Azerbaycan’da Elde Edilmiş Bazi Mutant Pamuk (Gossypium hirsutum L.) Çesitlerinin Şanlıurfa Koşullarında Verim ve Lif Kalite Özelliklerinin Değerlendirilmesi

1975-1990 yıllarında Azerbaycan Milli Akademisi Genetik Kaynaklar Enstitüsü’nde çeşitli dozlarda farklı fiziksel ve kimyasal mutagen maddelerin komple etkisi kullanılmak suretiyle uzun yıllar sonucunda mutant pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeşitleri Ağdaş-3, Ağdaş-6, Ağdaş-7 ve Ağdaş-17 elde edilmiştir. 1996 yılından bu yana, bu mutant pamuk çeşitleri Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde bölgenin standart çeşitleri ile karşılaştırmalı denemelere alınmıştır. Söz konusu mutant çeşitler 2001 yılından bu yana da Şanlıurfa ili Akçakale ilçesi Koruklu Araştırma İstasyonu’nda standart çeşitlerle birlikte denenmektedir. Mutant pamuk çeşitlerinin Şanlıurfa koşullarında verim ve lif kalite özelliklerinin değerlendirilmesi amacıyla 2002-2004 yıllarında yürütülen bu çalışmada, tarla denemeleri üç deneme yılında da tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak kurulmuş ve yürütülmüştür. Çalışmada, verim ve verim unsurları ile önemli lif kalite özellikleri incelenmiştir. Üç yıllık sonuçlara göre, mutant pamuk çeşitlerinin kütlü verimi yönünden standart çeşitlerinden daha fazla verim potansiyeline sahip oldukları ve lif kalite özellikleri bakımından standart çeşitlere benzer oldukları saptanmıştır. Sonuç olarak, bu çeşitlerin Şanlıurfa ve benzeri iklim koşullarında yetiştirilmelerinin uygun olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler:

Pamuk, Gossypium hirsutum L., Verim, Verim Unsurları, Lif Kalite Özellikleri

An Evaluation of Yield and Fiber Quality Traits of Some Mutant Cotton (Gossypium hirsutum L.) Varieties Obtained from Azerbaijan Under Şanliurfa Conditions

During 1975-1990 mutant cotton varieties of Agdas-3, Agdas-6, Agdas-7 and Agdas-17 (Gossypium hirsutum L.) were obtained using complete effect of various doses of different physical and chemical mutagens in the Genetic Resources Institute of Azerbaijan National Academy. These mutant varieties have been undertaken comparative trails with the local standard varieties at the Kahramanmaras Sütçü İmam University, Faculty of Agriculture from 1996 to present. Since 2001 aforementioned mutant varieties have been also under trails with standard varieties in Akcakale-Koruklu Research Station in Şanıurfa province. This study was conducted in Sanlıurfa province to evaluate yield and fiber quality traits of the mutant cotton varieties according to randomized block design with four replications during 2002-2004. In the study yield, yield components and major fiber quality traits were investigated. According to results of three years, it was determined that mutant cotton varieties had higher yield potential than standards and were similar to standard varieties in terms of fiber quality traits. In conclusion, results indicated that these varieties can be grown under Sanlıurfa and similar climate conditions.

Keywords:

Cotton, Gossypium hirsutum L., Yield, Yield Components, Fiber Quality Traits,

PDF

___

Anonim, 2003. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Pamuk Danışma Kurulu Raporları.
Bek, Y. ve Efe, E. 1988. Araştırma ve deneme metodları. Çukurova Üni., Zir. Fak., Ders Kitabı, No: 71, Adana.
Çopur, O. ve Oğlakçı, M. 1997. Harran ovası koşullarında Gossypium hirsutum L. türüne ilişkin 12 pamuk çeşidinde verim ve verim unsurlarının saptanması üzerinde bir araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun s, 310.
Efe, L., Kıllı, F. ve Mustafayev, S. A. 2004. Performance evaluation of some earlier yielding mutant cotton (Gossypium spp.) varieties in the east mediterranean region of Turkey. Pak. J. Biol. Sci., 7: 689-697.
Gençer, O., Sinan, S., Yelin, D., Kaynak, M. A. ve Görmüş, Ö. 1992. GAP bölgesinde yüksek verimli lif teknolojik özellikleri üstün pamuk çeşitlerinin saptanması, Çukurova Üni., Zir. Fak. GAP tarımsal araştırma inceleme ve geliştirme proje paketi kesin sonuç raporu. GAP Yayınları, No: 60, Adana.
Kaynak, M. A., Ünay, A., Acartürk, E. ve Özkan, İ. 1997. Büyük Menderes havzasında yüksek verimli ve lif teknolojik özellikleri üstün pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeşitlerinin saptanması. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun s, 315.
Kıllı, F. ve Gençer, O. 1999. 2000'li yıllarda Türkiye pamuk tüketim projeksiyonu ve üretim hedefi. Türk Dünyasında Pamuk Tarımı, Lif Teknolojisi ve Tekstil 1. Sempozyumu, Kahramanmaraş s, 382-389.
Mustafayev, S. A., Kıllı, F. ve Efe, L. 2004. Possibilities of cultivation of some mutant cotton (Gossypium hirsutum L.) varieties from Azerbaijan in south eastern anatolian project (GAP) region of Turkey. Plenary meeting of the inter-regional research network on cotton, 29 September-02 October 2004, Selanik, Yunanistan s, 53-58.
Mustafayev, S. A., Kıllı, F., Efe, L. ve Kuluyev, R. 1999. Azerbaycan’da geliştirilmiş olan erkenci, mutant pamuk (Gossypium hirsutum L.) çeşitlerinin Türkiye koşullarındaki performansı. GAP I. Tarım Kongresi, 26-28 Mayıs, 1999, Şanlıurfa s, 609-616.
Yurtsever, N. 1984. Deneysel istatistik metotlar. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü yayınları, Ankara.