Dasitân-ı Sultan Mahmud üzerine bir inceleme

Destanlar Âşık Edebiyatı’nın önemli nazım türlerinden biridir. Koşma tarzında özel bir ezgiyle saz şairleri tarafından söylenen destanlar hem Âşık Edebiyatı’nın hem de tarih biliminin önemli kaynakları arasındadır. Destanlar sözlü geleneğin ürünlerinden biridir ve yazıya geçirilmemiş olanlar derleme yoluyla, sonradan yazıya geçirilmiş olanlar ise mecmua ve cönklerde yer aldıkları şekliyle ortaya çıkarılabilirler. Bu araştırmada sözü edilen destan, Dasitân-ı Sultan Mahmud adını taşımakta olup 1839 yılında “Gülzârî” mahlaslı bir şair tarafından Sultan II. Mahmut’un ölümü üzerine söylenmiştir. Destan genel olarak Sultan II. Mahmut’un ölümünü ve yerine oğlu Sultan Abdülmecit’in padişah olmasını anlatmaktadır. İlgili destanın yazma halindeki bir nüshası özel kütüphanemizde bulunan bir cönkte yer almaktadır. Çalışmanın birinci amacı Dasitân-ı Sultan Mahmud adlı destanın literatüre girmesini sağlamaktır. Ayrıca destanlar anlatma esasına dayalı edebî türlerden biri ve kurmaca/itibârî bir metin olduğundan, adı geçen destanı yapı bakımından roman inceleme yöntemleriyle değerlendirmek, destanda yer alan Âşık Edebiyatı motifleriyle Divân Edebiyatı’nın incelenen destan üzerindeki etkilerini tespit etmek de diğer amaçlardır.

A study on Dâsitân-ı Sultan Mahmud

The epos is one of the important narrative forms of the Turkish Minstrel Literature. Eposes which performed by minstrels accompanied by a melody, are also serves as important sources of Minstrel literature and the history. Epos is the product of oral tradition and can be appeared by collecting of those which has not been recorded or in the registers called “mecmua” or “cönk”. The epos “Dasitân-ı Sultan Mahmud” studied in this research is in a cönk in my special library was sung by the poet called “Gülzâri” in 183, on the death of Sultan Mahmut the Second. The epos describe us the death of Sultan Mahmut the Second and the throne ceremony of Sultan Abdülmecit. The purposes of this study are; to unearth and publish the above mentioned epos; to contribute to the Turkish Minstrel Literature; to evaluate it according to the methods of the novel study and to determine motifs in the epos and to reveal its value as a historical source.

PDF

___

1.Arşiv Kaynakları
Kıbrıs Şer’iye Sicilleri (KŞS), Defter No: 18, H. 1169-1193.
Kıbrıs Şer’iye Sicilleri (KŞS), Defter No: 38, H. 1254-1257.
2. Yazmalar
Dasitân-ı Sultan Mahmud, (Özel kütüp hanemizde bulunmaktadır)
3.Kitap ve Makaleler
AÇA, Mehmet. “Halk Şiirinde Tür ve Şekil”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (2007): 1-30.
AKTAŞ, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Birlik Yayınevi, 1984.
AKTAŞ, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
AKTAŞ, Şerif. “Anlatım ve Anlatım Tür leri Üzerine”. Ahmet B. Ercilasun Armağanı (2008): 444-458.
ARTUN, Erman. “19. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Ortadoğu’nun Sosyal Tarihine Bir Kaynak: AşıkEsrârî’ninVehhâbi Destanı”. Folklor/Edebiyat 22 (2000): 187-192.
ARTUN, Erman. “Âşıkların Destanları nın Sosyal Tarihe Kaynaklık Etmeleri”. Millî Folklor 53(2002):34-38.
ARTUN, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
ATALAR, Münir. “Osmanlı Padişahla rı”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İslâmî İlimler Enstitüsü Dergisi 24(1981): 425-460.
BANARLI, Nihat Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 2. İstanbul: Millî Eğitim Ba sımevi, 1987.
BATU, Suat. Açıklamalı-Örnekli Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Altın Kitaplar, 1998.
BAYRI, M. Halit. “Gülzarî”.Yeni Türk. 61(1938).
BEYDİLLİ, Kemal. “II. Mahmut”, TDV İslâm Ansiklopedisi 27(2003): 352-357.
BORATAV, P. Naili. Folklor ve Edebiyat 2. İstanbul: Adam Yayınları, 1991.
CUNBUR, Müjgân ve Dursun Kaya. Türkiye Basmaları Toplu Kataloğu (D-E). An kara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1994.
ÇETİŞLİ, İsmail. Metin Tahlillerine Gi riş II. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
ÇOBANOĞLU, Özkul. Aşık Tarzı Kül tür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
DEMİRYÜREK, Meral. Orhan Hançer lioğlu: Hikâyeden Öte Romandan Beri. İstan bul: Akademik Kitaplar, 2010.
DİLÇİN, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bil gisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983.
EKİCİ, Metin. “Destan Araştırma ve İn celemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hak kında I”.Milli Folklor 63(2002):27-33.
EKİCİ, Metin. “Araştırma Yöntemleri”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (2007): 69-112.
ELÇİN, Şükrü. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
GÜZEL, Abdurrahman. Türk Halk Ede biyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
İPEKTEN, Haluk. Şair Tezkireleri. An kara: Grafiker Yayınları, 2002.
KARAHAN, Abdülkadir. “Âşık Edebi yatı”. TDV İslâm Ansiklopedisi 3(1991): 550- 552.
KOZ, Sabri. “Gülzârî”. Türk Dili ve Ede biyatı Ansiklopedisi 3(1979): 402.
KÖKSAL, Hasan. Millî Destanlarımız ve Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Toker Ya yınları, 2002.
KUDRET, Cevdet. Örneklerle Edebiyat Bilgileri 1. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1980.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat. Saz Şairleri I-VI. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
LEVEND, Agâh Sırrı. Divân Edebiyatı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1984.
SAKAOĞLU, Saim. “Türk Saz Şiiri”. Türk Dünyası El Kitabı:Edebiyat 3(1992):282- 304.
OĞUZ, Öcal. “Destan Tanımı ve Eski Türk Destanları”.Milli Folklor 62(2004):5-7.
OĞUZ, Öcal. “Âşık Şiiri”. Türk Edebiya tı Tarihi 2(2006): 138-178.
PAKALIN, M. Zeki. “Destan”. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 1(1993): 431.
PALA, İskender. Ansiklopedik Divân Şi iri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayınları, 2003.
ŞENEL, Süleyman. “Destan (Âşık Ede biyatı ve Mûsikisinde Destan)”. TDV İslâm Ansiklopedisi 9(1994): 209.
ÜLKEN, Hilmi Ziya. Türk Tefekkür Ta rihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
YAKICI, Ali. “Âşık Tarzı Şiirinde Des tan Türünün Tasnifi”.Millî Folklor 19(1993): 19-22.