ORHAN VELİ ŞİİRİNDE JAPON ESTETİĞİ

Modern Türk şiirinin kurucularından atfedilen Orhan Veli, Türk şiirinin kalıplaşmış bütün değerlerini sarsarak şiire yepyeni bir yol açmıştır. Şiirin durağanlaşmasına karşı çıkarak yeni bir forma bürünmesinde, dinamik ve modern bir hüviyet kazanmasında etkili olmuştur. Klasik Divan şiirini, Türk şiir geleneğini şiddetle reddetmiş, şiiri hece ve uyağın esaretinden kurtararak özgür bir yapıya kavuşturmuştur. Bu uğurda yaptığı/yapmayı düşündüğü yenilikleri gerçekleştirmede kendisine geleneksel bir Japon şiir türü, haiku, rehberlik etmiştir. Tipik bir Japon şiiri olan haiku[1]; biçimsel olarak 5-7-5 dizeden ve on yedi heceden oluşan dünyanın en kısa şiir türüdür. Kaynağını Zen ve Taozim’den alan Wabi-Sabi’nin sanatsal anlamda somut bir göstergesi olup kısa, yalın ve öz anlatımla “an”ı yakalayarak mevsimlerden ve duygulanımdan söz eder. Gelenekselliğini ve özünü her daim muhafaza etmeyi başarabilen haiku, birçok merhalelerden geçerek bugüne ulaşmış, sanatı ve estetiği kendi sınırlarını aşarak bütün dünyada yayılmaya başlamıştır. Türk şiirinde Japon estetiğinin yansıması olan haikunun tanıtılmasında, sevilmesinde ve yaygın bir tür olarak kullanılmasında şüphesiz en etkili isim Orhan Veli’dir. Bu çalışmada haiku şiir türünün felsefi zeminini oluşturan Wabi-Sabi anlayışı, geçirdiği evreler ve değişiklikler, Türk şiirindeki izleri açıklanacak nihayetinde Orhan Veli’nin bu türü tercih etme nedenleri detaylı bir şekilde değerlendirilerek şiirler çözümlenecek, haiku ile şiirlerin benzer yönleri gözler önüne serilecektir.  

___

  • Dr. Selim SOMUNCU