YERKÜREDEN MAVERAYA BİR ÇIĞLIK: MEHMET AKİF

Mehmet Akif’in şiiri, birçok unsurdan oluşmuş bir halitadır. Şiirlerinin temel vasfı “çığlık”tır ve yüksek sesle okunması gerekir. Bu “çığlık”ın ferdî (Kısmen I.Safahat), içtimaî (genel olarak II-VI. Safahat) ve maveraî (Genel olarak VII. Safahat) bir kavis izlediği söylenebilir. Selma şiiri, onun şiirinde çok az gördüğümüz ferdî bir çığlık ve haykırışın ifadesidir. Zaten Akif, daha sonra neredeyse ferdî konulu şiirler yazmaz. Bu şiir, bir bakıma “hazin bir veda” ya da “yürek burkan vaveyla”dır. Sanatının esas zembereğini içtimaî meseleler kurar. Hakkın Sesleri, şairin ayet ve hadislerden hareketle bir kalkış noktası belirlediği şiirleri ihtiva eden kitabıdır. Balkan Savaşları ve sonrasının anlatıldığı “Geçenler varsa İslâmın şu çiğnenmiş diyarından” mısraıyla başlayan şiir, Rumeli’nin yakıp yıkılmasını, bunda Müslümanların içine düştüğü yeis ve ataletin payını vurgular. Mısır’da iken yazdığı Hicrân şiiri ise, türlü saiklerle yüzünü öte dünyaya çevirdiği verimlerindedir. Tasavvufî pırıltılar aksettiren bu şiirde ise gurbet (ülke-memleket/ahiret yurdu-Allah) ve bundan kaynaklan hicran maveraî bir çığlık olarak karşımıza çıkar.

Anahtar Kelimeler:

