Ömer Faruk ACAR, Mustafa Zihni TUNCA, İsa İPÇİOĞLU

ENTELEKTÜEL SERMAYENİN SINIFLANDIRILMASI, ÖLÇÜLMESİ VE BOYUTLARI ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR ÇALIŞMA

İşletmeler içinde bulundukları yoğun rekabet ortamında, ekonomik durumun küresel bir boyut alması, globalleşme, yenileşme ihtiyacının süreklilik halini alması ile beraber bilgi teknolojilerinin kullanımındaki yükseliş ile faaliyette bulunmak zorunda kalmışlardır. İşletmeler yapılan rekabetlerin başarılı sonuçlanması için değişik strateji ve yöntemler geliştirmektedirler. Günümüzde değer yaratan temel varlıklar maddi olmayan varlıklardır ve bu nedenle entelektüel sermaye işletmelerin performansını etkileyen hayati bir unsurdur. Bilgi çağında işletmeler rekabet üstünlüğü sağlayabilmek için performans değerlendirme çalışmaları yaparken, maddi varlıklarla birlikte maddi olmayan varlıkları ifade eden entelektüel sermaye üzerine de yatırımlar yapmaktadır. İşletmelerde rekabet üstünlüğü sağlayan unsurların başında entelektüel sermaye gelmekte olup, işletmelerin rekabet avantajı kazanmalarında büyük öneme sahiptir. Entelektüel sermaye terimi gerek bilimsel yazında gerekse iş dünyasında son yıllarda önemi gittikçe artan bir kavram olarak ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı entelektüel sermayenin sınıflandırılması, ölçülmesi ve entelektüel sermayenin boyutları olan insan sermayesi, müşteri sermayesi ve yapısal sermaye üzerine yapılan çalışmalarla değinmek ve kavramsal açıdan durumu değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler:

Bilgi, Bilgi Yönetimi, Entelektüel Sermaye, İnsan Sermayesi, Müşteri Sermayesi, Yapısal Sermaye

A CONCEPTUAL STUDY ON CLASSIFICATION, MEASUREMENT AND DIMENSIONS OF INTELLECTUAL CAPITAL

Businesses have had to operate with the increase in the use of information technologies, with the economic situation taking a global dimension, globalization and the need for innovation, and the increase in the use of information technologies in the intense competitive environment they are in. Business organizations develop different strategies and methods to be successful in this competition environment. Recently, core assets creating value have become intangible assets (intellectual capital) to be a vital element with an impact on business performance. The companies make investments on intellectual capital which expresses the intangible assets with tangible assets, while making performance evaluation studies in order to provide competitive advantage in the information age. One of the main elements for business organizations to provide a competitive advantage is intellectual capital and the importance of this intellectual capital cannot be ignored. The term, intellectual capital, has come into the forefront of the both business world and scientific literature, recently. The aim of this study is to address the classification and measurement of intellectual capital, and to address the dimensions of intellectual capital, which are human capital, customer capital, and structural capital, and to evaluate the situation conceptually.

Keywords:

Knowledge, Knowledge Management, Intellectual Capital, Human Capital, Customer Capital, StructuralCapital,

PDF

___

Acar, Ö. F. ve Acar, S. (2020). A Prelımınary ınvestıgatıon of dıgıtal hoardıng behavıors of unıversıty executıves. European Journal of Digital Economy Research (EJDER). 1, 27-44.
Alagöz, A. ve Özpeynirci, R. (2007). Bilgi toplumunda entelektüel varlıklar ve raporlanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(11), 167-184.
Alavi, M. ve Leidner, D. E. (2001). Review: Knowledge management and knowledge management systems: Conceptual foundations and research issues. MIS Quarterly, 25(1), 107-136.
Albert, Z. ve Fink, D. (2003). The ıntellectual capital web a systematic linking of ıntellectual capital and knowledge management. Journal of Intellectual Capital. 4(1), 34-38.
Andersen, R. ve McLean, R. (2000). Accounting for the creation of value. Canadian: Canadian Institute of Chartered Accountants.
Andriessen, D. ve Tiessen, R. (2000). Weightless weight find your real value in a future of ıntangible assets. London: Pearson Education.
Argüden, Y., Jacobsen, K., Hofman-Bang, P. ve Kuyucu, B. A. (2005). Entelektüel Sermaye İstanbul: ARGE Danışmanlık Yayınları.
Aslanoğlu, S. ve Zor, İ. (2006). Bilgi varlıklarının değerlemesi: entelektüel sermaye ölçüm ve değerleme modelleri; Karşılaştırmalı bir analiz. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 29, 152-165.
Aydemir, O., (2008); Entelektüel Sermaye: Yeni Yaklaşımlar, (Ed.) Entelektüel Sermaye: Teori, Uygulama ve Yeni Perspektifler içinde (91-113). Ankara: Gazi Kitapevi,.
Barutçugil, İ. (2002). Bilgi Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
Bayraktaroğlu, A. E. (2015). Türk imalat sanayiinde faaliyet gösteren firmaların entelektüel sermaye kullanım etkinliği ve firma performansı ilişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Bhartesh, K. R ve Bandyopadhyay, A. K. (2005). Intellectual Capital: Concept and Its Measurement. Finance India. 19(4), 1365-1374.
Bontis, N. (1996). There’s a price on your head: Managing intellectual capital strategically. Business Quarterly. 60(4), 40-47.
Bontis, N. (1998). Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Management Decision. 36(2), 63-76.
Bontis, N. (1999). Managing organisational knowledge by diagnosing intellectual capital: Framing and advancing the state of the field. International Journal of Technology Management. 18(5-8), 433-462.
Bontis, N., Keow, W. C. C., ve Richardson, S. (2000). Intellectual capital and business performance in Malaysian industries. Journal of Intellectual Capital. 1(1), 85–100.
Bose, S. ve Oh, K. B. (2004). Measuring strategic value drivers for managing intellectual capital. The Learning Organization. 11(4/5), 347–356.
Bozbura, F. T. (2004). Measurement and application of intellectual capital in Turkey. The Learning Organization, 11 (4/5), 357–367.
Brooking, A. (1996). Intellectual capital England: Internatıonal Thomson Business Press.
Cengiz, H, ve Çetinceli, K. (2020). Türkiye ve BRICS ülkelerinin bilgi ve iletişim teknolojileri gelişmişlik endeksleri ile lojistik performans endekslerinin karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 38, 165-185.
Chang, S., Chen, S. ve Lai, J. (2008). The effect of alliance experience and ıntellectual capital on the value creation of ınternational strategic alliances, Omega. 36, 298-316.
Chen, Y. (2008). The positive effect of gren ıntellectual capital on competitive advantages of firms. Journal of Business Ethics. 77, 271-286.
Choong, K. K. (2008). Intellectual capital: definitions, categorization and reporting models. Journal of Intellectual Capital. Emerald Group Publishing Limited. 9(4), 609-638.
Davenport, T. H. ve Prusak, L. (1998). Working knowledge: How organizations manage what they know, Boston: Harvard Business School Press.
Demirkol, Ö. F. (2006). Seracılıkta uluslararası muhasebe standartlarına göre ürün maliyetlerinin hesaplanması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Edvinsson, L. ve Malone, M. S. (1997). Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding its Hidden Brainpower. New York, USA: Harper Business.
