İslamcı Feminist Kim? Kavramların Gölgesinde Bir Kadın Söylemi

Bu makale İslamcı feminist söylemi, bu söylemle ilgili kavramsal kullanımlardaki sorunları ve Müslüman kadın yazınındaki farklı eğilimleri dikkate alarak incelemektedir. Bu kullanımlardan biri olan İslamcı feminizm, 1990’lı yıllarda kadın çalışmalarında yaygınlık kazanmış tartışmalı bir kavramdır. Bununla birlikte ortaya çıkan yeni bir söyleme ve farklı yönelimlere sahip iki kadın yazınına işaret ettiği için incelenmeyi hak etmektedir. İkinci kullanım ise İslamcı feministtir. Bu, batılı feminist söylemin hâkim tavrını yansıttığı için daha tartışmalı bir kavramdır. Bu sebeple Müslüman kadın yazınını değerlendirmek için başlangıç noktası olmaktadır. Pek çok Müslüman kadın düşünür açıkça bu şekilde tanımlanmaya karşı çıkmasına rağmen İslamcı feminist olarak tanınmıştır. Bu sorunları dikkate alan makale öncelikli olarak İslamcı feminist söylemin ortaya çıkış sürecini değerlendirmektedir. Daha sonra Müslüman kadın yazınındaki iki ana eğilime işaret etmekte ve bu yazındaki temel yaklaşımları ana hatları ile ele almak-tadır. Böylece makale İslamcı kadın yazını ile seküler Müslüman kadın yazını arasındaki farklara da işaret etmiş olmaktadır. Bu kadın yazınları arasındaki farklılıklar İslamcı feminist söylemin tek bir çizgide gelişmediğini, aksine farklı yaklaşımlara sahip olduğunu, dolayısıyla Müslüman kadın bilinçliliği ile ilgili kavramların sorunlu kullanımını gözler önüne sermektedir. Son olarak makale İslamcı feminist söylemin vadettiklerine ve sınırlılıklarına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İslamcı Feminizm, İslamcı Feminist, İslamcı Kadın, Feminist Söylem, Kadın Yazını

Who is Islamic Feminist? A Women’s Discourse in the Shadow of Concepts

This article examines Islamic feminist discourse, considering problems in conceptual usages related to this discourse, and different approaches in Muslim women’s literature. One of these usages, Islamic feminism is a con-troversial concept that become apparent in women’s studies in the 1990s. However, this concept requires to be examined since it refers to the emergence of a new discourse, and two women’s literature that include different approaches. The second is Islamic feminist, a more controversial concept, for it reflects the dominant attitude of western feminism. For this reason, it is a starting point in evaluating Muslim women’s literature. Many intellec-tual women refuse to be identified by this concept, yet they are acknowledged as Islamic feminist. Focusing on these problems, the article firstly analyses the emergence of Islamic feminist discourse. Later it refers to two main tendencies in Muslim women’s literature, and evaluates its main approaches in general. With this evaluation, the article clarifies that there are differences between Islamic women’s literature and secular Muslim’s. The different tendencies of these women’s literature reveal that Islamic women discourse has not developed in a single line of thought, rather it embraces different approaches, and thus that conceptual usages related to Muslim women's consciousness are controversial. The article finally indicates the promises and limitations of Islamic feminist discourse.

Keywords:

: Islamic feminism, Islamic Feminist, Islamic Woman, Feminist DisCourse, Women’s Literature,

