İŞLETMELERDE TEKNOLOJİK YENİLİKLERİN KABULÜNE ETKİ EDEN YENİLİK ÖZELLİKLERİNİN DEMATEL YÖNTEMİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yaşanan üstel teknolojik gelişmeler dünyada tüm sektörleri etkisi altına almakta ve teknolojik yeniliklere uyum sağlama büyümenin, refahın ve rekabetin lokomotifi olarak görülmektedir. Bu sebeple işletmeler, iş süreçlerinde ileri teknoloji yöntemlerine yönelme eğilimi göstererek sürdürülebilir olmak ve pazar paylarını artırmak istemektedirler. İşletmelerin bu konuda başarılı olabilmelerinin yolu da yenilik yeteneklerinden ve teknolojik yeniliklere uyumlarından geçmektedir. Bundan dolayı işletmelerde teknolojik yeniliklerin kabulüne etki eden yenilik özelliklerinin değerlendirilmesi işletmelerin yeniliklere geçiş süreçlerindeki önceliklerini doğru belirlemelerine yardımcı ve başarılarında yol gösterici nitelikte olacaktır. Çalışmada bu doğrultuda, yeniliklerin yayılması teorisi temelinde yeniliğin algılanan özellikleri belirlenmiş ve bu özellikler imalat işletmelerinin karar verici ve uzmanları tarafından değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler çok kriterli karar verme yöntemlerinden DEMATEL yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Analize göre sırasıyla; teknolojik yeniliklerin kabulüne etki eden zaman ve emekten tasarruf, sosyal prestij, sorunları azaltma, düşük başlangıç maliyeti, doğrudan fayda, kullanım kolaylığı, denenebilirlik ve gözlemlenebilirlik özelliklerinin teknolojik yeniliğin kabulünde önceliklendiği ve bu özelliklerin müşteri taleplerinin karşılanması ve ekonomik karlılık üzerinde etkili olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Teknoloji, Teknolojik Yenilik, DEMATEL, Yeniliklerin Yayılması, Yenilik Özellikleri

EVALUATION OF INNOVATION FEATURES AFFECTING ON ACCEPTANCE OF TECHNOLOGICAL INNOVATIONS IN BUSINESSES BY DEMATEL METHOD

Exponential technological developments affect all sectors in the world and adaptation to technological innovations is seen as the locomotive of growth, prosperity and competition. Therefore, businesses tend to focus on advanced technology methods in their business processes and want to be sustainable and increase their market shares. Businesses to be successful in this regard depends on their innovation capabilities and adaptation to technological innovations. Therefore, the evaluation of the innovation features that affect the acceptance of technological innovations in enterprises will help the enterprises to determine their priorities in the process of transition to innovations and guide their success. In this direction, the perceived characteristics of innovation were determined on the basis of the theory of diffusion of innovations and these features were evaluated by decision makers and experts of manufacturing enterprises. The data were analyzed using the DEMATEL method. According to the analysis, respectively; It was concluded that saving from time and labor, social prestige, reducing problems, low initial cost, direct benefit, ease of use, trialability and observability, which affect the adoption of technological innovations, are prioritized in the acceptance of technological innovation and these features will have an impact on customer satisfaction and economic profitability.

Keywords:

Technological Innovation, Technology, DEMATEL, Diffusion of Innovations, Innovation Features,