Emrem, A. E. (2003) Entelektüel Sermayeyi Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri. II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı Kocaeli Üniversitesi İ.İ.B.F. İzmit: 17-18 Mayıs 2003, 601-614.
Ergün, E. T. ve Yılmaz, O. T. (2012). İlişkisel sermaye ile yapısal sermayenin ilişki düzeyinin entelektüel sermaye düzeyine ve işletmenin finansal ve finansal olmayan performansına etkisi. International Refereed Academic Social Sciences Journal, 3(8), 39-59.
Erkal, E. Z. (2006). Entelektüel Sermaye, Ölçülmesi ve Raporlanması. İstanbul: Derin Yayınları.
Ertuğrul, M. (2000). Bilgi Çağında İşletmelerin Yeni Kaynağı: Entelektüel Sermaye. Active Yönetim. 3(15), 72-79.
Fitz-Enz, J. (1994). How to measure human resource management. McGraw-Hill.
González-Loureiro, M., (2012). Intellectual capital and system of innovation: What really matters at innovative SMEs. Intangible Capital. 8(2), 239-274.
Görmüş, A. (2009). Entelektüel sermaye ve insan kaynakları yönetiminin artan önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 11(1), 57-75.
Gröjer, J. E. ve Johanson, U. (1996). Human resource costing and accounting. Stockholm: Joint Industrial Safety Council.
Güçlü, N. ve Sotirofski, K. (2006), Bilgi Yönetimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 4(4), 351-371.
Haşit, G., Çiftçi, N., Gönüllüoğlu, S., Arı, M. ve Turan, B. (2020). KOSGEB uygulamalı girişimcilik eğitimlerinin analiz edilmesi: Bilecik örneği. Sakarya İktisat Dergisi. 9(4), 333-355.
İpçioğlu, İ. (2007). KOBİ’lerin entelektüel sermaye yapısının belirlenmesine yönelik bir araştırma. 4. Verimlilik ve KOBİ’ler Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık. 2007, 289-296.
Kamukama, N., Ahiauzu, A.Nve Ntayi, J. M. (2010). Intellectual capital and performance: Testing interaction effects. Journal of Intellectual Capital. 11(4), 554–574.
Kandemir, T. (2008). Entelektüel Sermaye Kavramı ve Tarihsel Gelişimi (Ed. R. Aşıkoğlu vd.) Entelektüel Sermaye: Teori, Uygulama ve Yeni Perspektifler içinde (16-29). Ankara: Gazi Kitapevi.
Kaplan, R. S. ve Norton, D. P. (1992). The balanced scorecard: Measures that drive performance. Harvard Business Review. 70(1), 71-79.
Koenig, E. D. ve Srikantaiah, T. K., (2004). Knowledge management lessons learned: What works and what doesn’t, New Jersey: Information Today.
Koza, M. (2008). Bilgi Yönetimi. İstanbul: Kum Saati Yayın Dağıtım.
Lev, B. (1999). R&D and capital markets. Journal of Applied Corporate Finance. 11(4), 21-35.
Lev, B. (2002). Where have all of enron's ıntangibles gone?. Journal of Accounting and Public Policy, 21(2), 131-135.
Luthy, D. (1998). Intellectual capital and its measurement. Proceedings of the Asian Pacific Interdisciplinary Research in Accounting Conference (APIRA), Osaka.
Marr, B., Gupta, O., Pike, S. ve Roos, G. (2003). Intellectual capital and knowledge management effectiveness. Management Decision. 41(8), 771-781.
McPherson E. G. (1998), Inclusive Valuation Methodology. cited in Skyrme (1999), Measuring the Value of Knowledge. Business Intelligence.
Mertins, K., Heising P. ve Varback, J. (2003). Knowledge management concepts and best practises. Berlin: Springer-Verlag Press.
Nash, H. (1998). Accounting for the future: A disciplined approach to value-added accounting for knowledge creation. California Management Review. 40(3), 40-54.
Noe, R. A. (2009). İnsan Kaynaklarının Eğitimi ve Geliştirilmesi. Çev: Canan Çetin, İstanbul: Beta Yayınları.
Nonaka, I., Toyama, R. ve Konno, N. (2000). SECI, ba and leadership: A unified model of dynamic knowledge creation. Long Range Planning. 33(l), 5-34.
O'Donneel, D. ve O'Regan, R. (2000). The structural dimensions of intellectual capital: Emerging challenges for management and accounting. Southern African Business Review. 4(2), 14-20.
Ok, K. (2012). Bilgi ve Bilgi Yönetimine Giriş (Ed. Sevinç Gülseçen). Bilgi ve Bilginin Yönetimi içinde, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Petty, R. ve Guthrie, J. (2000). Intellectual capital literature review. Journal of Intellectual Capital. 1(2), 155-176.
