LİDERLİK TÜRLERİNİN ÇALIŞAN MOTİVASYONU VE PERFORMANSINA ETKİSİ: BİR UYGULAMA

Bu çalışma örgüt çalışanlarının algıladıkları liderlik türlerinin içsel/dışsal motivasyon ve performans üzerinde etkisini ve bu etkinin derecesini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda lider, liderlik, içsel motivasyon, dışsal motivasyon ve performans kavramları araştırılmıştır. Çalışma ile dönüşümcü liderlik, etkileşimci liderlik ve serbest bırakıcı liderlik türlerinin motivasyon ve performansa etkisi incelenmiştir. Çalışmamızın evrenini Akdeniz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketinde çalışan 1472 kişi oluşturmaktadır. 328 kişiden yüz yüze anket yöntemi ile veriler toplanmıştır. Elde edilen verilerle güvenilirlik ve geçerlilik analizleri, faktör analizi, korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Faktör analizi ile kuramsal olarak ortaya konulan modelin, istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür. Korelasyon analizi sonuçlarına göre içsel motivasyon ile dönüşümcü ve etkileşimci liderlik arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Dışsal motivasyon ile ele alınan üç liderlik türü arasında anlamlı bir ilişkisi olduğu görülmüştür. Performans ile dönüşümcü liderlik arasında orta düzeyde ilişki tespit edilmiştir. Etkileşimci liderlik ile performans arasında düşük düzeyde ve negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Regresyon analizi sonucuna göre dönüşümcü ve etkileşimci liderlik türünün içsel ve dışsal motivasyon üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu görülmüştür. Hem içsel hem de dışsal motivasyonun performans üzerinde etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Dönüşümcü liderlik, Etkileşimci liderlik, Serbest Bırakıcı liderlik, Performans, Motivasyon

THE IMPACT OF LEADERSHIP TYPES ON PERFORMANCE AND MOTIVATION: CASE STUDY

This study aims to reveal the effect of the perceived leadership types on internal / external motivation and performance and the degree of this effect. For this purpose, the concepts of leader, leadership, intrinsic motivation, extrinsic motivation and performance were investigated. In this study, the effects of transformational leadership, interactive leadership and liberating leadership on motivation and performance were examined. The universe of our study consists of 1472 people working in Akdeniz Electricity Distribution Company. Data were collected from 328 people using face to face survey method. Reliability and validity analyzes, factor analysis, correlation and regression analyzes were performed. The model, which was put forward theoretically by factor analysis, was found to be statistically significant. According to the results of correlation analysis, a significant relationship was found between intrinsic motivation and transformational and interactive leadership. There was a significant relationship between extrinsic motivation and three types of leadership. A moderate relationship was found between performance and transformational leadership. A low-level and negative relationship was found between interactive leadership and performance. According to the results of the regression analysis, transformational and interactive leadership types have significant effect on internal and external motivation. Both intrinsic and extrinsic motivation was found to have an effect on performance.

Keywords:

transformational leadership, Interactive leadership, Liberating leadership, Motivation, Performance,

