Dilara YILDIZ, Mahmut KAPLAN, Rıdvan TEMİZGÜL, Yusuf Murat KARDEŞ

Farklı dozlarda uygulanan selenyumun sorgum bitkisinde tane verimi ve yem kalitesi üzerine etkisi

Çalışmanın amacı; farklı selenyum form (selenat ve selenit) ve dozlarının (0, 2, 4, 8, 16 ve 32 ppm) sorgum bitkisinin tane verim ve kalitesi üzerine etkisini araştırmaktır. Bu amaçla Acme broomcorn sorgum çeşidi kullanılmıştır. Kontrollü sera koşullarında saksılara 12 kg toprak konulmuştur. Tohumlar saksılara 3'er tekerrürlü olarak her bir saksıya 5'er adet atılmıştır. Daha sonra bitkiler seyreltilerek tek bir bitki bırakılmıştır. Selenyum suda çözündürülerek ekimle birlikte verilmiştir. Su tutma kapasitesine göre sulama yapılmış ve selenyumun yıkanması önlenmiştir. Dekara 20 kg N, 10 kg P2O5 esas alınarak toprak ve miktarına göre hesaplanarak gübreleme yapılmıştır. Azotun yarısı ekimle, yarısı bitkiler 7-8 yapraklı olduğu dönemde uygulanmıştır. Hasat dönemine gelen bitkilerde bitki boyu, bitki çapı, salkım uzunluğu, tane verimi ile yaprak, salkım ve gövde oranları gibi morfolojik özellikler belirlenmiştir. Hasat edilen taneler ise 1 mm elek çapına ait değirmende öğütüldükten sonra kuru madde, ADF, NDF, ham protein, ham yağ ve ham kül özellikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, artan selenat ve selenit dozlarına bağlı olarak sorgumda bitki boyu, bitki çapı, salkım uzunluğu, tane verimi, yaprak ve salkım oranlarında azalmalar gözlemlenmiştir. Artan selenyum dozları ile tanede ham protein, ADF ve NDF oranlarında azalma olmuş, ham yağ oranında artış olmuş, kül oranında önce artış sonra azalma olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Selenyum, Kalite, Sorgum, Tane verimi, Morfolojik özellikler

The effects of different selenium doses on sorghum grain yield and quality

The present research was conducted to investigate the effects of different selenium forms (selenate and selenite) and doses (0, 2, 4, 8, 16 and 32 ppm) on sorghum yield and quality. The sorghum variety of Acme broom corn was used as the plant material. Experiments were conducted under controlled greenhouse conditions. About 12 kg soil was placed into experimental pots. Seed were sown in tree replications as to have 5 seeds in each pot. Then, plants were thinned and a single plant left in each pot. Selenium was dissolved in water and applied to pots at sowing. Irrigations were performed based on field capacity to prevent selenium leaching. Fertilization was performed as to have 20 kg N and 10 kg P2O5 per decare. Half of the nitrogen was applied at sowing and the remaining half was applied when the plants had 7-8 leaves. Plant heights, diameters, cluster lengths, grain yield, leaf-cluster-stem ratios were determined. Harvested grains were ground in a mill with 1 mm sieve. The ground samples were then subjected to dry matter, ADF, NDF, crude protein, crude oil and crude ash analyses. Current findings revealed that increasing selenite and selenate doses decreased plant height, diameter, cluster length, grain yield, leaf and cluster ratios. Increasing selenium doses also decreased grain protein content, ADF, NDF ratios and increased crude oil contents. Increasing doses initially increased then decreased crude ash ratios.

