Mu‘tezile’de Dinin Gayesel Yorumu

Kur’an-ı Kerim’de, ilahi filler çoğu zaman, insanın iyiliğini amaçlayan gâyesel açıklamalarlatemellendirilir. Söz gelimi Allah göklerde ve yerde olan her şeyi insan için yaratmıştır. Kur’an’dakibu temaya önem atfeden kelam ekolleri Mu’tezile ve Mâturîdîliktir. Kendisi iyi olduğu gibi kullarınında iyiliğini amaçlayan bir Allah tasavvuru, zaman ve süreç içerisinde otorite ve güç merkezli birAllah tasavvuruna doğru dönüşmüştür ve bu durum ciddi sorunlara yol açmaktadır. Bu tasavvurunahlak, adalet ve hikmet temelinde yeniden tesis edilmesi gerekir. Bu çalışmada Mu’tezile kelam ekolününbu konudaki düşünceleri incelenmekte ve konu gâyesel yorum bağlamında tahlil edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mu‘tezile, Din, Gâye, Fayda, İyilik

PDF

___

Abdülkerim Osman, Nazariyyetü’t-Teklif-Ârâi’l-Kâdî-Abdicabbari’l-Kelâmiyye, Beyrut:1971. Arslan, Hulusi, “Mutezill Düşüncede İlahi Fiil-İnsani Fiil Ayırımı ve Bu Ayırımın Temel Kriterleri”, Dini Araştırmalar, Mayıs-Ağustos 2003, c. 6, sayı: 16, s.59. Arslan, Hulusi, Mutezile’ye Göre İyilik ve Kötülük (Hüsün ve Kubuh) Problemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2000, s.111. Aydın, Hüseyin, Yaratılış ve Gâyelilik, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlı Yayınları, 2004.
Büyük Türkçe Sözlük, “Gaye” (Türk Dil Kurumu http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com (erişim:16 Haziran 2016).
Cevheri, İsmail b. Hammâd, es-Sıhah (I-VI), thk. Ahmed Abdulğafur Attar, Beyrut: Dâru’l-İlm lilmelâyîn, 1984
Çalışkan, Mehmet “Kur’an’da Hikmet Kavramı”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2001), cilt: I, sayı: 2, s. 89-119.
Ebulhasen Ali b. İsmail b. Seyde, el-Muhkem ve’l-Muhîtu’l-A‘zam, thk. Abdulhamid Hendâv’i, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000
Eş’arî, Ebû Hasan Ali b. İsmail, Mâkâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn (I-III) thk.Muhammed Muhiddîn Abdulhamîd, Beyrut: 1995.
eş-Şâtıbî, İbrahim b. Musâ b. Muhammed, el-Muvâfkât, çev. Mehmed Erdoğan, İstanbul: İz Yay., 1990.
eş-Şehristânî, Muhammed Abdulkerîm b. Ebî Bekir Akmed, Nihâyetü’l-İkdâm, tashih: Alfred Gaülasme, London: 1934.
Güllüce, Veysel, “Kur'an'da Hikmet Kavramı Üzerine”, EKEV Akademi Dergisi (1998), cilt: I, sayı: 2, s. 43-48.
İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, thk. Abdullah Ali el-Kebîr ve diğerleri, Kahire ts.
Kâdî Abdülcebbâr, el-Muğnî,(et-Teklîf XI), thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Abduhalîm en-Neccâr, Kahire: el-Müessesetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme, 1965.