PDF

___

AKAN, D., YILDIRIM, İ., YALÇIN, S. (2014), Okul Müdürlerinin Liderlik Stili Ölçeği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (51), 392-415.
AKYOL, E.M. (2011), Yetkinliğe Dayalı Performans Yönetimi, Ankara: Nobel Yayınları.
ARGON, T. (2010), A Qualitative Study of Academicians Views on Performance Evaluation, Motivation and Organizational Justice, International Online Journal of Educational Sciences, 2 (1), 133-180.
ARUN, K. (2008), Liderlik Tarzları ile Paylaşımcı Bilgi Kültürü İlişkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AYAN, A. (2015), Etik Liderlik Tarzının İş Performansı, İçsel Motivasyon ve Duyarsızlaşma Üzerine Etkisi: Kamu Kuruluşunda Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(3), 117- 141.
AYDIN, S. ve DEMİR, M. (2007), Sağlıkta Performans Yönetimi; Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi, Sağlıkta Dönüşüm Serisi, Ankara: Onur Matbaacılık.
BARTOL, K.M., DURHAM, C.C., POON, J.M. (2001), Influence of Performance Evaluation Rating Segmentation on Motivation and Fairness Perceptions, Journal of Applied Psychology, 86(6), 1106.
BASS, B.M. (1985), Leadership and Performance Beyond Expectation. New York: The Free Press.
BASS, B.M., (1990), From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share The Vision, Organizational Dynamics, 19(3), 23.
BATEMAN, T.S. ve ORGAN D.W. (1983), Job Satisfaction and the Good Soldier: The Relationship Between Affect and Employee Citizenship Academy of Management Journal, 26(4): 587-595.
BAYRAM, L. (2006), Geleneksel Performans Değerleme Yöntemlerine Yeni Bir Alternatif: 360 Derece Performans Değerlendirme, Sayıştay Dergisi, 62, 47-65.
BENTLEY, T. (2006), Takımınızın Yeteneklerini Geliştirmede İnsanları Motive Etme, İstanbul: Hayat Yayınları.
BOGLER, R., CASPI, A., ROCCAS, S. (2013), Transformational and Passive Leadership: an Initial Investigation of University Instructors as Leaders in a Virtual Learning Environment, Educational Management Administration & Leadership, 41(3), 372–392.
BOLAT, T. (2008), Dönüşümcü Liderlik, Personeli Güçlendirme ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi, Ankara: Detay Yayıncılık.
BOUCKENOOGHE, D., ZAFAR, A. ve RAJA, U. (2015), How Leadership Shapes Employees Job Performance: The Mediating Roles of Goal Congruence and Psychological Capital, Journal of Business Ethics, 129(2), 251-264.
BRIEF, A. P., ALDAG, R. J., (1976), Correlates of Role Indices, Journal of Applied Psychology, 61(4), 468-472.
ÇATIR, O. (2009), Modern Lider Tipleri ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
ÇELİK, C. ve SÜNBÜL, Ö. (2008), Liderlik Algılamalarında Eğitim ve Cinsiyet Faktörü: Mersin İlinde Bir Alan Araştırması, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 49-66.
ÇETİN, S., GİDERLER, C., GÜLER, M. (2017), Lider Yöneticilerin Çalışanların Motivasyonuna ve Performansına Etkisi: Kamu Kuruluşunda Bir Çalışma, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 36- 49.
DEITZER, B., SHILLIFF, K., JUCIUS M., (1979), Contemporary Management Concepts, Grid Publishing.
ERÇETİN, Ş. (2000), Lider Sarmalında Vizyon, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
EREN, E. (2003), Yönetim ve Organizasyon, İstanbul: Beta Yayınları.
EREN, E. (2015), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, İstanbul: Beta Yayınları.
ERKUTLU H.V. (2014), Liderlik Kuramlar ve Yeni Bakış Açıları, Ankara: Efil Yayınevi.
GÜRSOY, A. (2005), Liderlikte Duygusal Zekâ (Liderlik Özellikleri ile Duygusal Zekâlı Liderlere Ulaşılması) Türk Silahlı Kuvvetlerinde Örnek Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
GÜRÜZ, D., GÜREL, E. (2006), Yönetim ve Organizasyon, Ankara: Nobel Yayınları.
HAIR, F. Jr., SARSTEDT, J., HOPKINS, M.L., KUPPELWIESER, G.V. (2014), Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) An Emerging Tool in Business Research. European Business Review, 26(2), 106-121.