Keywords:

Selenium, Sorghum, Grain yield, Morphological characteristics, Quality,

PDF

___

Akdeniz H, Karslı MA, Nursoy H, Yılmaz İ (2003) Tane sorgum çeşitlerinin besin madde kompozisyonu ve sindirilebilir kuru madde veriminin belirlenmesi. Turk J Vet Anim Sci (27): 1349-1355.
AOAC (1990). Official Methods of Analysis. 15th ed. Association of Official Analytical Chemists, Washington, DC.US.
Ayaşan T, Baylan M (2010) Çiftlik hayvanlarının beslenmesinde organik selenyumun önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6(1): 34-43.
Ayhan B, Ekmekçi Y, Tanyolaç D (2006) Bitkilerde ağır metal zararları ve korunma mekanizmaları. Anadolu Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi 7(1): 1-16.
Barile VL, Tripaldi C, Pizzoferrato L, Pacelli C, Palocci G, Allegrini S, Maschio M, Mattera M, Manzi P, Borghese A (2007) Effect of different diets on milk yield and quality of lactating buffaloes: maize versus sorghum silage. Italian Journal of Animal Science 6: 520-523.
Caballero R, Goicoechea EL, Hernaiz PJ (1995) Forage yields and quality of common vetch and oat sown at varying seeding ratios and seeding rates of vetch. Field Crops Research 41 (2): 135-140.
Djanaguiraman M, Devi DD, Shanker AK, Sheeba, JA, Bangarusamy U (2004) Impact of selenium spray on monocarpic senescence of soybean (Glycine max L.). Journal of Food Agriculture and Environment 2: 44-47.
Gökbulut T (2010) Bazı buğday çeşitlerinde selenyum birikimi ve selenyum toksisitesinin antioksidan enzim aktivitesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Kayseri.
Gül İ, Akıncı C, Başbağ M (1999) Diyarbakır sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen tane sorgum çeşitlerinde verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım, Adana. 1999.
Halilova H (2004). Mikroelementlerin (I, Zn, Co, Mn, Cu, Se) biyojeokimyası. İlke-Emek Yayınları, Ankara.
Kacar B, Katkat AV (1998) Bitki Besleme. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No: 127. VPAS Yayınları: 3.
Kaplan M, Kızılşimşek M (2012) Farklı tane sorgum (Sorghum bicolor L.) hat ve çeşitlerinin besleme değerlerinin belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 28(1): 11-14.
Kara R (2016) Evaluation of flag leaf physiological traits of triticale genotypes under eastern Mediterranean conditions. Turk J Field Crops 21(1): 67-78.
Karadağ F (2013) Farklı dozlarda selenyum uygulamalarının haşhaş (Papaver somniferum L.) yapraklarında antioksidan enzimler üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Tokat.
Kocaarslan F (2013) Sığırlarda gebeliğin son döneminde uygulanan vitamin e ve selenyumun postpartum dönem sorunları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Aydın.
Kumuk T, Avcıoğlu R (1986) Sorgum yetiştiriciliği ve hayvan beslemedeki yeri ve önemi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:485. 28 s. Bornova-İzmir.
Li R, Zhang H, Zhou X, Guan Y, Yao F, Song G, Wang J, Zhang C (2010) Genetic diversity in Chinese sorghum landraces revealed by chloroplast simple sequence repeats, Genet Resour Crop Evol 57: 1-15.
SAS InstituteInc. (1999). SAS/ETS User’s Guide, Version9.0. Cary, NC, USA: SAS Institute, Inc.
Türkmen N (2010) Toprak özellikleri ile selenyum yarayışlılığı arasındaki ilişkiler ve sarımsağın selenyum ile zenginleştirilmesi. Dalı Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı, Ankara.
Van Soest PJ (1963) The use of detergents in the analysis of fibre feeds. II. A rapid method for the determination of fibre and lignin. Journal of the Association of Official Analytical Chemists 46: 829-835.
Van Soest PJ, Wine RH (1967) The use of detergents in the analysis of fibrous feeds. IV. Determination of plant cell wall constituents. Journalof the Association of Official Analytical Chemists, 50, 50-55.
Verklaij JAC, Schat H (1990) In: Heavy Metal Tolerance in Plants: Evolutuonary Aspects, Ed:A.J. Shaw, pp:179-193, CRC Press, Boca Raton.
Wang WS, Shan XQ, Wen B Zhang SZ (2003). Relationship between the extractable metals from soils and metals takep up by maize roots and shoots. Chemosphere 53: 523-530.
Yılmaz S (2006). Selenyum uygulamalarının arpada (Hordeum vulgare L.) selenyum, kükürt ve azot alımına ve aminoasit içeriğine etkisi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans.