Türkiye’nin Erken-Cumhuriyet Dönemi Dış politikası: Bir ‘Uluslararası Toplum’ Yaklaşımı

Bu makale erken Cumhuriyet Dönemi (1919-1938) Türk dış politikasının teorik bir anlatımını sunmaktadır. Atatürk’ün dış politika stratejisinin temel ilkelerini açıklamak için ‘Uluslararası Toplum Yaklaşımı’ olarak da adlandırılan, uluslararası ilişkilerde ‘İngiliz Okulu’ kuramını kullanmaktadır. Bu kuram uluslararası ilişkiler çalışmalarını tarih ile birleştirerek uluslararası politikanın dönüşümünün incelenmesine yardımcı olabilecek kullanışlı bir çerçeve sağlamaktadır. Literatürde erken Cumhuriyet Dönemi Türk dış politikası, genellikle Atatürk’ün vizyonuna atıf verilerek, betimsel bir şekilde incelenmiştir. Uluslararası İlişkiler kuramlarını Türk dış politika tarihi çalışmalarıyla bütünleştiren analitik çalışmaların sayısı ise oldukça sınırlıdır. Bu makale gelişmekte olan bu yazına ampirik bir katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Makale Atatürk’ün dış politikasının önemli bir amacının, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası toplumun bir parçası olarak tanınmasını sağlamak ve ülkeyi çağdaş uluslararası hukuk standartlarının ‘koruyucu’ çerçevesi altına sokmak olduğunu iddia etmektedir. Türkiye, o dönemde Avrupa uluslararası toplumundaki konumunu sağlamlaştırmakla yakından ilişkili olarak gördüğü, barışı ve uluslararası tanınırlığını temin etmek, çok taraflı ittifaklar kurmak, tam bağımsızlığı ve modernizasyonu sağlamak hedeflerine yönelmiştir. Avrupa uluslararası toplumundaki konumun güçlendirilmesinin, yeni Türkiye Cumhuriyeti’ni bu toplumun eşit bir üyesi yapması beklenmiştir. Böylelikle makale, Atatürk’ün Türkiye’nin Avrupa uluslararası toplumundaki konumunu pekiştirecek bir strateji izlediğini, ülkeye egemen eşitlik ve müdahale etmeme dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çeşitli uluslararası hukuk ilkelerinde eşit şartlarda yaklaşılmasını temin edecek bir strateji izlediğini iddia etmektedir. Makale, Atatürk’ün dönemin uluslararası hukukunu benimseyen dış politika stratejisinin bir değerlendirmesini sunarken makaledeki iddiaları desteklemek için birincil kaynaklara başvurmaktadır. Atatürk’ün konuşmalarının nitel bir incelemesini yapmakta ve konuşmalardan çeşitli alıntılar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Kemal Atatürk, Dış Politika, İngiliz Okulu, Türkiye, Uluslararası Toplum

Turkish Foreign Policy in the Early Republican Period: An ‘International Society’ Approach

This article presents a theoretical account of Turkish foreign policy in the early Republican Period (1919- 1938). It utilizes the international society approach of the English School theory to explain the main principles of Turkish foreign policy. The theory merges the study of international relations with history and provides a useful framework to analyze transformation of international politics. In the literature, Turkish foreign policy in the early Republican Period has usually been studied in a descriptive manner with reference to Atatürk’s vision. There are a limited number of theoretical studies that integrate IR theories with the study of the history of Turkish foreign policy. This article contributes to this emerging literature. It claims that a significant aim of Ataturk’s foreign policy was to get the new republic recognized as part of the international society to put the country under the ‘protective’ framework of the contemporary standards of international law. Turkey aimed at having peace, getting international recognition, establishing multi-lateral alliances, achieving full-independence and modernization which were closely associated with consolidating Turkey’s position in the European international society. This consolidation was expected to make the new Turkish Republic an equal member of the society. As such, the article claims that Atatürk followed a strategy that would consolidate Turkey’s position in the European international society so that the country is approached on equal-terms on the principles of international law including but not limited to sovereign-equality and non-intervention. The article relies on primary sources and a qualitative analysis of and excerpts from Atatürk’s speeches to crystallize this claim.

