Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri

İslam öncesi Cahiliye Arap toplumunun inancı putperestlik olarak tanımlanmaktadır. Ancak bu inanç yaratıcı ve aşkın olan bir tanrının var olduğu inancını reddetmemekteydi. Din araştırmalarında deus otiosus olarak tanımlanan bu tanrı anlayışı yeryüzünden çekilmiş ve kullarının dünyevi işlerinden uzaklaşmış ilahi bir gücü ifade etmektedir. Bu inanç çerçevesinde cahiliye Arap toplumu bu aşkın tanrıyla temas kurmayı ihdas ettikleri putlar aracılığıyla gerçekleştirdiklerine inanmışlardır. Bu putlara kurban sunarak, onları tavaf ederek, hürmet ve ihtiramda bulunarak aşkın tanrıya yaklaştıklarına inanmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Cahiliye dönemi, Arap toplumu, putperestlik, aşkın tanrı

PDF

___

Abdullah Abdulcebbâr-Muhammed Abdulmünim Hafacî, Kıssatu’l-edeb fi’l-Hicâz, Mısır ?.
Ahmed İbrahim eş-Şerif, Mekke ve Medine fi Cahiliyye ve ahdi Resulillah (sav), Daru’l-Fikr el-Arabî, ?.
Ali et-Tantavî (ö:1290/1873), Nihâyetu’l-icâz fi sireti sakini Hicâz, Kahire 1419.
Bkz. Cevad Ali, XI, 282; Feyyumî, 430 vd.
Âlûsî, Muhammed Şükrî, Buluğu’l-ereb fi ma’rifeti ahvâli’l-Arab, (neşr: Muhammed Behcet el-Eserî), I-III, Beyrut ?.
Aynî, Bedreddin (ö: 855/1451), Umdetu’l-kari şerh Sahîh el-Buharî, I-XV, Beyrut ?.
Beğavî, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mesud b. Muhammed b. el-Ferrâ (ö:510/1116 ), Mealimu’t-tenzil fi tefsiri’l-Kur’an, I-V, (tahk: Abdur- rezak Mehdi), Beyrut 1420.
Bureyk b. Muhammed Bureyk el-Umerî, es-Sereya ve’l-buûs en-Nebeviyye Havle el-Medine ve Mekke, Daru İbn el-Cevzî, ? 1996.
Celalettin es-Suyutî, Abdurrahman b. Ebubekir (ö:911/1505), Hasaisu’l- kübra, I-II, Beyrut ?.
Cevad Ali, el-Mufassal: Tarihu’l-Arab kabl el-İslam, I-XX, Bağdat 2001.
Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasan (ö: 966/1558), Tarihu’l-ha- mis fi ahvâli enfesi’n-nefis, I-II, Beyrut, ?.
Ebû Şame, Ebu’l-Kasım Şihabuddin Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim (ö:665/1266), İbrâzu’l-mânî min birzi’l-emâni fi kıraati’s-sab’a, Bey- rut, ?.
Ezrakî, Ebu’l-Velid Muhammed b. Abdullah b. Ahmed (ö:250/864), Ahbaru Mekke ve ma cae fiha mine’l-âsâr, I-II, (tahk: Ruşti es-Salih), Beyrut, ?.
Himyerî, Ebu Abdullah Muhammed (900/1494), Revdu’l-mi’taf fi haberi aktar, Beyrut 1980.
Hüseyin Atay, “İslam’dan Önce Arap Yarımadasında Putperestlik ve Yayı- lışı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I-IV: 1957, An- kara 1959.
İbnu’l-Esîr, İzzuddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (ö:630/1232) Usdu’l- ğâbe fi ma’rifeti’s-sahâbe, I-V, Tahran 1286.
İbn İshak, Muhammed b. İshak (ö:150/767), Siretu İbn İshak, (tahk: Süheyl Zekkâr), Beyrut 1978.
İbn Habib, Muhammed b. Habib, Ebu Ca’fer (ö:245/859), Kitabu’l-muhab- ber, (tahk: İlse Lichtenstadter), Beyrut Daru’l-Daru’l-Afâk el-Cedîd, ?.
İbn Hacer el-Askalanî, Fethu’l-Barî şerh sahih el-Buharî, I-XIII, Beyrut 1379.
İbn Hazm (ö:456/1063), Cemheretu ensâbi’l-Arab, (tahk: Komisyon), Beyrut 1983.
İbn Hişam (ö:218/833), Siretu İbn Hişam, I-II, (tahk: Mustafa Saka-İbrahim Ebyarî-Abdulhafız Şelebî), Beyrut 1955.
İbn Hişam (ö:218/833), et-Ticân fi muluki Himyer, Yemen 1347.
İbn el-Kelbî (ö:204/819), Putlar Kitabı, (terc: Beyza Düşüngen), Ankara 1969.
İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer (ö:774/1372), Tefsiru İbn Kesîr, I-VIII, (tahk: Sami b. Muhammed Sellâme), Daru’t-Tayyibe, ? 1999.
İbn Sa’d, Tabâkatu’l-kubrâ, I-IX, Beyrut ?.
İz b. Abdusselam, Ebu Muhammed İzzuddin (ö:660/1261), Tefsiru’l-Kur’an, I-III, Beyrut 1996.
Kilâî, Süleyman b. Musa b. Salim (ö: 634/1236), el-İktifa fi meğazi Resulillah ve selâseti hulefa’, I-II, Beyrut 1420.
Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebubekir b. Ferah el-En- sarî (ö:671/1272), el-Câmi’ li Ahkami’l-Kur’an, I-XX, (tahk: Ahmed el-Berdunî ve İbrahim İtfiş), Kahire 1964.
Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir, Takiyuddin (ö: 845/1441), İmtau’l- esma’ bima li’n-nebî mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-meta’, I-XV, (tahk: Muhammed Abdulhamid en-Nemisî), Beyrut 199.
Maverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed (ö:450/1058), A’lamu’n-Nubuvve, Beyrut 1409.
Meriî, el-Muhelleb b. Ahmed b. Ebî Sufra (ö:435/1043), el-Muhtasaru’l-nasîh fi tezhibi kitabi’l-camii’s-sahîh, I-IV, (tahk: Ahmed b. Faris es- Selûm), Riyâd 2009.
Mesudî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hasan (ö: 346/), Ahbaru’z-Zaman, Beyrut 1996.
Muhammed İbrahim el-Feyyumî, Tarihu’l-fikr ed-dinî el-Cahilî, Daru’l- Fikr el-Arabî, Beyrut 1994.
M. J. Kister, “Some Reports Concerning Mecca From Cahiliyye to İslam”, JESHO, Brill, Leiden 1972.
Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya (ö:676/1277), el-Minhâc fi şerh sahih Müslim b. el-Haccâc, I-XVIII, Beyrut 1392.
Ömer Rıza Kehhâle, mu’cemu kebâilu’l-Arab, I-V, Beyrut 1982
Razî, İbn Ebî Hatem Ebu Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris b. Münzir et-Temimî (ö: 327/938), Tefsiru’l-Kur’ani’l-azîm, (tahk: Es’ad Muhammed et-Tayyîb), Riyad 1419.
Sa’lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrahim (ö: 427/1035), el-Keşf ve’l-beyân an tefsiri’l-Kur’an, I-X, (tahk: İmam Ebu Muhammed b. Âşûr), Bey- rut 2002.
Suheylî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. Abdullah (ö:581/1185), er-Revdu’l- unf fi şerhi’s-sireti’n-Nebeviyye li İbn Hişam, I-VII, (tahk: Ömer Ab- dusselâm), Beyrut 2000.
Şamî, Muhammed b. Yusuf es-Salihî (ö: 942/1535), Subulu’l-huda ve’r-reşâd fi sireti hayri’l-ibâd ve zikri fedailihi ve a’lami nubuvetihi ve ef’alihi ve ahvâlihi fi’l-mebdei ve’l-mead, I-XII, (tahk: Adil Ahmed Abdul- mevcud-Ali Muhammed Muavvad), Beyrut 1993.
Taberî, Muhammed b. Cerir (ö: 310/922), Tarihu’l-umem ve’l-mulûk, I-XI, Beyrut 1387.
Taberî, Muhammed b. Cerîr, Camiu’l-beyân fi Te’vili’l-Kur’an, I-XXIV, (tahk: Ahmed Muhammed Şakir), Beyrut 2000.
Yakut el-Hamevî, Şihabuddin Ebu Abdullah (ö:626/1228), Mu’cemu’l- buldân, I-VII, Beyrut 1997.
Zamahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed (ö: 538/1143), el-Keşşâf an hakaiki cevamidi’t-tenzil, I-IV, Beyrut 1407.
Zeccâc, Ebu İshak İbrahim b. es-Sırrî b. es-Sehl (ö: 311/923 ), Meani’l-Kur’an ve i’rabuhu, I-V, (tahk:, Abdulcelil Abduh Şelebî), Beyrut 1988.
Zehebî, Şemsettin Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Osman b. Kay- maz (ö: 748/1347), el-Munteka min minhâci’l-i’tidâl fi nakdi kelâmi ehli’r-refdi ve’l-i’tizâl, (tahk:, Muhyiddin el-Hatib), ?.