PDF

___

Açıkgül, K. ve Diri, E. (2020). Matematik Öğretmen Adaylarının Mobil Öğrenmeyi Benimseme Düzeylerinin Yeniliğin Yayılması Teorisi Çerçevesinde İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 353–373. doi:10.9779/pauefd.593656
Agarwal, R., Ahuja, M., Carter, P. E. ve Gans, M. (1998). Early and late adopters of IT innovations : Extensions to innovation diffusion theory. Proceedings of the DIGIT Conference, 1–18.
Aizstrauta, D., Ginters, E. ve Eroles, M. A. P. (2015). Applying Theory of Diffusion of Innovations to Evaluate Technology Acceptance and Sustainability. Procedia Computer Science, 43, 69–77. doi:10.1016/j.procs.2014.12.010
Akman, G. ve Yilmaz, C. (2019). Innovative capability, innovation strategy and market orientation: An empirical analysis in Turkish software industry. Managing Innovation: What Do We Know About Innovation Success Factors?, 12(1), 139–181. doi:10.1142/9781786346520_0007
Aksoy, S. (2017). Değişen teknolojiler ve Endüstri 4.0: Endüstri 4.0’ı anlamaya dair bir giriş. SAV Katkı, 4, 34–44. www.savportal.org adresinden erişildi.
Amiri, M., Salehi Sadaghiyani, J., Payani, N. ve Shafieezadeh, M. (2011). Developing a DEMATEL method to prioritize distribution centers in supply chain. Management Science Letters, 1(3), 279–288. doi:10.5267/j.msl.2010.04.001
Avcı, M., Uysal, S. ve Taşçı, R. (2016). Türk İmalat Sanayinin Teknolojik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(36), 49–66.
Barış, S. (2019). Türkiye’de Teknolojik Yenilik ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Verimlilik Dergisi, 1, 83–112.
Battal, Ü. (2018). Türkiye’de Havayolu Taşımacılığının Fi̇nansman Sorunları: Dematel Yöntemi̇ Uygulaması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 96–111. doi:10.25287/ohuiibf.394862
Bil, E. (2018). İşletmelerin Yenilik ve Pazarlama Performansları Üzerine Teknolojik Yenilik Yeteneklerinin Etkisi: Türkiye’deki Teknopark İşletmeleri Üzerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Çalışkan, G. ve İzmirli, Ö. Ş. (2020). Teachers’ communication channels in the innovation- decision process. Egitim ve Bilim, 45(203), 367–394. doi:10.15390/EB.2020.8611
Castells, M. (2005). Ağ Toplumun Yükselişi - Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Compeau, D. R., Meister, D. R. ve Higgins, C. A. (2007). From Prediction to Explanation: Reconceptualizing and Extending the Perceived Characteristics of Innovating. Journal of the Association for Information Systems, 8(8), 409–439. doi:10.17705/1jais.00136
Demir, K. (2006). Rogers ’ın Yeniliğin Yayılması Teorisi ve İnternetten Ders Kaydı. Educational Administration: Theory and Practice Summer, (47), 367–392.
Diyadin, A. ve Koçak, A. (2018). Sanayi 4.0 Geçiş Süreçlerinde Kritik Başarı Faktörlerinin DEMATEL Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakis (Ege Academic Review), 18(1), 107–120. doi:10.21121/eab.2018132203
Erdem, E. ve Köseoğlu, A. (2014). Teknoloji̇k Deği̇şi̇m ve Rekabet Gücü İli̇şki̇si̇: Türki̇ye Üzeri̇ne Bi̇r Uygulama. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 9(1), 51–68.
Fecrat, M. A. (2019). Küreselleşme Bağlamında Teknolojinin Yenilik Boyutunun İncelenmesi: Kabil (Afganistan) Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Gandhi, S., Mangla, S. K., Kumar, P. ve Kumar, D. (2015). Evaluating factors in implementation of successful green supply chain management using DEMATEL: A case study. International Strategic Management Review, 3(1–2), 96–109. doi:10.1016/j.ism.2015.05.001
Heinich, R. (1984). The proper study of instructional technology. ECTJ, 32(2), 67–88.
Hsu, C. L., Lu, H. P. ve Hsu, H. H. (2007). Adoption of the mobile Internet: An empirical study of multimedia message service (MMS). Omega, 35(6), 715–726. doi:10.1016/j.omega.2006.03.005
Hsu, P. F., Kraemer, K. L. ve Dunkle, D. (2006). Determinants of e-business use in U.S. firms. International Journal of Electronic Commerce, 10(4), 9–45. doi:10.2753/JEC1086-4415100401
Jeng, D. J. F. (2015). Generating a causal model of supply chain collaboration using the fuzzy DEMATEL technique. Computers and Industrial Engineering, 87, 283–295. doi:10.1016/j.cie.2015.05.007
