998, 39: 25- 34.
Etikan, S. “Kaya Köy Halıları”. Millî Folklor, 2007, 19 (74): 83-90.
Evliyaoğlu, Sait-Şerif Baykurt. Türk Halkbilimi, Ankara: Ofset Prodüksiyon Mat., 1988.
Gezer, H. “Geleneksel Safranbolu Evlerinin Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2013, (23):13-31.
Glassie, H. Vernacular Architecture. Bloomington: Indiana University Press; Philadelphia: Material Culture, 2000.
Glassie, H. The Potter’s Art. Bloomington: Indiana University Press, 2000.
Glassie, H. Material Culture. Bloomington: Indiana University Press, 1999.
Glassie, H. Art and Life in Bangladesh. Bloomington: Indiana University Press, 1997.
Glassie, H. Turkish Traditional Art Today. Turkish Studies Series, XI. Bloomington: Indiana University Press; Ankara: Ministry of Culture of the Turkish Republic, 1993.
Glassie, H. Günümüzde Geleneksel Türk Sanatı. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1993.
Glassie, H. The Spirit of Folk Art. New York: Harry N. Abrams, Museum of International Folk Art, 1989.
Glassie, H. Folk Housing in Middle Virginia: A Structural Analysis of Historic Artifacts. Knoxville: University of Tennessee Press, 1976.
Glassie, H. Forms upon the Frontier: Folklife and Art in the United States. Monograph Series. Ed. Austin and Alta Fife, XVI: 2. Logan: Utah State University Press, 1969.
Glassie, H. Pattern in the Material Folk Culture of the Eastern United States. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1968.
Günay, N. “Maraş’ta Bakırcılık Sanatı ve Ali (Aras) Usta.” Milli Folklor, 2009: 81- 83.
Gürçayır, S. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Üzerine Eleştirel Bir Okuma.” Millî Folklor 92, 2011: 5–12.
Jones, L. & Matelic C. “Folklife and Museums: How Far Have Come Since the 1950s?”. Folklife and Museums. Ed. P. Hall & C. Seemann. Nashville: The American Ass.for State and Local History, 1987: 1-11.
Jones, M. O. Exploring Folk Art: Twenty Years of Thought on Craft, Work and Aesthetics. Ann Arbor MI: UMI Research Press, 1987.
Jones, M. O. The Hand Made Object and Its Maker. Berkeley: University of California, 1975.
Kahvecioğlu, H. S & Baş, Y. “Kültür Mirasımız “ Kolan Dokumaları” ve Akkoç Köyü Kolan Dokuma Örnekleri,” Millî Folklor, 2013, 25 (98): 187-196.
Karakul, Ö. “Tarihi Çevrelerde Halk Mimarisi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşama Mekanları.” Millî Folklor, 19 (75), 2007:151- 163.
Köprülü, M. Fuad. Edebiyat Araştırmaları, Ankara, TTK Yayını, 1999.
McClung E. F. Artifact Study: A Proposed Model, Winterthur Portfolio, Vol. 9, 1974: 153-173.
Oğuz, M. Ö. “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras”. Millî Folklor, 25 (100), 2013: 5–13.
Oğuz, M. Ö. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara, Geleneksel Yay. 2009.
Quimby, I. Material Culture and Study of American Life. New York: Norton, 1978.
Roberts, W. “Fieldwork: Recording Material Culture.” Folklore and Folklife: An Introduction. ed. Richard Dorson, Chicago: University of Chicago Press, 1972: 431-44.
Shoemaker, G. H. The Emergence of Folklore in Everyday Life. Bloomington: Trickster Press, 1990.
Sarıtaş, S. “Halk Nesneleri”. Millî Folklor, 28 (110): 125-139, 2016.
Sarıtaş, S. The Influence of Home Decoration in a Small Village in Turkey. Yayımlanmamış doktora tezi, Indiana University, 2003.
Say, N. “Çiğe’li (Kene) Halı”. Millî Folklor, 23 (89), 2011.
Schlereth, T.J. Artifacts and the American Past. Nashville, Tenn.: America Association for State and local History, 1980.
White, A. L. The Science of Culture: The Study of Man and Civilization. New York: Farrar, Straus & Giroux, 1949: 364-65.
Yıldırım, Dursun. Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.