PDF

___

Abou-Bakr, Omaima. “Islamic feminism? What’s in a Name? Preliminary Reflections”. Middle East Women’s Studies Review 15/4 (2001): 1-4.
Abu‐Lughod, Lila. "Do Muslim Women Really Need Saving? Anthropo-logical Reflections on Cultural Relativism and Its Oth-ers". American Anthropologist 104/3 (2002): 783-790.
Ahmed, Leila. Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern De-bate. New Haven, London: Yale University Press, 1992.
Aktaş, Cihan. Sistem İçinde Kadın. İstanbul: Beyan Yayınları, 1988.
________, Mahremiyetin Tükenişi. İstanbul: Nehir Yayınları, 1995.
Ali, Kecia. Sexual Ethics and Islam: Feminist Reflections on Qur'an, Hadith and Jurisprudence. Oxford: Oneworld Publications, 2015.
Ali, Zahra, der. İslamî Feminizmler. Çev. Öykü Elitez. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Arebi, Saddeka. “Gender Anthropology in the Middle East”. The American Journal of Islamic Social Sciences 2/8 (1991), 99-107.
Arat, Yeşim. "Islamist Women and Feminist Concerns in Contemporary Turkey: Prospects for Women's Rights and Solidarity". Frontiers: A Journal of Women Studies 37/3 (2016): 125-150.
Badran, Margot. “Understanding Islam, Islamism, and Islamic Femi-nism”. Journal of Women's History 13/1 (2001): 47-52.
________, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”. Al-Ahram Weekly Online 569 (2002): 17-23.
________, Feminism in Islam: Secular and Religious Convergences. Oxford: Oneworld Publications, 2013.
Barlas, Asma. Believing Women in Islam: Unreading Patriarchal Interpretations of The Qur’an. Austin: University of Texas Press, 2002.
________, “Engaging Islamic Feminism: Provincializing Feminism as a Master Narrative”. Islamic Feminism: Current Perspectives, Ed. Anit-ta. Kynsilehto, 15-23. Tampere, Finland: University of Tampere, 2008.
Cooke, Miriam. Women Claim Islam: Creating Islamic Feminism through Liter-ature. New York and London: Routledge, 2004.
Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 1996.
Darvishpour, Mehrdad. “Islamic Feminism: Compromise or Challenge to Feminism?”. Iran Bulletin Middle East Forum Summur Issue (2003): 55-58.
Donovan, Josephine. Feminist Teori. Çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
Emin, Kasım. Tahrir’ül Mer’e. Tunus: Darü’l-Maarif, 1990.
Faruqi, Louis L. “Islamic Traditions and the Feminist Movement: Con-frontation or Cooperation?”. Islamic Quarterly London 27/3 (1983): 132-139.
Fidan, Hafsa. Kur’an’da Kadın İmgesi. Ankara: Vadi Yayınları, 2006.
Göle, Nilüfer. The Forbidden Modern: Civilization and Veiling. Michigan: University of Michigan Press, 1996.
Güç, Ayşe. Feminist Söylemin İslamcı Kadın Yazarlar Üzerindeki Etkisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Te-zi, 2007.
________, “İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çaba-ları”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 649-673.
________,” Feminist Söylemin İslamcı Kadın Yazınına Etkisi”. Kadın/Woman 2000 19/2 (2018), 47-79.
Haddad, Yvonne Y. ve Esposito, John L., eds. Islam, Gender, and Social Change. New York: Oxford University Press, 1998.
Hafez, Sherine. An Islam of Her Own: Reconsidering Religion and Secularism in Women’s Islamic Movements. New York and London: NYU Press, 2011.
Halverson, Jeffry R., and Amy K. Way. "Islamist Feminism: Constructing Gender Identities in Postcolonial Muslim Societies". Politics and Re-ligion 4/3 (2011): 503-525.
Hamit, Halil. İslam’da Feminizm. İstanbul: Okumuş Adam Yayınları, 2001.
Hassan, Rifat. “Equal Before Allah? Woman-man Equality in the Islamic Tradition”. Harvard Divinity Bulletin 17/2 (1987): 2-14.