Kabadayı, N. ve Dağ, S. (2020). Dealership Performance Evaluation in Supply Chain with DEMATEL and ELECTRE Methods. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 26(1), 241–253. doi:10.5505/pajes.2019.39214
Karasar, Ş. (1999). Sanal Yükseköğretim: Yeni İletişim Teknolojilerinden İnternetin Kullanımı. Anadolu Üniversitesi.
Kiper, M. (2004). Teknoloj Transfer Mekanizmaları ve Bu Kapsamda Üniversite-Sanayi İşbirliği. Teknoloji içinde (s. 59).
Kılıçer, K. (2008). Teknoloji̇k yeni̇li̇kleri̇n yayilmasini ve beni̇msenmesi̇ni̇ arttıran etmenler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 209–222.
Köse, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Yeniliklerin Benimsenmesi: Bir Yenilik Olarak Mobil İnternet. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
Lee, E. A. (2019). Dijital Ruh: İnsan ve Teknoloji Arasındaki Yaratıcı Ortaklık (1.Baskı.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Li, Y. ve Mathiyazhagan, K. (2017). Application of DEMATEL approach to identify the influential indicators towards sustainable supply chain adoption in the auto components manufacturing sector. Journal of Cleaner Production, 172, 2931–2941. doi:10.1016/j.jclepro.2017.11.120
Lin, H. F. ve Lin, S. M. (2008). Determinants of e-business diffusion: A test of the technology diffusion perspective. Technovation, 28(3), 135–145. doi:10.1016/j.technovation.2007.10.003
McKenna, B., Tuunanen, T. ve Gardner, L. (2013). Consumers’ adoption of information services. Information and Management, 50(5), 248–257. doi:10.1016/j.im.2013.04.004
Moore, G. C. ve Benbasat, I. (1991). Development of an Instrument to Measure the Perceptions of Adopting an Information Technology Innovation. Information Systems Research, 2(3), 192–222. https://www.jstor.org/stable/23010883 adresinden erişildi.
Oğuztürk, B. S. ve Türkoğlu, M. (2004). Yenilik ve Yenilik Modelleri. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 3(1), 14–20.
Özer, M. ve Çiftçi, N. (2009). Ar-Ge Tabanlı İçsel Büyüme Modelleri ve Ar-Ge Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(16), 219–240.
Özkaya, A., Gür, Ş. ve Eren, T. (2019). Endüstri 4.0’a Geçiş Sürecinin Analitik Ağ Süreci ile Değerlendirilmesi. Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 59–74.
Rogers, E. M. (1995). Diffusion of Innovations: Modifications of a Model for Telecommunications. Die Diffusion von Innovationen in der Telekommunikation, 25–38. doi:10.1007/978-3-642-79868-9_2
Rogers, E. M. (2003). Diffusion of Innovations (5. bs.). New York: Free Press.
Sarı, T. (2020). Endüstri 4.0 Teknoloji̇k Olgunluk Düzeyi̇ni̇n Anali̇ti̇k Hi̇yerarşi̇ Prosesi̇ ile Modellenmesi̇: Gida ve İçecek İmalat Sektörü Örneği̇. Business & Management Studies: An International Journal, 8(3), 3526–3549. doi:10.15295/bmij.v8i3.1597
Sharif, N. ve Huang, C. (2012). Innovation strategy, firm survival and relocation: The case of Hong Kong-owned manufacturing in Guangdong Province, China. Research Policy, 41(1), 69–78. doi:10.1016/j.respol.2011.06.003
Smith, K. (1994). New directions in research and technology policy: identifying the key issues. STEP Rapport / Report, (1/94), 1–22.
Talukder, M. (2019). Causal paths to acceptance of technological innovations by individual employees. Business Process Management Journal, 25(4), 582–605. doi:10.1108/BPMJ-06-2016-0123
Tekin, M. ve Ömürbek, N. (2016). Endüstri 4.0’da Teknoloji Yönetimi (1.Baskı.). Konya.
Tosuntaş, Ş. B. ve Çubukçu, Z. (2019). Yeniliklerin Yayılması Teorisi Bağlamında Öğretmen Adaylarının Bulut Teknolojisi Kullanımlarını Etkileyen Faktörler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel Sayı), 1–20. doi:10.17494/ogusbd.555091
Tsai, S. B., Chien, M. F., Xue, Y., Li, L., Jiang, X., Chen, Q., … Wang, L. (2015). Using the fuzzy DEMATEL to determine environmental performance: A case of printed circuit board industry in Taiwan. PLoS ONE, 10(6), 1–18. doi:10.1371/journal.pone.0129153
Yılmaz, A., Arıcıoğlu, M. A. ve Yiğitol, B. (2020). Endüstri 4.0 Üzerine Yöntem ve Literatür Çalışması: Türkiye’deki Lisansüstü Tez Çalışmaları. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 57, 293–324. doi:10.18070/erciyesiibd.754466