HAYATI, K., CANIAGO, I. (2012), Islamic Work Ethic: The Role of Intrinsic Motivation, Job Satisfaction, Organizational Commitment and Job Performance, Procedia Social and Behavioral Sciences, 65, 1102-1106.
HICKS, H.G., GULLERT, C.R. (1981), Organizasyonlar: Teori ve Davranış, İstanbul: İ.T.A, İşletme Bilimleri Enstitüsü.
KAYIŞ, A. (2010), Güvenilirlik Analizi (Ed. Kalaycı, Ş.) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri) Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
KIRKMAN, B.L., ROSEN, B. (1999), Beyond Self-Management: The Antecedents And Consequences Of Team Empowerment. Academy Of Management Journal, 42(1), 58–74.
KLINE, P. (1994), An Easy Guide To Factor Analysis, New York: Routledge.
KOÇEL, T. (2005), İşletme Yöneticiliği: Yönetim ve Organizasyon: Organizasyonlarda Davranış Klasik, Modern, Çağdaş ve Güncel Yaklaşımlar, Ankara: Arıkan Basım Yayım Dağıtım.
KÜÇÜKAHMET, L. (2001), Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar, İstanbul: Nobel Yayınları.
LUTHANS, F., (1995), Organizational Behaviour, McGraw Hill.
MOTTAZ, CLİFFORD, J. (1985), The Relative İmportance of İntrinsic and Extrinsic Rewards As Determinants of Work Satisfaction, The Sociological Quarterly 26(3), 365-385.
NAKİP, M. (2003), Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
NIELSEN, T.M., BACHRACH D.G., SUNDSTROM E., HALFHILL T.R. (2012), Utility of OCB: Organizational Citizenship Behavior and Group Performance in a Resource Allocation Framework, Journal of Management, 38(2):1-27.
NIELSEN, T.M., BACHRACH, D.G., SUNDSTROM E., HALFHİLL T.R., (2012), Utility of OCB: Organizational Citizenship Behavior and Group Performance In A Resource Allocation Framework, Journal of Management, 38(2), 668-694.
NORTHOUSE, P.G., (2001), Leadership Theory and Practice, Chicago: Sage Publication.
ONAY, M., ERGÜDEN, S. (2011), Örgütsel-Yönetsel Motivasyon Faktörlerinin Çalışanların Performans ve Verimliliğine Etkilerini İncelemeye Yönelik Ampirik Bir Çalışma: Manisa-Sosyal Güvenlik Kurumu. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 221-230.
ORGAN, D.W. (1988), Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome, Lexington: MA Lexington Books.
ORGAN, D.W. (1990), The Motivational Basis of Organizational Citizenship Behavior, Greenwich: CT JAI Press.
ÖZGEN, H., YALÇIN, A., (2010), İnsan Kaynakları Yönetimi: Stratejik Bir Yaklaşım, Adana: Nobel Yayınevi.
ÖZKAYA, O.M. (2000), Bir Lider Olarak Vehbi Koç, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
PODSAKOFF, P.M., MACKENZIE S.B., PAINE J.B., BACHRACH D.G. (2000), Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research, Journal of Management, 26(3):513-563.
SAYLI, H., BAYTOK, A. (2014), Örgütlerde Liderlik Teori Uygulama ve Yeni Perspektifler, Ankara: Nobel Yayıncılık.
SELVARAJAN, T.T., CLONINGER, P.A., (2012), Can Performance Appraisals Motivate Employees To Improve Performance? A Mexican Study, The International Journal of Human Resource Management, 23(15), 3063-3084.
SEVİNÇ, H. (2015), Kamu Çalışanlarının Motivasyonunda Kullanılan Araçlar, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 944-964.
SIGLER, T.H., PEARSON, C.M. (2000), Creating an Empowering Culture: Examining The Relationship Between Organizational Culture And Perceptions of Empowerment, Journal Of Quality Management, 5(1), 27-52.
SNYDER, N., H., GRAVES, M., (1994), Leadership and Vision, Business Horizons, 37(1), 1-7.
SOLTANI, E., VAN DER MEER, R., GENNARD, J., WILLIAMS, T. (2003), A TQM Approach To HR Performance Evaluation Criteria, European Management Journal, 21(3), 323- 337.
URAL, A., KILIÇ, İ. (2013), Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi, Ankara: Detay Yayıncılık.
USTA, İ. (2006), Motivasyon Kuramı ve Örnek Bir Performans Değerlendirme Uygulaması, Teknoloji, 9(3), 153-160.
WERNER, I. (1993), Liderlik ve Yönetim, İstanbul: Rota Yayınları.