Yalçın ÖZDEMİR, Halil BUYRUK, Sabri GÜNGÖR

Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimi ile Liderlik Yönelimleri Arasındaki İlişki

Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ile liderlik yönelimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırma, nicel yaklaşıma uygun olarak tarama deseninde, 2017-2018 akademik yılı bahar döneminde Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Kafkas Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde psikolojik danışma ve rehberlik ile sınıf öğretmenliği programlarında öğrenimlerine devam eden 405 öğretmen adayıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada “Eleştirel Düşünme Eğilimi” ile “Liderlik Yönelimi” ölçekleri ve kişisel bilgi formundan oluşan veri toplama araçları kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının demografik özellikleri için betimsel istatistikler, değişkenler arası ilişkilerin belirlenmesinde t-testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson Çarpım Momentler Korelasyon Analizi ve eleştirel düşünme eğiliminin liderlik yönelimleri üzerindeki yordayıcı gücünü incelemek için Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara bakıldığında öğretmen adaylarının üniversite, cinsiyet, program-sınıf ve anne eğitim düzeyi ile eleştirel düşünme eğilimleri ve üniversite, program ve sınıf ile liderlik yönelimleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmaktadır. Araştırma sonucuna göre öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile liderlik yönelimleri arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Eleştirel düşünme eğilimlerinden özellikle analitiklik, meraklılık ve kendine güven ile liderlik yönelimleri arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkiler bulunmakta ve eleştirel düşünme eğiliminin bu boyutlarının liderlik yönelimlerinin güçlü yordayıcıları olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Öğretmen adayları, eleştirel düşünme eğilimi

