“Misilmenî”: Türkiye’de Kürt Toplumunda Er-meni ve “Müslüman Ermeni” Algısını Araştırmak

Bu çalışma Ermeni meselesi üzerine mevcut olan tartışmaların ve genel/ha-kim anlatıların ötesine geçmeyi ve 1915 öncesi ve sonrasında Kürtlerin Ermeni algısını araştırmayı çabalamaktadır. Devletin farklı siyaset forma-larını, Ermeniler hakkındaki algıların kurgulanmışlığını ve bunların şiddet ve katliamların savunulabilir eylemler olarak tecelli edilmesinde oynadık-ları rolü incelemektedir. Bu çalışma, daha da spesifik olarak, 1915 öncesi dönemde Sünni Kürt toplumunda Hıristiyan Ermeniler hakkındaki algıları ve özellikle 1915 sonrası dönemde yeni bir varlık/kimlik olarak ortaya çıkan “Müslüman Ermeniler” hakkındaki algıları araştırmaktadır. 1915 öncesi dönemindeki bazı Kürt entellektüellerin yazılarına, Kürt medresele-rinde yaygın bir şekilde ve uzun zamandır okutulan bazı temel dini metin-lere ve sıradan insanların hayat hikayeleri ve anlatılarına dayanan bu ça-lışma, devletin farklı siyaset formlarının ve dine (İslama) dayandırılarak üretilmiş olan Hıristiyan karşıtı söy-lemlerin Kürtler arasında hem Hıristi-yan Ermeniler hem de “Müslüman Ermeniler” hakkındaki negatif algıların inşa edilmesinde önemli bir rol oynadıklarını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hafıza, Algı, Kimlik, Devlet, I. Dünya Savaşı, Ermeniler, Kürtler, “Müslüman Ermeniler”

“Misilmenî”: Exploring Perceptions about Christian and “Muslim Armenians” in the Kurdish Community in Turkey

This work attempts to go beyond discussions and metanarratives on the question of Armenians and explore the Kurdish perception of Armenians before and after the 1915. It examines diverse forms of state politics, con-structedness of perceptions on Armenians and their role in manifestation of violence and massacre as justifiable act. This work, more specifically, investigates perceptions of the Sunni Kurdish community of Christian Ar-menians before 1915 and the perceptions of “Muslim Armenians” who emerged as a new entity after 1915. Based on some writings of Kurdish intellectuals before 1915, some key religious texts that have been widely read in the Kurdish Madrassas and personal memories and life stories of ordinary Kurdish subjects, this work claims that the diverse forms of poli-tics of the state and manufactured anti-Christian discourses based on reli-gion (Islam) played an essential role in the formation of the negative perceptions toward both Christian and “Muslim Armenians”

Keywords:

