Sâbiî Kaynaklarında İslam ve Müslümanlar

Gnostik geleneğin günümüzdeki önemli bir temsilcisi olan Sâbiîler, İslam tarihinde olduğu kadar İslami kaynaklarda da önemli bir yer tutmaktadır. Erken dönemlerden itibaren İslami kaynaklarda Sâbiîlerle ilgili polemikler kadar çeşitli tartışma ve değerlendirmelere de yer verilmiştir. Sâbiî kutsal ve tarihsel kaynakları da İslam ve Müslümanlara yönelik birçok bilgi içermektedir. Bunlar arasında İslam egemenliği dönemine yönelik tanımlamalarla İslama ve Müslümanlara yönelik polemikler ayrı bir önem arzetmektedir. Sâbiî kaynaklarında yer alan bu materyal İslami kaynaklarda mevcut benzer malzeme ile karşılaştırma açısından ilginçtir. Bunların yanı sıra yine Sâbiî kaynaklarında İslami kavram ve değerleri çağrıştıran birçok hususa da rastlanılmaktadır. Bunlar, çok sınırlı da olsa, gerek Sâbiî kutsal kitaplarında gerekse Sâbiî geleneğinde mevcut İslami etkiye işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sâbiîler, Sâbiî kaynaklar, İslam, Muhammed, Müslümanlar, Araplar

Islam and the Muslims in Mandaean Sources

Being prominant representative of the Gnostic tradition the Mandaeans have an important place in Islamic sources as well as in Islamic history. From the early period on, some debate and analysis on the Mandaeans as well as polemics against them have appeared in the Islamic sources. The sacred and historical sources of the Mandaeans have some information on Islam and the Muslims. Among them descriptions concerning the period of Muslim domination and polemical arguments on Islam and the Muslims look particularly important. This material found in the Mandaean sources is noticeable in comparison of the similar material which is found in Islamic sources. Besides information and polemics concerning Islam and the Muslims the Mandaean sources includes some materials that evoke the concepts, terms and ideas within Islamic tradition. These obviously indicate the Islamic influence, though very limited, both in the Mandaean sacred literature and in the Mandaean tradition.

Keywords:

The Mandaeans, Mandaean sources, Islam, Muhammad, the Muslims, Arabs,

PDF

___

E. M. Yamauchi, Mandaic Incantation Texts, New Haven 1967.
E. S. Drower and R. Macuch, A Mandaic Dictionary, Oxford 1963.
E. S. Drower, "Mandaean Polemic", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 1962. , A Pair of Nasoraean Commentaries, Leiden 1963.
, Diwan Abatur or Progress Through the Purgatories, Vatican City 1950.
, Haran Gawaita and tha Baptism of Hibil Ziwa, Vatican City 1953. , The Book of the Zodiac, London 1949.
, The Canonical Prayerbook of the Mandaeans, Leiden 1959.
, The Thousand and Twelve Questions, Berlin 1960.
, The Mandaeans of Iraq and Iran. Their Cults, Customs Magic Legends and Folklore, Oxford 1937.
Ebû Yusuf, Kitâbu'l-Harac, çev. Ali Özek, İstanbul 1973.
Hacı Bektaşı Veli, Velâyetname, Ankara 2007.
İmamı Yafii, Kur’an-ı Kerim’in Havas ve Esrarı, çev. H. Erin, İstanbul, t.y.
M. G. Morony, Iraq after the Muslim conquest, Princeton University Press 1984.
M. İloğlu (derleyen), Gizli İlimler Hazinesi, İstanbul, t.y., c. 2-3.
M. Lidzbarski, Das Johannesbuch der Mandäer, Giessen 1915.
, Ginza der schatz oder das grosse Buch der Mandäer übersetzt und erklärt, Göttingen 1925.
Malik ibn Enes, el-Muvatta, İstanbul 1981.
Ş. Gündüz, ‚Ehli Kitabın Kimliği Sorunu ve Ebû Hanife ile Çağdaşlarının ‚kitâb‛ Terimi Merkezli Yaklaşımları‛, İslâmi Araştırmalar, 15: (1-2), 2002.
, ‚Kur’an’daki Sâbiîlerin kimliği üzerine bir tahlil ve değerlendirme‛, Türkiye I. Dinler Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Samsun 1992.
, Sâbiîler Son Gnostikler, Ankara 1995.
T. Säve-Söderberg, Studies in the Coptic Manichaean Psalm-Book. Prosody and Mandaean Parallels, Uppsala 1949.