Keywords:

Mustafa Kemal Ataturk, Foreign Policy, International Society, Turkey, English School,

PDF

___

Arsan, N. (1961). Atatürk’ ün Söylev ve Demeçleri, 3. Cilt [Speeches and Statements of Atatürk]. Ankara: Divan Yayıncılık.
Atatürk, M. K. (1919a). Erzurum Kongresi’ni Açarken [Openning the Erzurum Congress]. Retrieved February 10, 2021, from Atatürk Araştırma Merkezi website: https://www.atam.gov.tr/ataturkun- soylev-ve-demecleri/erzurum-kongresini-acarken
Atatürk, M. K. (1919b). Sivas Kongresi’ni Açarken [Oppening the Sivas Congress]. Retrieved February 10, 2021, from Atatürk Araştırma Merkezi website: https://www.atam.gov.tr/ataturkun-soylev-ve- demecleri/sivas-kongresini-acarken
Atatürk, M. K. (1920a). Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanıyor [The Grand Natrional Assembly of Turkey Convenes]. Retrieved February 10, 2021 from Atatürk Araştırma Merkezi website: https://www. atam.gov.tr/nutuk/turkiye-buyuk-millet-meclisi-toplaniyor.
Atatürk, M. K. (1920b). Meclis’in Hangi Üyelerden Oluşacağı Hakkında [About The Members of The Assembly]. Retrieved from Atatürk Araştırma Merkezi website: https://www.atam.gov.tr/ataturkun- soylev-ve-demecleri/meclisin-hangi-uyelerden-olusacagi-hakkinda
Atatürk, M. K. (2006a). Ankara Hukuk Fakültesi’nin Açılışında (5 Kasım 1925) [Opening of Ankara Faculty of Law]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: II [Speeches and Statements of Atatürk:II] (5th ed., pp. 248–252). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006b). İkinci Dönem Üçüncü Toplanma Yılını Açarken [Openning the Second Term Third Meeting]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: I [Speeches and Statements of Atatürk:I] (5th ed., pp. 355–361). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006c). Londra Konferansı Hakkında (Mart 1921) [About the London Conference (March 1921)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 27–28). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006d). Lozan Sulh Konferansı (30. I. 1923) [Lousanne Peace Conference]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 81– 82). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006e). Onuncu Yıl Söylevi (29 Ekim 1933) [Tenth Year Statement (29 October 933)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: II [Speeches and Statements of Atatürk:II] (5th ed., pp. 318–319). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006f). Sakarya Muharebesine Hareketinden Bir Gün Evvel Amerikan Milletine Bir Mesaj İstenmesi Üzerine (Ağustos 1921) [Responding a Message Request to the American Nation One Day Before the Battle of Sakarya (August 1921)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 35–36). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006g). Sulh Şartları, İç ve Dış Siyasî Meseleler (02. XI. 1922) [Peace Conditions, Domestic and Foreign Political Issues (02 November 1922)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 70–72). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006h). Sulh Şartları (22. IX. 1922) [Peace Conditions (22 September 1922)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 61– 63). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006i). Türkiye’de Cumhuriyet vs Şarklılık, Garplılık Meselesi (27. IX. 1923) [The Republic in Turkey, Western or Eastern (27 September 1923)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 86–88). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006j). Turkiye’nin İstediği Sulh (1. II. 1923) [Turkey’s Peace Desire (01 February 1923)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., p. 83). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006k). Türkiye’nin Sulh Şartları Hakkında (24. X. 1922)[About Turkey’s Conditions for Peace (24 October 1922)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 69–70). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk, M. K. (2006l). Vaziyet-i Umumiye (6. II. 1921) [General Conditions (06 February 1921)]. In N. Arsan (Ed.), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri: III [Speeches and Statements of Atatürk:III] (5th ed., pp. 25–26). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Aydin, M. (1999). Determinants of Turkish foreign policy: historical framework and traditional inputs. Middle Eastern Studies, 35(4), 152–186. https://doi.org/10.1080/002.632.09908701290
Bellamy, A. J. (Ed.). (2004). International Society and its Critics. Oxford University Press. https://doi.org/10 .1093/019.926.5208.001.0001
Bilge-Criss, N. (2008). Atatürk’s Legacy. Ankara: Ministry of Culture and Tourism.