________, “Feminist Theology: The Challenges for Muslim Wom-en”. Critique: Journal for Critical Studies of the Middle East 5/9 (1996), 53-65.
________, “Feminism in Islam”. In Feminism and World Religions, Eds. Arvind Sharma ve Katherine K. Youngs, 248-279. Albany: State University of New York Press, 1999.
Hatem, Mervat. "Through Each Other's Eyes: Egyptian, Levantine-Egyptian, and European Women's Images of Themselves and of Each Other (1862–1920)”. Women's Studies International Forum 12/2 (1989): 183-198.
Hibri, Azizah Y. Women and Islam. Oxford, New York: Pergamon Press, 1982.
________, “A Study of Islamic Herstory: Or How Did We Ever Get into This Mess?”. Women’s Studies International Forum 5/ 1 (1982): 212-215.
________, “Deconstructing Patriarchal Jurisprudence in Islamic Law: A Faithful Approach”. Global Critical Race Feminism: An International Reader, Ed. Adrien Katherine Wing, 221-233. New York: New York University Press, 2000.
Kandiyoti, Deniz. "Contemporary Feminist Scholarship and Middle East Studies”. In Gendering the Middle East: Gender, Culture and Politics in the Middle East, Ed. L. Ahmed,
M. Cook and S. Sharoni, 1-28. Syra-cuse, NY: Syracuse University Press, 1996.
Lewis, Pauline. "Zainab al-Ghazali: Pioneer of Islamist Femi-nism". Journal of History (2007): 1-47.
Mernissi, Fatıma. The Veil and The Male Elite: A Feminist Interpretation of Women’s Rights in Islam. Trans. Mary Jo Lakeland. USA: Addison-Wesley Publishing Company, 1991.
________, Peçenin Ötesi. Çev. Mine Küpçü. İstanbul: Yayınevi Yayıncılık, 1995.
________, Kadınların İsyanı ve İslami Hafıza. Çev. Aytül Kantarcı. Ankara: Epos Yayınları, 2003.
Mir-Hosseini, Ziba. Islam and Gender: The Religious Debate in Contemporary Iran. Princeton-New Jersey: Princeton University Press, 1992.
Moghadam, Valentine M. “Islamic Feminism and Its Discontents: Toward a Resolution of the Debate”. Signs: Journal of Women in Culture and Society 27/4 (2002): 1135-1171.
Moghissi, Haideh. Feminism and Islamic Fundamentalism: The Limits of Post-modern Analysis. London and New York: Zed Books, 1999.
Mojab, Shahrzad. “Theorizing the Politics of ‘Islamic Femi-nism’”. Feminist Review 69/1 (2001): 124-146.
Osman, Ghada. “Back to Basics: The Discourse of Muslim Feminism in Contemporary Egypt”. Women and Language 26/1 (2003): 73-79.
Rhouni, Raja. Secular and Islamic Feminist Critiques in the Work of Fatima Mernissi, vol. 9. Leiden and Boston: Brill, 2010.
Saadawi, Nevval. Havva’nın Örtülü Yüzü. Çev. Sibel Özbudun. İstanbul: Anahtar Kitaplar, 1991.
Sabbah, Fetna A. İslam’ın Bilinçaltında Kadın. Çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
Spivak, Gayatri C. “Can the Subaltern Speak”. Marxism and the Interpreta-tion of Culture. Der. Cary Nelson ve Lawrence Grossberg, 271-313. Urbana, Chicago: University of Illinois Press, 1988.
Şişman, Nazife. Global Konferanslarda Kadın Politikaları. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
Tohidi, Nayereh. “Islamic Feminism: Perils and Promises”. Middle East-ern Women on the Move, 136-146. Washington: Woodrow Wilson In-ternational Center for Scholars, 2003.
Tuksal, Hidayet Ş. Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri. Ankara: Kitabiyat, 2001.
Wadud, Amina. Quran and Woman: Rereading the Sacred Text from a Wom-an’s Perspective. New York: Oxford University Press, 1999.
________, Inside the Gender Jihad: Women's Reform in Islam. London: One-world Publication, 2008.
Yeğenoğlu, Medya. Sömürgeci Fantaziler: Oryantalist Söylemde Kültürel ve Cinsel Fark. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.