Memory, Perception, Identity, State, WWI, Armenians, Kurds, “Muslim Armenians”.,

PDF

___

Açıkses, Erdal. 2003. Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Aktar, Cengiz. 2013a. Mardin Tebliğleri – Mardin ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, edited by C. Aktar. Istanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
Aktar, Cengiz.(2013b. Diyarbakır Tebliğleri – Diyarbakır ve Çevresi Top- lumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, edited by C. Aktar. Istanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
Ahmed, Sara. 2003. “The Politics of Fear in the Making of Worlds.” Quali- tative Studies in Education, 16: 3.
Altınay, Ayşe Gül and Çetin, Fethiye. 2009. Torunlar. İstanbul: Metis Yayın- cılık.
Anderson, Benedict. 1983[1991]. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso.
Aras, Ramazan. 2013a. The Formation of Kurdishness in Turkey: Political Violence, Fear and Pain. London and New York: Routledge
Aras, Ramazan. 2013b. “The State and the Politics of Fear in the Making of Kurdishness in Turkey.” In The Kurdish Question in Turkey: New Perspectives on Violence, Representation and Reconciliation, edited by C. Gunes and W. Zeydanlioglu. London and NY: Routledge
Aras, Ramazan (2013c) “Hafızalara Musallat Olan Ermenilik Kökleri: 1915 Sonrası Dönemde Müslüman Ermeni Kimliğinin İnşası.” Mardin Tebliğleri: Mardin ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Kon- feransı. İstanbul: Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
Aras, Ramazan (2012) “Şeyh Seyda’nın Islahat Hareketi ve Değişen Müslü- man-Hıristiyan İlişkileri”. Uluslararası Düşünce, Bilim ve Sanatta Cizre Sempozyumu Kitabı. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
Aras, Ramazan. 2011. “Göç ve Hafıza: Süryani/Kürt Kasabasından Sözlü Tarih Anlatıları.” In Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışma- ları, edited by Leyla Neyzi. Istanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Aras, Ramazan. 2005. “Migration and Memory: Assyrian Identity in Mardin Kerboran/Dargecit 1910-1980.” MA thesis, Boğaziçi University.
Arıkan, İsmail. 2005. Mahallemizdeki Ermeniler. İstanbul: İletişim Yayın- ları.
Asad, Muhammad. 2007. The Message of the Qurʼan. The full account of the revealed Arabic text accompanied by parallel transliteration / translated and explained by Muhammad Asad. Bitton, England: Book Foundation.
Aydemir, Şevket Süreyya. 2011. Suyu Arayan Adam. Istanbul: Remzi Kita- bevi.
Aytar, Osman. 1992. Hamidiye Alaylarından Köy Koruculuğuna. İstanbul: Peri Yayınları.
Babanzade, İ. Hakkı. 2002. Beyrut’tan Kuveyt’e: Irak Mektupları. Istanbul: Büke Yayınları.
Balancar, Ferda. 2013. The Sounds of Silence II – Diyarbakır’s Armenians Speak. Prepared by F. Balancar. Istanbul: Hrant Dink Foundation Publications.
Bauman, Zygmunt. 1999. Modernity and the Holocaust. Ithaca, N. Y.: Cor- nell University Press.
Başyurt, Erhan. 2010. Ermeni Evlatlıklar: Saklı Kalmış Hayatlar. İstanbul: Karakutu Yayınları.
Bozarslan, Hamit. 2004. Violence in the Middle East: From Political Struggle to Self-Sacrifice. Princeton, NJ: Markus Wiener.
Bulut, Arslan. 2010. Gizli Ermeniler. Istanbul: Bilgeoğuz Publications.
Cengiz, Yunus. 2013. Personal interview with Cengiz was conducted in Oc- tober 25, 2013 at the Department of Philosophy at Artuklu Univer- sity in Mardin, Turkey.
Cotta, Sergio. 1985. Why Violence?: A Philosophical Interpretation. G. Gul- lace, trans.
Gainesville: University Presses of Florida.
Çetin, Fethiye. 2012. Anneannem. İstanbul: Metis Publications.
Çiçek, M. Halil. 2009. Şark Medreselerinin Serencamı. Istanbul: Beyan Pub- lications.
Daniel, E. Valentine. 1996. Charred Lullabies: Chapters in An Anthropog- raphy of Violence. Princeton: Princeton University Press.
De Certeau, Michael. 1986. Heterologies: Discourse on the Other. B. Mas- sumi, trans. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Deringil, Selim. 1998. The well-protected Domains: Ideology and the Legi- timation of Power in the Ottoman Empire, 1876-1909. London; New York: I.B. Tauris.
Ebu- Şûca, A. b. H. (?) Ğâyetu’l-İhtisâr, İstanbul: Eser Neşriyat.
En-Nevevi, E. Z. b. Ş. (?) Minhâcu’t-tâlibîn, published in Arabic in Midyat, Mardin.
Feldman, Allen. 1999. “Commodification and commensality in political vi- olence in South Africa and Northern Ireland.” Etnografica 3 (1).
Giddens, Anthony. 1996. The Nation-State and Violence – Volume Two of A Contemporary Critique of Historical Materialism. Cambridge, UK: Polity Press.