Raza, A., (2013). Impact of relational capital management on firm performance. Abasyn University Journal Of Social Sciences. 6(1), 65-78.
Roos, G. Ve Roos, J. (1997). Measuring Your Company's İntellectual Performance. Long Range Planning, 30(3), 413-426.
Roos, J., Roos, G., Edvinsson, L. ve Dragonetti, N. C. (1998). Intellectual capital: Navigating in the new business landscape. New York: New York University Pres.
Saint-Onge, H. (1996). Tacit knowledge: The key to the strategic alignment of intellectual capital. Planning Review, 24(2), 10-16.
Santos-Rodrigues, H. ve Pereira-Rodrigues, G. (2014). Structural Capital and Financial Results: A Case Study. Proceedings of The European Conference on Intellectual Capital, 179-183.
Seleim, A., Ashour, A. ve Bontis, N. (2004). Intellectual capital in egyptian software firms. The Learning Organization, 11(4/5), 332-346.
Senge P. M. (1998). The leader’s new work. Leading Organizations. 1, 439-457.
Serpek, E. (2003). Bilgi çağında bilgi yönetimi ve öğrenen örgütler, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
Standfield, K. (1998) . Extending The Intellectual Capital Framework. 1(1), 19 25.
Stewart, A. T. (1997). Entelektüel sermaye, örgütlerin yeni zenginliği. Nurettin Elhüseyni (çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
Sullivan, P. H. (1999). Profiting from intellectual capital. Journal of Knowledge Management. 3(2), 132-143.
Sullivan, P. H. (2000). Value driven intellectual capital: How to convert ıntangible corporate assets into market value. New York: Wiley.
Sveiby, K. E. (1997). The new organizational wealth. San Franciso: Barrett- Kohler Publishers Inc.
Sveiby, K. E. (2001). A knowledge-based theory of the firm to guide in strategy formulation. Journal of Intellectual Capital. 2(4), 344-358.
Şamiloğlu, F. (2002). Entelektüel Sermaye. Ankara: Gazi Kitabevi.
Taylor C. (2001). Intellectual capital. Computerworld. 35(11), 51.
Toraman, C., Abdioğlu, H. ve İşgüden, B. (2009). İşletmelerde inovasyon sürecinde entelektüel sermaye ve yönetim muhasebesi kapsamında değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 91-120.
Tovstiga, G. ve Tulugurova, E. (2007). Intellectual capital and performance in russian enterprises. Journal of Intellectual Capital. 8(4), 695-707.
Tsan, W. ve Chang, C. (2005). Intellectual capital system ınteraction in Taiwan. Journal of Intellectual Capital, 6(2), 285-298.
Türk, M. (2003). Küreselleşme sürecinde işletmelerde bilgi yönetimi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Urban, B. ve Joubert, G. S. (2017). Multidimensional and comparative study on intellectual capital and organisational performance. Journal of Business Economics & Management. 18(1), 84-99.
Uzun, D. (2007). Örgüt Kültürünün Bilgi Yönetim Sürecine ve Örgütsel Performansa Etkisi: Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Van Buren, M. E. (1999). A yardstick for knowledge management. Trainning & Development. 53, 71-78.
Wang, W. ve Chang, C. (2005). Intellectual capital and performance in causal models. Journal of Intellectual Capital. 6 (2), 222–236.
Williams, S. M. (2001). Is Intellectual capital performance and disclosure practices related?. Journal of Intellectual Capital. 2(3), 192-203.
Yereli, A. ve Gerşil, G. (2005). Entelektüel sermayeyi ölçme ve raporlama yöntemleri. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 12(2), 17-29.
Yozgat, U. (1998). Yönetim bilişimi sistemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Yörük, N. ve Erdem, M. S. (2008). Entelektüel sermaye ve unsurlarının, İMKB’de işlem gören otomotiv sektörü firmalarının finansal performansı üzerine etkisi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 22(2), 397-413.
Zack, M. H. (1999). Developing a knowledge strategy, California management Review. 41(3), 125-145.
Zaim, H. ( 2005). Bilginin artan önemi ve bilgi yönetimi, İstanbul: İşaret Yayınları.
Zehir, C. ve Acar, A . (2005). Örgütsel yeteneklerin işletme performansına etkileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 7(3), 15-34.