Tarihsel Süreçte İzmir Yahudi Cemaatinin Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Durumu

İzmir, sahip olduğu avantajlardan dolayı, tarih boyunca farklı milletlerin yerleşim alanı olmuştur. İzmir ve civarında yaşayan milletlerden olan Ya-hudilerin bu bölgedeki varlığı milattan önceye dayansa da 15. yüzyılın so-nundaki göç dalgalarıyla yoğunluk kazanmıştır. Bu tarihten sonra Yahudiler cemaatleşmeye başlamış ve kendi kurumlarını oluşturmuşlardır. Bu çalışmamızda İzmir Yahudi cemaatinin tarihsel süreç içerisindeki sosyo-kültürel ve ekonomik durumunu ortaya koymaya çalışacağız. Bu bağlamda, İzmir’deki Yahudilerin diğer etnik ve dinî gruplarla ilişkileri, kültürel faaliyetleri ve ekonomik yapıları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İzmir Yahudileri, Sosyo-kültürel yapı, eğitim faaliyetleri, ekonomik durum

PDF

___

Akurgal, Ekrem, Eski İzmir I: Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı, Ankara,
Alemdar, Korkmaz, “Türkiye’de Yabancı Dilde Basın”, Tarih ve Toplum, sayı 57, s. 38-39.
Arslan, Hammet, “Tarih Boyunca İzmir Yahudileri: Yedi Kiliseler, Sürgün, Cemaatleşme Süreci ve Modern Durum”, Bütün Yönleriyle Yahudi- lik Sempozyumu (18-19 Şubat 2012), Türkiye Dinler Tarihi Derneği, Ankara, 2012, s. 187-217.
Atay, Çınar, Tarih İçinde İzmir, İzmir, 1978.
Bali, Rıfat B., Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945), İletişim Yay., İstanbul, 2001.
Barnai, Jacob, “Blood Libels in the Ottoman Empire of the Fifteenth to Ni- neteenth Centuries”, Antisemitism Through the Ages, Jerusalem.
Barnai, Jacob, “On the History of the Jews in the Ottoman Empire”, Sep- hardi Jews in the Ottoman Empire, Ed. Esther Juhasz, New York, 1990.
Baykara, Tuncer, İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniv. Mat., İzmir, 1974.
Benbessa, Esther-Aron Rodrigue, Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi (14.- 20. Yüzyıllar), Çev., Ayşe Atasoy, İletişim Yay., İstanbul, 2001.
Besasel, Yusuf, Osmanlı ve Türk Yahudileri, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, 2004.
Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, Literatür Yay., İstanbul, 2000.
Bora, Siren, İzmir Yahudileri Tarihi (1908-1923), Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, 1995.
Canpolat, Emin, İzmir: Kuruluşundan Bugüne Kadar, İstanbul, 1954.
Doğan, Hatice, Osmanlı Devletinde Hahambaşılık Müessesesi, Selçuk Üniv. SBE Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2002.
Emecen, Feridun, Unutulmuş Bir Cemaat: Manisa Yahudileri, İstanbul, Eren Yay., 1997.
Emecen, Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK Basımevi, Ankara, 1989.
Eroğlu, Ahmet Hikmet, Osmanlı Devletinde Yahudiler (XIX. Yüzyılın So- nuna Kadar), Alperen Yay., Ankara, 2000.
Eryılmaz, Bilal, Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Teb’anın Yönetimi, Ri- sale, İstanbul, 1990.
Galante, Avram, Histoire de Juifs d’Anatolie, des Juifs d’Izmir, Imprimerie M. Bakok, İstanbul, 1937.
Galanti, Avram, Türkler ve Yahudiler, Tan Mat., İstanbul, 1947.
Galanti, Avram, Fatih Sultan Mehmet Zamanında İstanbul Yahudileri, Fa- külteler Mat., İstanbul, 1953.
Güleryüz, Naim, Türk Yahudileri Tarihi I, Gözlem Yay., İstanbul, 1993.
Koçak, Cemil, “Tanzimattan Sonra Özel ve Yabancı Okullar”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, II/485-486.
Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, İstanbul, 1980.
Koloğlu, Orhan, “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, Tanzimattan Cumhu- riyete Türkiye Ansiklopedisi, I/71-76.
Koloğlu, Orhan, “Türkçe-Dışı Basın”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, I/97.
Kurat, Akdes Nimet, Çaka Bey: İzmir ve Civarındaki Adaların İlk Türk Beyi (MS 1081-1096), Ankara, 1966.
Küçük, Abdurrahman, Dönmeler Tarihi, Rehber Yay., Ankara, 1992.
Kütükoğlu, Mübahat S., XV ve XVI. Asırda İzmir Kazasının Sosyal ve İk- tisâdi Yapısı, İBB Kültür Yayını, İzmir, 2000.
Levi, Avner, Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler: Hukuki ve Siyasi Du- rumları, İletişim Yay., İstanbul, 1996.
Levy, Avigdor, The Sephardim in the Otoman Empire, Darwin Press, New Jersey, 1992.
Lewis, Bernard, The Jews of Islam, Routledge, London, 1983.
Lindau, Paul, “1900’lerde İzmir” Türk Dünyası Araştırmaları, çev. Selçuk Ünlü, İstanbul, s. 179.
Nahum, Henri, İzmir Yahudileri: 19.-20. Yüzyıl, Çev: Estreya Seval Vali, İle- tişim Yay., İstanbul, 2000.
Nezihi, Raif, İzmir Tarihi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., İzmir, 2001.
Nichols, James Hastings, History of Christianity (1650-1950): Secularization of the West, The Ronald Press Company, New York, 1956.
Okçay, Hale, “İzmir Yahudileri: İşadamlarının Kimliğinin Dönüşümü”, Sosyoloji Dergisi, (17), İzmir, s. 191-192.
Okçay, Hale, İzmir Yahudi Cemaati Kadın Kimliği, Phoenix, Ankara, 2013.
Pardo, Sara, Sevgili İzmir Beni Tanı: Dünden Yarına İzmir Yahudileri, Etki Yay., İzmir, 2007.
Rolleston, George, Report on Smyrna, printed by George E. Eyre and Wil- liam Spottiswoode, London, 1857.
Scholem, Gershom, Sabetay Sevi: Mistik Mesih 1626-1676, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Kabalcı Yay., İstanbul, 2011.
Sharon, M. S., Türkiye Yahudileri-Tarihsel Bakış, Jerusalem, 1982.
Tanaç Zeren, Mine, İzmir'de Sefarad Mimarisi ve Sinagogları, Yalın Yay., İstanbul, 2010.
Tanaç, Mine, “İzmir Havraları”, Ege Mimarlık Dergisi, 2001/2-3, Sayı: 38-39, Mimarlar Odası İzmir Şb., Yay., İzmir, 2001.
Tanyu, Hikmet, Tarih Boyunca Türkler ve Yahudiler, Yağmur Yay., İstan- bul, 1976, I/92-95.
Tutsak, Sadiye, İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850-1950), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002.
Uşaklıgil, Halid Ziya, İzmir Hikayeleri, Özgür Yay., İstanbul, 2005.
Uşaklıgil, Halid Ziya, Kırk Yıl, Özgür Yay., İstanbul, 2008.
Ülker, Necmi, XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda İzmir Şehri Tarihi, Akademi Ki- tabevi, İzmir, 1994.
Vahapoğlu, M. Hidayet, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okul- lar, MEB Yay., İstanbul, 2005.