XIX. Yüzyılın Sonunda Rus Büyükelçisi A. N. Nelidov’un Boğazları İşgal Projesi-The Straits Occupation Project Of Russian Ambassador A. N. Nelidov At The End XIX. Century

Öz 19. Yüzyıldaki Rusya İmparatorluğu’nun dış politikasının önemli ölçüde Doğu meselesine yönelik olmuştur. 19. Yüzyılın ortalarından itibaren bu politika Orta Asya ve Kafkasya’daki yayılmacılık politikasıyla birlikte yürütüldü, fakat asrın sonlarında Osmanlı Devleti’nin zayıflamasını da fırsat bilen yüzyıllardır düşlediği sıcak denizlere inmek, Balkan Yarımadası’na sahip olmak arzusuyla İstanbul ve Çanakkale Boğazları’na sahip olma fırsatını elde etmiş ve bu amaç doğrultusunda çaba sarfetmiştir. Bu projenin gerçekleşmesi için Rusya’nın İstanbul’daki diplomatları ve diğer temsilcilerinin gösterdiği yoğun çalışmalar da dikkate şayandır. Bu bilimsel çalışmada 1883-1897 yılları arasında Rusya’nın İstanbul’daki büyükelçisi A. İ. Nelidov’un hazırladığı ve gerçekleşmesi için uzun uğraşlar verdiği “Boğazların İşgali Hakkındaki Projesi” ele alınacaktır. Çalışmada, Büyükelçi Nelidov’un Rus Çarı için hazırladığı projenin çevirisi ve proje etrafında oluşan tartışmalar, bunun için yapılan askeri hazırlıklar ve projenin neden gerçekleşmediği Rus kaynakları ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Rusya, Osmanlı Devleti, Boğazlar meselesi, Nelidov, Batı Devletleri

PDF

___

“Zapiska Aleksandra III. v 1885 gg” (1931), Krasny Arhiv, No. 3 sayı 46, (180-181).

“Zapiski Velikogo Vizira Kamil Paşi” (1915), İzvestiya MİD, Kn. 1, (186).

Ahtamzyan. A. A (2008), “Verny Syn Oteçestva” // Etnosfera, No. 8 (119), (48-50).

Çomak, İhsan (2015), “19.Yy. Sonunda Rusya’nın Osmanlı Devleti Politikası ve Rusya Karadeniz Donanması Kaptanı Lev Brusilov’un gözüyle Rusya’nın İstanbul Büyükelçisi A. İ. Nelidov”, Karadeniz Araştırmaları, Güz, Sayı:47, (39-52).

Dışişleri Bakanının A. İ. Nelidov’a mektubu (24 Şubat, 1897).

Dışişleri Bakanının A. N. Nelidov’a gizli telgrafı (3/15 Şubat 1897).

Dışişleri Bakanının İstanbul’daki Rusya Büyükelçisi A. N. Nelidov’a mektubu (25 Ocak, 31 Ocak 1897).

Dillon. E. J (1918), The Eclipse of Russia. General Vannovskiy’nin M. N. Muravyev’e mektubu (20 Nisan 1897).

Hvostov (1931), “Zapiska A. İ. Nelidova v 1882 g. O Zanyatii Prolivov”, Krasny Arhiv, No. 3.

Hvostov. V. M (1929), “Blijnevostoçny Krizis 1895-1897 gg”, İstorik-Marksist, No. 13.

Hvostov.V. M (1931), “Proekt Zahvata Bosfora v 1896 g.”, Krasny Arhiv, No. 4-5 (47-48), (50-70).

Hvostov.V. M (1977), Problema İstorii Vneşney Politiki Rossii i Mejdunarodnyh Otnoşenii v Kontse XIXnaçale XX. Veka, Moskva.

Hvostov.V. M (1930), “Problema Zahvata Prolivov v 90-h gg. XIX Veka”, İstorik-Marksist, No. 20. İ. L. Goremykin’in M. N. Muravyev’e mektubu (22 Şubat 1897).

Lamzdorf.V. N, Dnevnik za 1895 God, Tetrad: 3, (37).

Nelidov’un Bakanlar Kurulu üyesi V. S. Obolenskiy’ye mektubu (24 Şubat 1897).

Pokrovskiy. M (1922), “Germano-Russkiye Otnoşeniya. Proekt Zahvata Bosfora v 1897 g.” // Krasny Arhiv, no. 1, (152-162). http://istmat.info/files/uploads/31111/krasnyy_arhiv_1-1922.pdf

Rossiyskiy Gosudarstvenny İstoriçeskiy Arhiv (RGİA), fond, 1626, opis. 1, dosya. 213.

Rusya Dışişleri Bakanı’nın İşişleri Bakanı İ. L. Goremykin’e (kopyası Büyükelçi A. İ. Nelidov’a) mektubu (21 Şubat, 1897).

Rusya Savunma Bakanı P. S. Vannovskiy’nin Dışişleri Bakanı M. N. Muravyev’e (14 Ocak, 24 Ocak 1897) mektupları.

Semanov. S. N (1972), Makarov, Moskva.

Şirokorad. A. B (2009), Turtsiya. Pyat’ Vekov Protivostoyaniya, Moskva.

Tellioğlu Ömer (2015), “Karadeniz’de Osmanlı Hâkimiyeti ve Rusya’nın Sıcak Denizlere İnme Mücadelesi”,

Tarih Okulu Dergizi (TOD), Mart, Yıl 8, Sayı XXI, (195-212).

Timoşçuk.V (1914), “Zapiski Grafa N. P. İgnatyeva o Ego Prebyvanii v Konstantinopole v 1864-1876 g.”, Russkaya Starina, No. 4.

Vyşinskiy. A.Ya, Lozovskiy. S. A (1948), Diplomatiçeskiy Slovar, Moskva.