Türk Şiiri, Mehmet Akif, Çığlık

PDF

___

Akbalık, Esra (2013). Yunus Emre’nin şiirlerinde ‘gönül’ imgesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, Sayı 26, (20-28).
Akyüz, Kenan (1999). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri 1860/1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Arslan, Fatih (2009). Metaforik tercihler bakımından Akif’i okuyabilmek. Uluslararası I. Mehmet Akif Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Burdur, (259-264).
Beyatlı, Yahya Kemal (2010). Edebiyata dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Cerrahoğlu, A. (1964). Bir İslâm reformatörü Mehmet Akif. İstanbul: İstanbul Matbaası.
Coşkun, Muharrem (2015). İlk kez yayınlanan belgelerle ‘vatanında cüda’ istiklal şairi/kod adı: irtica-906. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Cündioğlu, Dücane (2007). Bir Kur’an şairi/Mehmed Akif ve Kur’ân meâli. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
Çağan, Kenan (2011). Mehmet Akif’te toplum: ya da şiirler sosyoloji. Vefatının 75. Yılında Uluslarası Mehmet Akif Ersoy Sempozyum Bildirileri, (Hazırlayan: Vahdettin Işık). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, (157-184).
Çitçi, Sinan (2013). Mehmet Akif’in şiirlerinde ağlamalar. Türk Kültürü İncelemeleri, C:29, (225-255).
Demirci, Mehmet (2000). Ölümdeki hayat: tasavvuf düşüncesinde hayat. Tasavvuf Dergisi, Sayı 4, (9-16).
--------------------------(2011). Mehmet Akif ve Safahat’ta tasavvuf. Hakikat Adamı Mehmet Âkif’e Armağan. (Editör: Mehmet Bayyiğit), Konya: Erman Ofset, (299-321).
Demirli, Ekrem (2011). Mehmet Akif’in şiirinde tasavvuf: Safahat’ı bir tasavvuf-ahlak metni olarak okumak. Vefatının 75. Yılında Uluslarası Mehmet Akif Ersoy Sempozyum Bildirileri, (Hazırlayan: Vahdettin Işık), İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, (137-153).
Düzdağ, M.Ertuğrul (1987). Mehmed Âkif hakkında araştırmalar/hayatı-eserleri-fikirleri-şahsiyeti-zamanı-çevresi. İstanbul: MAM.
Edib, Eşref (1960). Mehmet Âkif/hayatı – eserleri ve yetmiş muharririn yazıları. Birinci Cilt. İstanbul: Sebilürreşad Neşriyatı.
Enginün, İnci (2004). Yeni Türk edebiyatı araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Erişirgil, Mehmet Emin (1986). İslamcı bir şairin romanı. (Yayına hazırlayanlar: Aykut Kazancıgil-Cem Alpar). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Eroğlu, Ebubekir (2011). Modern Türk şiirinin doğası. İstanbul: YKY.
Ersoy, Mehmed Akif (2010). Safahat. (Neşre Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ). Ankara: TDV Yayınları.
---------------------------(2011). Düzyazılar/makaleler-tefsirler-vaazlar. (Hazırlayan: A.Vahap Akbaş). İstanbul: Beyan yayınları.
Gazâlî, İmam (1974). İhyaû ‘Ulûmi’d-dîn. Cilt:3 Rub’u’-l Mühlikât. (Tercüme: Ahmed Serdaroğlu). Ankara: Bedir Yayınevi.
Gökçek, Fazıl (2005).Mehmet Akif’in şiir dünyası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
------------------(2011). Bir medeniyetin şairi Mehmet Âkif. Ankara: TDK.
Hanioğlu, M.Şükrü (1981). Bir siyasal düşünür olarak Doktor Abdullah Cevdet ve dönemi. İstanbul: Üçdal Neşriyat. İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988), Son asır Türk şairleri. Cilt:1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
İz, Mahir (2014), Üstadım Mehmed Âkif/Muallim Mâhir İz’in hatıraları. (Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ). İstanbul: Bağcılar Belediyesi Kültür Yayınları.
Jäschke, Gotthard (1972). Yeni Türkiye’de İslâmlık. (Çev.Hayrullah Örs). Ankara: Bilgi Yayınevi.
Kaplan, Mehmet (2013). Şiir tahlilleri 1/Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kara, İsmail (2011). Türkiye’de İslâmcılık düşüncesi 1/metinler-kişiler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kara, Kerim (2005). Mevlana’nın Mesnevi’sinde kalp-gönül. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Y. 6, Sayı 14, (483-523).
Karakoç, Sezai (1978). Mehmet Âkif. İstanbul: Diriliş Yayınları.
Kırkkılıç, Ahmet (2009). Âyetlere manzum meâl. Uluslararası I. Mehmet Akif Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Burdur, C:1, (61-70).
Kuntay, M. Cemal (2001). Mehmed Akif. İstanbul: Timaş Yayınları.
Kutay, Cemal (1963). Necid çöllerinde Mehmet Akif. İstanbul: Tarih Yayınları.
Meriç, Cemil (2004). Bu ülke. (Yayına Hazırlayan: Mahmut Ali Meriç). İstanbul: İletişim Yayınları.
----------------- (2013). Kültürden irfana. (Yayına Hazırlayan: Mahmut Ali Meriç). İstanbul: İletişim Yayınları.
Nazif, Süleyman (2015). Mehmed Âkif. (Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ). İstanbul: Kapı Yayınları.
Okay, Orhan (1989). Mehmed Âkif/ bir karakter heykelinin anatomisi. İstanbul: Akçağ Yayınları.
--------------- (2010). Batılılaşma devri Türk edebiyatı/fikirler-türler-topluluklar-temalar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
---------------- (2015). Mehmed Âkif/kalabalıklarda bir yalnız adam. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Öztürkmen, Neriman Malkoç (1969). Mehmet Akif ve dünyası/Safahat’ta geçen yapı unsurlarının sitilistik tahlili. Ankara: Altınok Matbaası.
Sevük, İsmail Habib (1930). Edebî yeniliğimiz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Tansel, FevziyeAbdullah (1973). Mehmet Âkif/hayatı ve eserleri. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Tarlan. Ali Niha (1971). Mehmed Âkif ve Safahat. İstanbul: Nidâ Yayınevi.
Timurtaş, Faruk Kadri (2006). Mehmet Âkif ve cemiyetimiz. Ankara: Akçağ Yayınları.
Topçu, Nurettin (1970). Mehmet Âkif. İstanbul: Hareket Yayınları.
Tunaya, Tarık Zafer (2004). Türkiye’nin siyasî hayatında batılılaşma hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Yenisoy, Hayriye Süleymanoğlu (2012). 1912-1913 Balkan Savaşlarının Edebiyata Yansıması. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, (91-111).
Yetiş, Kazım (2006). Bir mustarip Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Akçağ Yayınları.