Gourevitch, Philip. 1998. We Wish to Inform You that Tomorrow We will be Killed with our Families: Stories from Rwanda. New York: Farrar, Straus, and Giroux.
Green, Linda. 1999. Fear as A Way of Life: Mayan Widows in Rural Guate- mala. New York: Columbia University Press.
Gurr, T. Robert. 1994. “Peoples Against States: Ethnopolitical Conflict and the Changing World System: 1994 Presidential Address.” Internati- onal Studies Quarterly, Vol. 38, No. 3.
Haddad, Mahmoud. 1994. “The Rise Of Arab Nationalism Reconsidered.” International Journal of Middle East Studies 26(2).
Kaiser, Hilmar. 2014. The Extermination of Armenians in the Diarbekir Re- gion. Istanbul: Istanbul Bilgi University Press.
Karerli, M. Efendi. 2007. Karerli Mehmet Efendi: I. Dünya Savaşı, Koçgiri, Şeyh Said ve Dersim’e Dair Yazılmayan Tarih ve Anılarım (1915 - 1958). Ali Rıza Erenler, ed. Ankara: Kalan Yayıncılık.
Kayalı, Hasan. 1997. Arabs and Young Turks: Ottomanism, Arabism, and Islamism in the Ottoman Empire, 1908-1918. Berkeley: University of California Press.
Kenanoğlu, M. Macit. 2004. Osmanlı Millet Sistemi – Mit ve Gerçek. İstan- bul: Klasik Yayınları.
Kıcıman, N. Kaşif. 1994. Medine Müdafaası – Hicaz Bizden Nasıl Ayrıldı. İstanbul: Sebil Yayınları.
Klein, Janet. 2011. The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford, CA. Stanford University Press.
Klein, Janet. 2007. “Kurdish Nationalists and Non-Nationalist Kurdists: Ret- hinking Minority Nationalism and the Dissolution of the Ottoman Empire, 1908-1909.” Nation and Nationalism 13 (1).
Kollektif. 2009. Bir Zamanlar Ermeniler Vardı. İstanbul: Birikim Yayınları.
Kuşçubaşı, Eşref. 1997. Hayber’de Türk Cengi: Teşkilat-ı Mahsusa, Arabis- tan, Sina, ve Kuzey Afrika Müdürü Eşref Bey’in Hayber Anıları. Edited by P. H. Stoddard and H. B. Danışman. İstanbul: Arba Yayın- ları.
Kürdistan 1898-1902. 1991. Translated from Arabic and Ottoman manusc- ripts to Turkish by M. E. Bozarslan. Sweden, Uppsala: Deng Publi- cations.
Kürd Teavün Ve Terakki Gazetesi 1908 – 1909. 1998. Newspaper of Kurdish Society of Solidarity and Progress. 2 volumes, translated from Ara- bic and Ottoman manuscripts to Turkish by M. E. Bozarslan. Sweden, Uppsala: Deng Publications.
Malkki, Liisa. 1995. Purity and Exile: Violence, Memory and National Cos- mology among Hutu Refugees in Tanzania. Chicago: University of Chicago Press.
Malmîsanij. 2011. İlk Kürd Gazetesi Kürdistan’ı Yayımlayan Abdurrahman Bedirhan. Istanbul. Vate Publications.
Malmîsanij. 1999. Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ve Gazetesi. Istanbul: Avesta Yayınları.
Mamdani, Mahmood. 2001. When Victims Become Killers: Colonialism, Na- tivism and the Genocide in Rwanda. Princeton: Princeton University Press.
Mann, Michael. 2005. The Dark Side of Democracy – Explaining Ethnic Cle- ansing. Cambridge: Cambridge University Press.
Mardin, Şerif. 1964. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895 – 1908. Ankara: Tür- kiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Neyzi, Leyla. and Kharatyan-Araqelyan, Hranush. 2010. Birbirimizle Ko- nuşmak: Türkiye ve Ermenistan'da Kişisel Bellek Anlatıları). İstan- bul: DDV International.
Nursi, B. Said. 2012 [1911]. Münazarat, Translated by Adile Etmani. İstan- bul: Nubihar Yayınları.
Parın, Fahri. 2010. Dedelerimizin Ağzından Ermeni Zulmü. İstanbul: Şamil Yayınları.
Ritter, Laurence. and Sivaslian, Max. 2013. Kılıç Artıkları. İstanbul: Hrant Dink Foundation Publications.
Sezer, Ayten. 2001. “Ermeni Meselesi ve Misyonerler.” Yeni Türkiye, Er- meni Sorunu özel Sayı II, (March-April), 7 (38).
Simonian, H. Hovann. 2007. The Hemshin: History, Society and Identity in the highlands of northeast Turkey. Edited by Hovann H. Simonian. London, New York: Routledge.
Solmaz, Gürsoy. 2001. Ermeni Vahşeti: Tanıkların Diliyle – Bir Sözlü Tarih Denemesi. Istanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
Süphandağ, Kemal. 2006. Büyük Osmanlı Entrikası Hamidiye Alayları. Is- tanbul: Komal Yayınları.
Şahin, Gürsoy. 2005. “Türk-Ermeni İlişkilerinin Bozulmasında Amerikalı Misyonerlerin Rolleri Üzerine Bir İnceleme.” AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi VII (1).
van Bruinessen, Martin. 1992. Agha, Shaikh and State: the Social and Politi- cal Structures of Kurdistan. New Jersey: Zed Books.
Volkan, Vamık. D. 2001. “Transgenerational Transmissions and Chosen Traumas: An Aspect of Large-Group Identity.” Group Analysis 34 (1).
Volkan, Vamık. D. 1991. “On Chosen Trauma.” Mind and Human Interac- tion, issue 4.