PDF

___

Aliustaoğlu, F. ve Tuna, A. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi (Kastamonu Üniversitesi örneği). Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi (Inesjournal), 4, 131-142. Alkın-Şahin, S., Tunca, N. ve Ulubey, Ö. (2014). Öğretmen adaylarının eğitim inançları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 13(4), 1473-1492. doi: 10.17051/io.2014.56482. Arslan, H. ve Uslu, B. (2014a). Öğretmen adaylarının liderlik yönelimlerinin incelenmesi. E- International Journal of Educational Research, 5(1), 42-60.
Arslan, H. ve Uslu, B. (2014b). Öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ile liderlik yönelimleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 39(173), 341-355.
Atkinson, D. (1997). A critical approach to critical thinking in TESOL. TESOL Quarterly, 31(1), 71-94.
Ay, Ş. (2005 ). Eleştirel düşünme öğretimi ve Bloom’un aşamalı sınıflaması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2).
Bakan İ. ve Büyükbeşe T. (2010). Liderlik türleri ve güç kaynaklarına ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması: Eğitim kurumu yöneticilerinin algılarına dayalı bir alan araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84.
Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. Newyork: Free Press.
Bass, B. M. (1990). The Bass & Stodgill handbook of leadership. Newyork: Free Press. Başaran, İ. E. (2004). Yönetimde insan ilişkileri; Yönetsel davranış (3.Basım). Ankara: Nobel Yayınları. Beycioğlu, K. ve Aslan, B. (2012). Öğretmen ve yöneticilerin öğretmen liderliğine ilişkin görüşleri: bir karma yöntem çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(2), 191-223.
Bolman, L. G. ve Deal. T. E. (1991). Reframing organizations. Artistry, choice and leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
Bolman, L. G. (2010). Research using leadership orientations survey instrument. Erişim adresi: http://www.leebolman.com/orientations.htm
Bolman, L. G. ve Deal, T. E. (2017). Reframing organizations: Artistry, choice, and leadership (6th edition). New Jersey: Jossey Bass.
Buluç, B. (2018). Geleneksel liderlik yaklaşımları. N. Güçlü ve S. Koşar (Ed.) Eğitim yönetiminde liderlik içinde (s. 41-67). Ankara: Pegem Akademi. Burns, J.M. (1978) Leadership. New York: Harper & Row.
Can, N. (2009). Öğretmenlerin sınıfta ve okulda liderlik davranışları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 385-399.
Chaffee, J. (1992). Critical thinking skills: The cornerstone of developmental education. Journal of Developmental Education, 15(3), 2-4, 6, 8, 39.
Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. London: SAGE Publications Ltd.
Çelik, V. (1995). Eğitim yöneticisinin vizyon ve misyonu. Eğitim Yönetimi. Sayı, 1.
Dereli, M. (2003). A survey research of leadership styles of elementary school principles (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara.
Doğan, S. (2018). Çağdaş liderlik yaklaşımları. N. Güçlü ve S. Koşar (Ed.) Eğitim Yönetiminde Liderlik içinde (s. 69-89). Ankara: Pegem Akademi.
Durmuş, Ö. (2011). İlköğretim ve lise öğrencilerinde görülen liderlik davranışlarının araştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Efekan, H. (2007). Kara Harp Okulu olimpik spor branşlarında yapılan bireysel sporlar ile takım sporlarının Harbiyelilerin liderlik özelliklerine sağladığı etkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ennis, R. H. (1964). A definition of critical thinking. The Reading Teacher, 17(8), 599-612.
Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assassment. Theory Into Practice, 32(3), 179-186.
Ennis, R.H (1996). Critical thinking dispositions: their nature and assessability. Informal Logic, 18(2&3), 165-182.
Eren, E. (2008). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi, (11. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları
Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Research findings and recommendations. Millbrae, CA: The Califomia Academic Press. (ERIC Document Reproduction Service No: ED3I5423). Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED315423.pdf
Facione, P. A., Facione, N. C. ve Giancarlo, C. A. F. (1998). The California critical thinking disposition inventory. California: Academic Press.
Flores, K.L., Matkin, G. S., Burbach , M. E., Quinn, C. E. ve Harding, H. (2012). Deficient critical thinking skills among college graduates: implications for leadership. Educational Philosophy and Theory, 44(2), 212-230, doi:10.1111/j.1469-5812.2010.00672.x
Gök, B. ve Erdoğan, T. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44 (2), 29-51.
Güngör, N. B. (2016). Beden eğitimi öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ile liderlik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ankara.
Hakkoymaz, S. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yazma kaygıları arasındaki ilişki. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2(2), 24-38.
Harris, A. (2004). Distributed leadership and school improvment: Leading or misleading? Educational Management Administration and Leadership, 32(1), 11-24.
Jeevanantham, L. S. (2005) Why teach critical thinking?, Africa Education Review 2(1), 118-129. doi:10.1080/18146620508566295
Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 443-465.
Kartal, T. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 279-297.
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. (23. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kılınç, A. Ç. (2018). Çağdaş liderlik yaklaşımları. N. Güçlü ve S. Koşar (Ed.) Eğitim yönetiminde liderlik içinde (s. 41-67). Ankara: Pegem Akademi.
Klein, G. (2011). Critical thoughts about critical thinking. Theoretical Issues in Ergonomics Science, 12(3), 210-224. doi:10.1080/1464536X.2011.56448
Koçak, B., Kurtlu, Y., Ulaş, H. ve Epçapan, C. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ve okumaya yönelik tutumları arasındaki ilişki. EKEV Akademi Dergisi, 61, 211-228.
Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kuvaç, M. ve Koç, I. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri: İstanbul üniversitesi örneği. Turkish Journal of Education. 3(2), 46-59.
Küçük, D.P. ve Uzun, Y. B. (2013). Müzik öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 327-345.
Mason, M. (2007). Critical thinking and learning. Educational Philosophy and Theory, 39(4), 339-349. doi:10.1111/j.1469-5812.2007.00343.x
Memduhoğlu, H. B. ve Keleş, E. (2016). Evaluation of the relation between critical-thinking tendency and problem-solving skills of pre-service teachers [Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi]. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 6(2), 75-94.
Moore, T.J. (2011). Critical thinking and disciplinary thinking: a continuing debate, Higher Education Research & Development, 30(3), 261-274. doi:10.1080/07294360.2010.501328
Moore, T. (2013). Critical thinking: seven definitions in search of a concept, Studies in Higher Education, 38(4), 506-522. doi:10.1080/03075079.2011.586995
Nicoteri, J. A. (1998). Critical thinking skills. The American Journal of Nursing, 98(10), 62+64-65.
Northouse, P. G. (2010). Leadership: Theory and practice (5th ed.). Thousand Oaks: CA: Sage.
Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi: Alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. Ankara: Anı Yayınları
Özdemir, S. ve Kılınç, A. Ç. (2014). Teacher Leadership: A conceptual analysis. K. Beycioğlu ve P. Pashiardis (Ed.) Multidimentional perspectives on principal leadership effevtiveness içinde (s. 257-282). Hershey, PA: Information Science Reference.
Öztürk, N. ve Şahin, S. (2017). Eğitim örgütlerinde örgüt kültürü ve öğretmen liderliği: Lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. Elementary Education Online, 16(4), 1451-1468. doi: 10.17051/ilkonline.2017.342967
Robbins, S. (1998). Organizational behavior: Concepts, controversies, applications. Upper Saddle River: Prentice Hall International.
Sağır, M. (2013). Okul liderliği. N. Can (Ed) Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi içinde (s. 184-213). Ankara: Pegem Akademi.
Sağlam, A. Ç. ve Büyükuysal, E. (2013). Eğitim fakültesi sın sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve buna yönelik engellere ilişkin görüşleri. International Journal of Human Sciences. 10(1), 258-278.
Semiz, H. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinde sporun liderlik üzerine etkisi: Hendek örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Stogdill, R. M. (1997). Leadership, Membership, and Organization. K. Grint (Ed.), Leadership, classical, contemporary, and critical approaches içinde (s.112–124), Oxford University Press; Original publication Psychological Bulletin, 47, 1950: 1–14.
Tahaoğlu, F. ve Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 15(58), 274-298.
Tekin, N., Aslan, O. ve Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50. doi:10.17539/aej.76710
Terenzini, P. T., Springer, L., Pascarella, E.T. ve Nora, A. (1995). Influences affecting the development of students' critical thinking skills. Research in Higher Education, 36(1), 23-39.
Wright, P. (1996). Managerial leadership. London: Routledge.
Yıldırım, H. İ. ve Şensoy, Ö. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 611-648.
Yukl, G. (2010). Leadership in organisations (7th ed). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education Limited.Zehndorfer, E. (2014) Leadership: A Critical intruduction. Newyork: Routledge.