Cumhuriyet (1928-1973) Döneminde Sürdürülen Sağlığın Geliştirilmesi Mücadelesinde Halk Sağlığı Temaları

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında sağlıkla ilgili sorunlar oldukça fazlaydı. Anadolu’da halkın hijyen konusunda ve sağlık eğitiminde sorunları vardı. Bu dönemde hekim, hemşire ve ebe sayıları oldukça azdı. Sıtma, verem, trahom gibi salgın hastalıklar halk arasında çok sık görülmekte ve önemli sağlık sorunlarına yol açmaktaydı. Bu yüzden Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında koruyucu sağlık hizmetleri büyük önem arz etmekteydi. Bu dönemde dikey örgütlenme modeli ile sağlık hizmet sunumu benimsendi. Verem savaş dispanserleri, sanatoryum hastaneleri ve yerel idarelere örnek olması amacıyla Numune Hastaneleri kuruldu. Sağlık personeli sayıca artırılırken, hekim hemşire ve ebelerin mesleki eğitimine önem verildi. Hekimlere zorunlu hizmet görevi getirildi. Sağlıkla ilgili mevzuatlar yayınlandı. Afiş, broşür, radyo gibi iletişim araçlarıyla önemli sağlık sorunları ile ilgili halk eğitimlerinin yapılmasına özen gösterildi. Halka yönelik sağlık temalı belgesel filmler çekildi. Bu çalışmada, 1928-1973 tarihleri arasında ülkemizde verilen sağlığı geliştirme mücadelesi içinde yer alan halk sağlığı eğitimine tarihsel bakışa yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet, Tarih, Halk Sağlığı

Public Health Themes in The Struggle to Promotion Health During The Republic (1928-1973)

Health-related issues in the Republic of Turkey's first years was quite high. People in Anatolia had problems in hygiene and health education. During this period, the number of physicians, nurses and midwives were very low. Epidemic diseases such as malaria, tuberculosis and trachoma were very common among the people and caused important health problems. Therefore, preventive health services were of great importance in the foundation years of the Republic. During this period, the vertical organization model and health service delivery were adopted. Numune Hospitals were established to set an example for tuberculosis dispensaries, sanatorium hospitals and local administrations. While the number of health personnel was increased, importance was given to the vocational training of physicians, nurses and midwives. Compulsory service duty was imposed on physicians. Regulations regarding health have been published. It was paid attention to provide public trainings on important health problems with communication tools such as posters, brochures and radio. Documentary films on health were shot for the public. In this study, a historical perspective is given to public health education, which took place in the struggle for health promotion in our country between 1928-1973.

Keywords:

Health promotion, public health, medical history,

PDF

___

1. Dirican R. Prof. Dr. Nusret Fişek'in Kitaplaşmamış Yazıları –I. Sağlık Yönetimi, 13. Bölüm: Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Sağlık Politikaları. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi; 1997.
2. Vergili A. Türkiye’de Modern Tıbbın Kurumsallaşması Ve Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, İstanbul, 2011.
3. Özpekcan M. TBMM Tutanaklarına Göre Cumhuriyet'in İlk On Yılında Sağlık Politikamız(1923-1933). Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 1999.
4. Tekir S. Sıhhiye Ve Muavenet-İ İçtimaiye Vekâleti’nin Kuruluşu Ve Erken Cumhuriyet Dönemindeki Faaliyetleri (1920-1930). Belgi Dergisi 2019;2(18):1301-1326.
5. İlikan-Rasimoğlu CG. İki Dünya Savaşı Arası Dönemde Türkiye’de Nüfus Ve Halk Sağlığı Tartışmalarının Değerlendirilmesi. Lokman Hekim Dergisi 2014;4(3):16-21.
6. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı. Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl. Ankara;1973. pp: 208-215.
7. www.altayli.net İnternet. Ak B. Türkiye Cumhuriyeti'nde Sağlık Hizmetleri. İnternet erişimi: 06.01.2020. Available from: https://www.altayli.net/turkiye-cumhuriyetinde-saglik-hizmetleri.html
8. Dikmeli H. Türkiye’de Sağlık Teşkilatının Geliştirilmesi Çalışmaları (1923-1938).Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Elazığ, 2013.
9. Aydoğan R. 1928-1945 Yılları Arası Halk Sağlığı Hizmetleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bilim Dalı, İstanbul,2002.
10. Çeliktemel T, Özge M. Sinema: Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema İle Eğitim Misyonu, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yöntemler-12. Ankara; 2016. pp:272.
11. İnan S. Denizli’deki Halkevleri ve Faaliyetleri (1932-1951). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 2000; 25-26: 135-157
12. Özer S. Burdur Halkevi ve Faaliyetleri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 2015;22: 331-362
13. Güneş G. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ödemiş’te Sağlık (Hastalıklar- Hastalıklarla Mücadele ve Sağlık Kurumları), İzmir Araştırmaları Dergisi 2017;5:33-54
14. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1489.pdf ( erişim tarihi 1.07.2020)
15. Geray C. Halk Eğitimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. No: 11, 1970.