Bull H. & Watson. A. (Ed.). (1984). The Expansion of International Society. Oxford: Oxford University Press. Bull, H. (1977). The Anarchical Society. London: Macmillan Education UK. https://doi.org/10.1007/978-1-349-24028-9
Butterfield, H & Wight, M. (Ed.). (1966). Diplomatic Investigations: Essays in the Theory of International Politics. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 14
Buzan, B. (2014). An introduction to the English school of international relations: the societal approach. Cambridge: Polity Press.
Buzan, B. (2004). From International to World Society? Cambridge: Cambridge University Press. https://doi. org/10.1017/CBO978.051.1616617
Buzan, B., & Little, R. (2000). International systems in world history. Oxford: Oxford University Press. Demirel, M. (2017). Hedley Bull Perspektifinden ‘Uluslararası Toplum’ Kavramsallastırması ve Kurumları [Conceptualization and Institutions of ‘International Community’ from Hedley Bull’s Perspective]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 46-85.
Dunne, T. (1998). Inventing International Society. London: Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/978.023.0376137
Gönlübol, M., & Kürkçü, Ö. (2010). Atatürk Dönemi Türk Dış politikasına Genel Bir Bakış[An Overview of Ataturk Era Turkish Foreign Policy]. In B. Türkdoğan (Ed.), Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası [Turkish Foreign Policy in the Ataturk Era] (pp. 451–473). Atatürk Araştırma Merkezi.
Gönlübol, M., & Sar, C. (1997). Atatürk Dönemi ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Griffiths, M., Roach, S. C., & Solomon, M. S. (2009). Fifty key thinkers in International Relations (2nd ed.). London: Routledge.
Kayaoglu, T. (2010). Westphalian Eurocentrism in International Relations Theory. International Studies Review, 12(2), 193–217. https://doi.org/10.1111/j.1468-2486.2010.00928.x
Keyman, F. (2008). Atatürk ve Dış Politika Vizyonu [Atatürk and his Foreign Policy Vision]. In H. Çakmak (Ed.), Türk Dış Politikası 1919-2008 [Turkish Foreign Policy 1919-2008] (pp. 155–162). Ankara:Barış Platin Kitap.
Korkmaz, Z. (2019). Kemal Atatürk Nutuk 1919-1927 (Bugünkü Dille) [Kemal Atatürk’s Nutuk 1919-1927 (In Today’s Language)]. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Kuru, D. (2016). Historicising Eurocentrism and anti-Eurocentrism in IR: A revisionist account of disciplinary self-reflexivity. Review of International Studies, 42(2), 351–376. https://doi.org/10.1017/S026.021.0515000315
Linklater, A. (2010). The English School Conception of International Society: Reflections on Western and non-Western Perspectives. Ritsumeikan Annual Review of International Studies, 9, 1–14.
Little, R. (1995). Neorealism and the English School: European Journal of International Relations, 1(1), 9–34. https://doi.org/10.1177/135.406.6195001001002
Luard, E. (1976). Types of International Society. London: Macmillan.
Ruacan, I. Z. (2018). Classical English School Theory and the Ottoman/Turk: Reimagining an Exclusionary Eurocentric Narrative. Alternatives: Global, Local, Political, 43(3), 157–172. https://doi. org/10.1177/030.437.5419836061
Sönmezoğlu, F. (2008). 1923-1928 dönemi Türk Dış politikası [Turkish foreign policy in the 1923-1928 period]. In Türk Dış Politikası 1919-2008 [Turkish Foreign Policy 1919-2008] (pp. 147–151). Ankara: Barış Platin Kitap.
Sterling-Folker, J. (2006). English School Approaches. In J. Sterling-Folker (Ed.), Making Sense of International Relations Theory (p. 304). London: Lynne Rienner Publishers.
Suzuki, S. (2004). China’s Perceptions of International Society in the Nineteenth Century: Learning More About Power Politics? Asian Perspective, 28(3), 115–144. https://doi.org/http://hdl.handle. net/1885/8246615
Suzuki, S., Zhang, Y., & Joel, Q. (Eds.). (2016). International Orders in the Early Modern World: Before the Rise of the West. London: Routledge.
Türk Tarih Kurumu [Turkish Historical Society]. 1920. Misak-ı Milli Beyannamesi – 28 Ocak 1920 [The National Pact Declaration – 28th January 1920], Retrieved February 10, 2021, from Türk Tarih Kurumu website: https://www.ttk.gov.tr/belgelerle-tarih/misak-i-milli-beyannamesi/.
Watson, A. (1992). The Evolution of International Society: A Comparative Historical Analysis. London: Routledge.
Yurdusev, A. N. (2009). The Middle East Encounter with the Expansion of European International Society. In International Society and the Middle East: English School Theory at the Regional Level (pp. 70–91). London: Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/978.023.0234352_4